Boekhandels hebben het al jaren zwaar te verduren. De coronacrisis betekent voor een aantal eigenaren de genadeslag. In Roosendaal sluit Het Verboden Rijk – genoemd naar een boek van Slauerhoff – definitief de deuren. Eigenaar Ruud Verstraaten is somber over de toekomst: ‘Over tien jaar hebben alleen de grote steden nog een boekwinkel’.
door Emmanuel Naaijkens
Roosendaal heeft een bloeiende literaire vereniging, Rederijkerskamer De Witte Roos, die avonden organiseert met landelijk bekende schrijvers als Peter Buwalda, Ilja Leonard Pfeijffer, Ellen Deckwitz, Oek de Jong, Dimitri Verhulst, Gerrit Komrij, Remco Campert en Marcel Möring – de lijst is eindeloos. Er is een (onbetaalde) stadsdichter, een Gedichtenroute en de plaatselijke bibliotheek timmert flink aan de weg. Een gunstig klimaat voor de literatuur zou je zeggen, maar literaire boekwinkel Het Verboden Rijk kan niet langer het hoofd boven water houden. Over een maand sluit de zaak in het centrum van Roosendaal definitief zijn deuren.
“Met pijn in het hart”, zegt eigenaar Ruud Verstraaten, die samen met Patrice van der Veen de winkel exploiteerde. “We hebben lang gehoopt dat we het zouden redden, maar op een gegeven moment moet je realistisch zijn. Er moest steeds meer geld bij, het werd liefdewerk oud papier.” Dat veel boekhandels die zich hoofdzakelijk op literatuur richten het moeilijk hebben is geen geheim. Toen Verstraaten, van huis uit neerlandicus, achtentwintig jaar geleden in Roosendaal Het Verboden Rijk opende, ging het boekverkopers nog voor de wind.
Hij begon zelfs een tweede boekhandel met dezelfde naam in Oosterhout. De naam is ontleend aan de titel van een boek van J. Slauerhoff (1898 -1936) van wiens werk Verstraaten een groot liefhebber is.
Bol.com
Maar in de eenentwintigste eeuw werden de fundamenten onder de boekwinkels langzaam maar zeker weggeslagen. “Met de opkomst van de Bol.coms van deze wereld kregen we er een stevige concurrent bij. Steeds meer mensen bestelden hun boeken online, en wij kregen steeds minder kopers in de winkel. Eigenlijk moet je constateren dat de consument kennelijk geen behoefte meer heeft aan een boekwinkel. Zo zijn eerder al de platen- en cd-winkels verdwenen.” Tel daarbij op zaken als ontlezing, jongeren die liever gamen dan een boek lezen en de opkomst van streamingsplatforms als Netflix, waar de boekhandelaar ook tegenop moet boksen.
Bij Het Verboden Rijk kan de lezer ook online boeken bestellen, maar daar wordt volgens Verstraaten relatief weinig gebruik van gemaakt. “Ondanks campagnes van de branche zoals Steun je Boekhandel.” De bestellingen die online binnenkwamen, waren onvoldoende om het verlies aan marktaandeel te compenseren. In het verleden kon Verstraaten nog rekenen op de vaste afname door de bibliotheek, de gemeente en het onderwijs. “Dat was voor ons een betrouwbare kurk waarop we konden drijven, maar die is ook weggevallen.”
Het fenomeen e-boek is niet echt een bedreiging gebleken voor zijn nering, zegt Verstraaten. “Een echte boekenliefhebber wil papier voelen en ruiken, dat is de charme van een echt boek. Die lezers hebben niets met een e-reader.”
Nekslag
In 2014 dreigde Het Verboden Rijk ook al eens om te vallen. In de nasleep van de financiële crisis van 2009 liep de boekverkoop toen terug en de hoge huur van het winkelpand was een molensteen. Er kwam een steunactie van boekenliefhebbers, en Verstraaten ging met de vastgoedeigenaar in onderhandeling over de huurprijs. Mede door een huurverlaging kreeg de winkel voldoende lucht om door te gaan. Maar de jaren daarna bleef het sappelen. De coronacrisis heeft de nekslag gegeven, de eigenaar gooit nu de handdoek in de ring. Er is nog gezocht naar een overnamekandidaat, maar zonder resultaat. “Ik snap dat wel, het is een groot avontuur en je moet er je hele ziel en zaligheid in kunnen leggen.”
Het Verboden Rijk is aangesloten bij Libris, maar die organisatie kan ook niet de helpende hand bieden. “Libris is een samenwerking van boekhandels. Dan gaat het bijvoorbeeld over gezamenlijke inkoop en promotie. Wij zijn een zelfstandige boekwinkel onder de vlag van Libris.” Op de vraag of er een taak ligt voor de overheid om literaire boekwinkels overeind te houden reageert Verstraaten sceptisch. Hij verwijst naar de forse bezuiniging op cultuur onder VVD-staatssecretaris Halbe Zijlstra, tien jaar geleden. “Dat heeft ons geen goed gedaan.”
Vaste boekenprijs
Sinds 2005 geldt in Nederland de Wet op de vaste boekenprijs. Die moet onder meer voorkomen dat machtige boekwinkelketens met stuntprijzen zelfstandige boekhandelaren uit de markt drukken. Verstraaten zegt dat het enige effect van die wet is dat het verdwijnen van de boekwinkels vertraagd is. Zonder die maatregel zouden de kleine boekhandelaren al eerder het loodje hebben gelegd, is zijn overtuiging.
Hij is somber over de toekomst van de fysieke boekwinkel. “Ik denk dat er over vijf tot tien jaar alleen in de grote steden nog een boekwinkel is. Niet meerdere, maar één”. Tot boekwinkels rekent hij overigens niet de zaken die naast tijdschriften, staatsloten, wenskaarten en andere snuisterijen ook nog goedlopende boeken in de schappen hebben liggen.
© Brabant Cultureel 2021
Het zit je niet mee he ! Ga je missen in Portacal (Dalyan) en nu ook je boekenwinkel ! Heel veel sterkte ?
Heel jammer Ruud en Patricia, mijn moeder Lijntje en tante Adriana de Wit kwamen graag bij jullie. En wij hebben natuurlijk 2 keer genoten van een heerlijke vakantie in het mooie Dalyan. Wat gaan jullie nu doen? Hartelijke groet, Ilse en Stephen