GlasLab Den Bosch is een van de grote werkplaatsen in Brabant waar beeldend kunstenaars en designers zich naar hartenlust kunnen verdiepen in ambachtelijke en innovatieve technieken. Het GlasLab is gespecialiseerd in vlakglas en glas smelten en anders dan andere grote werkplaatsen richt het GlasLab de focus niet zozeer op het experiment maar op de kwaliteit, op toepasbaarheid.
door Irma van Bommel • fotografie > Piet den Blanken
Eerder besteedde Brabant Cultureel aandacht aan Beeldenstorm en Grafisch Atelier Daglicht, inmiddels gefuseerd tot Make Eindhoven, aan het TextielLab in Tilburg en aan Sundaymorning@ekwc (het Europees Keramisch Werk Centrum) in Oisterwijk. Het GlasLab is de jongste in deze rij van grote werkplaatsen in Noord-Brabant en richt zich op allerlei technieken in vlakglas en glas smelten. Voor glasblazen moet men naar Leerdam.
Kunstregie
Coördinator van het GlasLab is Ad van den Hoven. Na jarenlang in een glasatelier te hebben gewerkt, startte hij in 2014 zelf een restauratieatelier voor glas-in-lood, Kunstregie genaamd. In 2016 betrok hij een grote ruimte aan de Bossche Vughterstraat. “Deze grote ruimte bood mij ook de mogelijkheid om mijn ideeën over kennisoverdracht te realiseren.” In 2018 werd samen met een actief bestuur met deskundigheid op tal van terreinen de Stichting GlasLab Den Bosch opgericht. De Kunstregie faciliteert het GlasLab door de ruimte te huren en apparatuur beschikbaar te stellen. De stichting kan subsidie aanvragen voor zaken als het bouwen van een website en het ontwikkelen van PR. Het Mondriaanfonds stelt budgetten beschikbaar aan kunstenaars.
Het GlasLab biedt kunstenaars en designers proeflabvouchers voor kortlopende kennismakingstrajecten van drie ochtenden verspreid over drie weken. Op jaarbasis volgen twaalf tot zestien deelnemers zo’n traject. Daarnaast kunnen kunstenaars en designers zich via een open call aanmelden als Artist in Residence. Per jaar kunnen er zo vier terecht voor een werkperiode van drie maanden. Die periode wordt steeds afgesloten met een expositie in het GlasLab. Het GlasLab werkt regelmatig samen met Make Eindhoven, vanwege hun expertise in het maken van mallen en de mogelijkheid om op groot formaat zeefdrukken te maken. Een van de eerste kunstenaars die voor een werkperiode naar het GlasLab ging was Marieke Peters (zie de link onderaan dit artikel).
In het voorjaar, als kunstinstellingen na de lockdown hopelijk hun deuren weer mogen openen voor publiek, zal het vazenproject van beeldend kunstenaars Marc Mulders en Jorn van Leeuwen worden geëxposeerd. Beiden beschilderden in Leerdam geblazen vazen met emailleverf. Marc Mulders is regelmatig in het GlasLab te zien. Als ambassadeur en mentor van het GlasLab draagt hij graag zijn kennis over aan kunstenaars en designers. Jorn van Leeuwen was in 2018 de allereerste Artist in Residence. De opbrengst van hun vazen komt geheel ten goede aan de stichting.
Documenteren
“Het GlasLab en Kunstregie samen hebben voldoende expertise in huis voor kennisoverdracht”, vertelt Ad van den Hoven. “Voorwaarde voor deelname aan een kennismakingstraject of werkperiode is het documenteren van experimenten.” Dat gebeurt nu nog in mapjes per kunstenaar, maar er zijn plannen voor het opzetten van een databank, waarin foto’s, beschrijvingen van technieken en eindconclusies worden opgenomen.
Beeldend kunstenaars en designers die via een proeflabvoucher kennis hebben opgedaan, kunnen later terugkomen om een opdracht uit te voeren. Zo voerde Milou van Ham – haar werk bevindt zich op het snijvlak van kunst en design – in het GlasLab een grote opdracht uit met teksten in appliqué techniek voor de gevel van een gebouw. Ook deed zij een onderzoek naar smelten van glas. Zij maakte daarbij een vlechtwerk van stroken gekleurd glas. Afhankelijk van de temperatuur in de oven bleef het reliëf in het vlechtwerk aanwezig of versmolt het. Aan de kunstenaar om uit te maken welk effect gewenst is.
