De nietsvermoedende wandelaar kan in Venray plotseling in een etalage het corpus van een gekruisigd lichaam zien. En kijk goed: het is een vrouw. Witte bloemen liggen aan haar voeten, met de bekende tekst die Jezus sprak: Eli, Eli, lama sabachtani, ofwel Mijn God, waarom hebt u mij verlaten. Het is onderdeel van de tentoonstelling ‘Het Laatste Avondmaal’, te zien in het ODAPARK en de binnenstad van Venray, waar ook een aantal Brabantse kunstenaars een bijdrage aan levert.
door Arnold Verplancke (tekst & foto’s)
Hoewel Hemelvaart en Pinksteren al naderen, kunnen liefhebbers nog tot eind mei in Venray kijken naar eigentijdse werken op het thema ‘laatste avondmaal’. De vijftien deelnemende kunstenaars hebben de vertelling uit de bijbel weliswaar als uitgangspunt genomen, maar vliegen in hun creativiteit alle kanten op. Dat nodigt uit tot nadenken over hun associaties, maar meer nog over die van de kijker zelf.
De gekruisigde vrouw hangt in het Schoutenstraatje en is van de hand van Meg Mercx. Het ligt voor de hand te denken aan de ondergeschikte rol van vrouwen in veel samenlevingen en ook in de meeste religies. En aan de god die zich daar kennelijk weinig van aantrekt.
Judassen
Van Maria Kapteijns uit Eindhoven staat aan het parallel lopende Kapelaanspad (!) het werk Twaalf X Judas in de etalage. Met een knipoog naar Leonardo da Vinci zitten aan een langwerpige tafel twaalf zwarte personen – de centrale Jezusfiguur ontbreekt. Een verrader is geen uitzondering. We zijn geen van allen heilige boontjes, lijkt het werk te willen zeggen. We zijn allemaal verraders als de situatie daar om vraagt.
Misschien is het echter beter om de wandeling niet te beginnen met de kijkvensters in de winkelstraatjes van Venray, maar in het mooie ODAPARK, waar te midden van de permanente beelden ook deze tentoonstelling start. Vanwege de coronamaatregelen is het paviljoen nog gesloten, waar de stellage met het blauwe keukengerei klaar staat. Het is een werk van Bert Staal & Matty Christensen (beiden uit de omgeving van Eindhoven). Wachtend op een volgend avondmaal.
In het park is bij een zandverstuiving Het Laatste Avondmaal van Linda Verkaaik te zien. Grote figuren van gegalvaniseerd staal, links zes en rechts zes en wat meer naar achteren en moeilijker zichtbaar de centrale Christus.
Ecce Homo
In dat park staat al langer Ecce Homo van Doyle & Mallinson uit Groot Brittanië. Een meer dan levensgroot geraamte dat twee zakken meesleept. Het zou zo zijn in te passen in de nieuwe expositie. De uitgemergelde figuur brengt nog wel gescheiden afvalzakken weg, maar dat lijkt inmiddels te laat.
Het mooie park met als ‘ondertitel’ Center for contemporary art is een genot om rond te lopen, zeker als het wat minder buiig is dan op de Bevrijdingsdag dat ik er was. Maar die feestdag geeft ook wel een extra symboliek. In ons land vieren we de vrijheid van expressie. We mogen gevoelige thema’s, ook uit de traditionele religie, gebruiken in onze kunstuitingen. Het is niet moeilijk om een rijtje landen te bedenken waar je niets uit de dominante religie mag aanwenden voor iets anders dan de religie zelf.
Kinderen
Als u kinderen meeneemt naar het park, dan lijkt Red de Heilige Kabouter van Tanja Ritterbex mij een must. Love Story van Erik Habets ook, waar een enorme roos oprijst uit een even grote oranje piemel. Met The Revenge of the Fascist Fruit Boys eveneens van de Britten Doyle & Mallinson scoort u vast ook.
Terug naar het centrum van Venray, een plaats waar ik eerlijk gezegd nooit eerder was geweest, ondanks dat er wel een schouwburg is. Op het Schouwburgplein, achter een glaswand van de Rabobank, staan twee opvallende schilderijen. Bone van Stijn Peeters uit Eindhoven en Het Laatste Avondmaal van Matijs van de Kerkhof uit Nuenen. Peeters zet de wereld op zijn kop. Twee honden doen zich aan tafel tegoed aan een enorm stuk vlees. De mens moet genoegen nemen met het bot.
Bij Van de Kerkhof blijkt de scène nog angstaanjagender. Drie onverstoorbare kelners, een voorover geknielde man zonder hoofd, mogelijk een hoofd zonder romp waar nog een trouwe hond over waakt. De Paulus-tekst ‘Neemt, eet, dit is mijn lichaam’ lijkt hier wel erg letterlijk genomen. Evenals overigens bij Feeding the Birds van Wout Herfkens en Rinke Nijburg. ‘Het lichaam van Christus ligt opgebaard te wachten op de vogels’, luidt hun toelichting. Het lichaam is overigens wat minder wit dan in onze cultuur gebruikelijk.
Weerspiegeling
Sommige kunstwerken zijn minder goed te zien door de weerspiegeling in de etalageruiten, en daardoor nog minder goed te fotograferen. Werken van Ignace Schretlen uit Rosmalen en Vincent Bijleveld uit Tilburg bijvoorbeeld. Of een Laatste Avondmaal met alleen bijzonder uitgedoste vrouwen van Brigitta Sundström.
Schretlen toont een foto van een kom. Daaruit heeft zijn dochter voor het laatst ontbeten, zo schrijft een vader in een brief die bij het kunstwerk The Last Breakfast hoort. Zo heeft iedereen onvermijdelijk zijn eigen herinneringen aan een definitief vertrek en de laatste keer dat we…., of het laatste glas dat we…., of vul maar in… Als ik de brief fotografeer in de spiegelende ruit, zie ik ook mijzelf op de foto. Erg symbolisch voor een tentoonstelling die weerkaatst en aan het denken zet.
Gieren
Een laatste werk dat zeker nog de aandacht vraagt en waarvoor je even stil moet blijven kijken is Ictu Oculi (In een oogwenk) van Greta Alfaro. De video begint met een rijk gedekte tafel in een dor en ledig landschap. Het tafelkleed wappert lichtjes op de wind. Vreemd maar vreedzaam. Totdat er grote roofvogels komen, gieren. Steeds meer en nog meer. Ze verdringen elkaar op en rond de tafel om alles uit elkaar te trekken en op te eten. U mag er alle betekenissen aan geven die u wilt. Het onschuldige paaslam dat ten prooi valt aan zijn volgelingen en waar ieder het zijne van neemt?
Gelukkig staat er dichtbij, op de hoek van de Schoolstraat en De Bleek al veel langer een mooi gerestaureerd troostend beeld. Het zou zomaar de Goede Herder kunnen heten. Maar de titel is De Schaapskudde en het is gemaakt door Dolf Wong Lun Hing. Maar u mag er best een eeuwige hoeder in zien.
De expositie Het Laatste Avondmaal is samengesteld door gastcurator Ben van Kollenburg.
www.odapark.nl/tentoonstelling/het-laatste-avondmaal/
© Brabant Cultureel 2021