Rob Berkel, directeur van de Tilburgse stichting Lorenzetti, heeft het afgelopen coronajaar niet stil gezeten. Hij stelde een ‘reisboek voor thuisblijvers’ samen en presenteert dat als het eerste deel van de Lorenzetti Culturele Bibliotheek die tientallen delen moet gaan tellen.
door Joep Eijkens • fotografie Rob Berkel/Lorenzetti, tenzij anders vermeld
Eén van de opmerkelijkste stichtingen die Tilburg kent, is de stichting Lorenzetti, genoemd naar twee Italiaanse schilders uit de veertiende eeuw. De stichting werd in 1997 opgericht door Rob Berkel (Amsterdam 1947), voormalig directeur van Scryption, het Tilburgse museum voor schriftelijke communicatie dat zich in 2011 gedwongen zag de deuren te sluiten.
De immer aan de weg timmerende Berkel, van huis uit grafisch ontwerper, zou je een culturele duizendpoot annex verzamelaar kunnen noemen. Al sinds zijn jeugd verzamelt hij zeer uiteenlopend materiaal op het gebied van beeldende kunst, cultuur, design, architectuur, fotografie, schrift en natuur. De nog altijd uitdijende collectie bevat ook eigen werk en is ondergebracht in de stichting Lorenzetti.
Deze verzameling van verzamelingen is de schier onuitputtelijke bron waaruit Berkel kan putten voor de diverse tentoonstellingen die hij in de loop der tijd organiseerde. Maar ook voor cursussen, culturele bijeenkomsten (zoals het KunstCafé) en tal van publicaties. Wat dit laatste betreft, is hij nu begonnen aan een omvangrijk uitgeefproject met de wel heel ambitieus klinkende titel Lorenzetti Culturele Bibliotheek. Het moet een liefst dertig à veertig delen tellende reeks worden, waarbij gebruik wordt gemaakt van printing on demand. Er wordt dus pas gedrukt als er vraag naar is.
Het eerste deel van de reeks is inmiddels klaar en draagt de titel REIS TIJD. Vijftig beeldverhalen. Het gaat om een rijk geïllustreerd, 168 pagina’s tellend en 30 x 30 centimeter groot boek dat is vormgegeven is door Berkel zelf en zijn vrouw. De meeste foto’s zijn ook van zijn hand.
Beeldverhalen
Het is duidelijk, de Lorenzetti-directeur heeft het afgelopen coronajaar niet stil gezeten. In een brief aan de Vrienden van Lorenzetti en andere relaties omschrijft hij de uitgave als een ‘reisboek voor thuisblijvers’. De vijftig beeldverhalen gaan over ‘plekken in de wereld die ik vanaf mijn jeugd heb kunnen bezoeken en waarover ik nieuwe beelden en verhalen te melden heb. Van Flevoland tot Osaka, van Bandung tot Parijs, van Tilburg tot Siberië’.
Kloostergang in de abdij van Fontenay (Frankrijk). 
Verlaten spoorlijn bij het Noord-Franse Kœur-la-Grande 
Zonsopkomst op 21 juni in het Observatorium van Robert Morris in Flevoland. 
Droogschuur voor tabak in de vallei van de Semois (België).
De onderwerpen zijn zeer divers, maar liggen vaak wel op het gebied van kunst- en cultuurgeschiedenis, erfgoed, religie en architectuur. Om een kleine greep te doen: ‘Fietsen op de Mont Ventoux’, ‘Een vergeten spoorlijn’ , ‘Het Eben-Ezer van Robert Garcet’, ‘De Ictineo: de eerste onderzeeër ter wereld’, ‘Het Johannesklooster op Patmos’, ‘Het werk van JCJ Vanderheyden’ en ‘Schietgaten in Japanse kastelen’. De hoofdstukken variëren in lengte van twee tot zes bladzijden. Soms wordt het verhaal verteld met één grote foto plus een korte tekst.
Miskleun
Voor één beeldverhaal heeft Berkel zijn eigen stad niet hoeven verlaten. In de vorm van een niet goed aflopend sprookje bekritiseert hij hierin de verkwanseling van een plein in de Tilburgse binnenstad. ‘Het Pieter Vreedeplein is een stedenbouwkundige en architectonische miskleun’, zo eindigt hij. ‘En wat nog het ergste is: Tilburg krijgt nooit meer een centrum. Het kan verkeren.’
Een van de laatste hoofdstukken van het boek is gewijd aan de ‘historische bolders van Venetië’. Ook die blijken ten prooi gevallen aan de vooruitgang. Het onderwerp is hiermee overigens bepaald niet uitgeput voor de auteur-uitgever. De Venetiaanse bolders staan namelijk ook centraal in een van de volgende delen van de Lorenzetti Culturele Bibliotheek.
“Dat boek is al klaar”, meldt Berkel. Wat ook voor een ander deel geldt, getiteld De Hemel. Het bevat een verzameling foto’s die hij in de loop van zijn leven maakte van hemellichamen, vuurwerk, vliegtuigstrepen, wolken en andere natuurverschijnselen aan de hemel. “Ik ben bezig mijn hoofd leeg te maken”, zegt hij. “Ik wil graag mijn ideeën, beelden, herinneringen, verhalen en inzichten vastleggen voor zover ik dat al niet gedaan heb.” Lachend: “Voor ik de pijp uit ga.”
Zandvoort 1953
Of er veel belangstelling voor de Lorenzetti Culturele Bibliotheek zal zijn? Hij maakt er zich niet druk om. Van REIS TIJD zijn in elk geval al ‘enkele tientallen’ exemplaren verkocht.
Historische bolders in Venetië. 
Een van de terracotta-voorstellingen in het ‘Jeruzalem’ bij het klooster van San Vivaldo in Toscane. 
De hoofdtoren van het Kasteel van Himeji (Japan). 
De toren van Eben-Ezer van de visionair Robert Garcet (België).
Het zou trouwens best kunnen dat sommige kopers de misschien wel mooiste foto in dat boek over het hoofd zien. Hij staat op de laatste bladzijde bij de verantwoording en andere boekgegevens. Het is een kiekje van een jongetje in zwembroek in een duingebied, zo op het eerste gezicht druk bezig met fotograferen. Het bijschrift luidt: ‘Zandvoort 1953: ik maak mijn eerste foto met een zelfgemaakt “fototoestel”.’ Berkel: “Mijn vader maakte die foto, ik was een jaar of zes.” Prachtig, dat het ontdekken en willen vastleggen van de wereld om hem heen er al zo vroeg inzat.
Rob Berkel, REIS TIJD. Vijftig beeldverhalen. Vormgeving Berkel/Brands. Uitgave in eigen beheer 2021, 158 pp., ISBN 978-90-74242-172, € 37,50.
Lees ook op Brabant Cultureel:
Wonderboxen van Lorenzetti brengen het museum naar de mensen [2016]
Beeld boven dit artikel: De eerste onderzeeër ter wereld: de Ictineo van Narcis Monturiol uit 1859 in de haven van Barcelona. Foto > Rob Berkel/Lorenzetti
© Brabant Cultureel 2021