Studio Rens uit Eindhoven, gevormd door Renee Mennen en Stefanie van Keijsteren, doet op eigen initiatief een materiaalonderzoek naar grafische composities van gekleurde vlakken glas. Zij volgden hun opleiding aan AKV|St. Joost in Breda, maar begeven zich nu meer op het terrein van design.
Confetti
Van den Hoven leidt ons door het GlasLab en vertelt aan de hand van de werken en de werkzaamheden over de verschillende technieken, zowel bestaande als nieuwe toepassingen en restauratieopdrachten. Van Marc Mulders zijn ramen te zien waarbij voor de tekening glaspoeders zijn gebruikt. Voor de smeltglastechniek kan naast poeders ook gebruik worden gemaakt van korrels, staafjes en confetti van gekleurd glas. Het smelten gebeurt in een aparte ruimte waar de ovens staan. De temperatuur wordt nauwlettend in de gaten gehouden. Vooral het afkoelen moet met beleid gebeuren.
De coördinator toont waar beeldend kunstenaar Arie van der Spek mee bezig is. Voor een kerk in Boskoop maakt hij een groot raam in appliqué-techniek. Daarbij worden op een doorzichtige glasplaat die als ondergrond fungeert, gesneden stukken gekleurd glas gelijmd. Dat verlijmen gebeurt met doorzichtige silicone. Silicone heeft als voordeel dat het vocht-, vorst- en UV-bestendig is. Vroeger werden voor applique-ramen organische lijmen gebruikt, maar die blijven niet goed. Die ramen moeten dus worden gerestaureerd.
Van den Hoven houdt een glazen plaat tegen het licht om te laten zien dat er een structuur in zit, oneffenheden met belletjes. Hij legt uit dat dit mondgeblazen glas is. Om dat te verkrijgen wordt een bol geblazen in een houten mal. Er ontstaat een koker van glas die wordt opengeknipt en in de oven vlak wordt gemaakt. De levendige structuur is geliefd bij toepassingen in de kunst, niet alleen voor restauratiedoeleinden maar ook voor hedendaagse toepassingen. Dit vlakglas is mondgeblazen en wordt dus besteld. Dat gebeurt bij de Duitse glasblazerij Lamberts die hierin is gespecialiseerd.
Restauratie
Medewerkers en een stagiaire werken aan de restauratie van glas-in-loodramen van de rooms-katholieke kerk in Lierop, ramen die eind negentiende eeuw zijn ontworpen en uitgevoerd door Atelier Nicolas in Roermond. Peggy Hermans heeft zelf een glasatelier in België, maar werkt nu drie à vier dagen in de week aan de restauratie van deze ramen. Zij volgde een opleiding in restauratie en brengt de nodige expertise in. Stagiaire Robin Selbach volgt de MBO-opleiding Sint-Lucas in Boxtel en toont hoe ze een glas-in-loodraam voorziet van nieuw lood. Van dichtbij is goed te zien dat het om H-profielen gaat, waar de stukken gekleurd glas in geplaatst worden. Het geheel ligt op een tekening van het raam dat als patroon fungeert.
Restauratie van glas-in-loodramen van de RK kerk in Lierop:
plaatsen van glas in lood (H-profielen), hameren, solderen en kitten.
Van den Hoven legt uit dat het lood vervangen moet worden omdat het in de loop van de tijd broos geworden is en de soldeerpunten zijn gebroken. De nieuwe stukken lood worden zodra de stukken glas erin zijn geplaatst aan elkaar gesoldeerd. Daarna moet het glas-in-lood nog worden gekit om rammelen te voorkomen en daar is Naomi van Spelden mee bezig. De H-profielen worden aangesmeerd met een speciale kit van krijt met lijnolie. Ook Naomi liep hier eerder stage vanuit Sint-Lucas, maar sinds zij afgestudeerd is, is ze medewerker.
Mooi te zien dat ambachtelijke technieken worden overgedragen aan een jonge generatie en dat een variatie aan glastechnieken wordt toegepast in de hedendaagse kunst. Ad van den Hoven weet zich gesteund door een bestuur dat zich actief inzet op het gebied van social media, fondsenwerving en het opzetten van een databank.
Lees ook in Brabant Cultureel:
Werk van Marieke Peters heeft een poëtische en duistere kant
Werkplekken Beeldenstorm Eindhoven breed opgezet voor allerlei kunstenaars
Grafisch Atelier Daglicht
Europees Keramisch Werk Centrum
Het TextielLab Tilburg succesvol met innovatie van ambacht weven en breien
© Brabant Cultureel 2021