door Arnold Verplancke | Foto’s Arnold Verplancke, tenzij anders vermeld
Over een kleine twee weken staat er weer een toneelvoorstelling in mijn agenda. Dan gaat in ’s-Hertogenbosch Je kunt me gerust een geheim vertellen in première van Matzer Theaterproducties. De ondertitel luidt ‘[morgen ben ik het toch weer vergeten]’. De voorstelling gaat dan ook over dementie. Tekst en regie zijn van Madeleine Matzer, wier eigen moeder aan Alzheimer leed.
Het is te hopen dat deze première lukt en niet door een verlengde lockdown wordt getroffen. Het is voor mij dan al bijna twee maanden geleden dat ik het laatste echte toneelstuk op de planken zag en dat is uitzonderlijk lang. De afkickperiode moet niet nog langer duren.
Pools
De Meiden heette het laatste repertoirestuk dat ik eind november heb gezien in het piepkleine Pleintheater in Amsterdam. De groep Dood Paard voerde het stuk van Jean Genet op en ik was er naartoe gereisd samen met mijn in theater geïnteresseerde kleindochter. Ik zag het stuk de afgelopen vijftig jaar wel vaker, zij nu voor het eerst. Ik herinner me nog goed de versie van Toneelgroep Amsterdam, die van de twee zussen indertijd Poolse dienstmeiden had gemaakt en waarvoor de actrices Pools hadden moeten leren.
Bij Dood Paard blijven vooral decor en kostumering in de herinnering. Ontwerper Bas Kosters heeft zich uitgeleefd in een bijna oogverblindend roze aankleding. De Madame wordt exuberant vertolkt door Rodrigo Batista, een man dus. Dat is op zich wel eerder vertoond, maar door zijn overdreven spel overschaduwt hij de tragiek van de twee meiden die zich nog verder moet voltrekken na haar/zijn vertrek.
Zo wordt De Meiden meer een kijkspel waarin soms essentiële gegevens ondergesneeuwd raken. Dat bijvoorbeeld de heer des huizes in de gevangenis is beland door een beschuldigende brief van een van de dienstmeiden, blijkt mijn kleindochter achteraf helemaal te zijn ontgaan. Dat is jammer, want het is wel een element uit het hele complot en ook het rituele spel van de meiden. Altijd goed om het tekstboek even te lezen, vooraf of achteraf.
Geheimen
Over boeken gesproken, ik heb met plezier en bewondering het verhaal gelezen van mijn collega Lauran Toorians over de Beethovenbiografie. Respect ook voor het speurwerk dat hij heeft gedaan naar aanleiding van dat boek. Tegelijk realiseer ik mij dat ik allerlei boeken in de kast heb staan die juist met geheimen omgeven zijn.
Neem het mooie kleine boekje met gedichten van Jacques Perk uit 1907. Hoe kom ik er aan? Er zitten twee gedroogde bloemblaadjes in. Van heel lang geleden zo te zien. Ik denk dat de bundel uit het boekenkastje van mijn grootvader komt. Dat stond in zijn mooie voorkamer en ging bijna nooit open. Ik heb hem niets anders zien lezen dan de krant.
Mijn moeder wel, die las veel boeken. Maar poëzie? Nooit gezien. Zou haar vader het toch voor haar ergens hebben opgeduikeld? Misschien een stapeltje boeken van een binnenschipper in ruil voor de reparatie van zijn scheepsmotor? Of gekocht in een partijtje bij het venduhuis iets verderop langs de gracht waar hij woonde?
Bajonet
Het dikke boek De Pickwick-club van Charles Dickens ‘met 20 platen in kleur van Frank Reynolds’ kan ik ook maar ten dele plaatsen. Het is uitgegeven rond 1926 door Blankwaard & Schoonhoven in Rijswijk en nu nog wel tweedehands te koop. Maar mijn exemplaar heeft een lelijke snee in de rug en daarvan ken ik de oorsprong wel. Mijn vader bracht het boek mee uit voormalig Nederlands-Indië, waar hij als marinier in de jaren veertig dienst deed. ‘Dat is van een bajonet’, was het enige dat hij erover kwijt wilde toen ik als jongen naar de snee vroeg. Telkens, als ik het boek nu weer zie, vraag ik me af: een bajonet van een Nederlandse militair? Of van een Indonesische opstandeling/vrijheidsstrijder/pelopper (doorhalen wat niet gewenst wordt)?
De hiervoor genoemde opa ging er vanuit dat ik (minstens) dokter of notaris zou worden (die keuze mocht ik zelf nog maken) en ook dat het Engels de taal van de toekomst was. Daarom bracht hij begin jaren vijftig alvast een boekje mee getiteld Engelsch-Nederlandsche gesprekken zodat ik zeker niet te laat zou beginnen met de toekomstige wereldtaal.
Ik zat misschien in de derde klas van de lagere school. Het boekje blijkt uitgegeven in 1858 en was dus toen al bijna honderd jaar oud. Ik heb het altijd bewaard als herinnering aan zijn zorgzame denken over mijn toekomst.
Of de duvel er mee speelt, op pagina 28 kom ik de zin tegen: ‘Have you read the last novel of Dickens?’ Misschien hoorde dit leerboekje wel in hetzelfde stapeltje waarin ook Perk zat. Je leert iets verderop ook in het Engels vragen wanneer de postkoets vertrekt.
Superioriteit
De eerste plaats voor de curiosa uit mijn toevallige verzameling is toch voor een boekje van mijn overleden echtgenote Joke Knoop. Zij bewaarde Het boek voor Moeder en Dochter, dat nog van haar eigen moeder was geweest. ‘Volledig onderricht in alles wat eene vrouw, als huishoudster en moeder dient te weten.’ Dat is de ondertitel. En mocht iemand nog twijfelen aan de superioriteit van de inhoud dan staat op de eerste pagina te lezen: ‘Met kerkelijke goedkeuring. Bewerkt naar de gegevens van er varen huisvrouwen, geneesheeren en opvoedkundigen, door een R.K. Priester.’
Ik kan onmogelijk alle leerzame hoofdstukken van dit boekje uit 1906 behandelen. Uit de paragraaf ‘Hoedanigheden eener goede huisvrouw’ pluk ik slechts:
Zij is onbaatzuchtig. Gaarne onderdrukt zij hare eigen wenschen, om die van haren man te volbrengen.
Wij hebben daar vaak hartelijk om gelachen. ‘Kom daar nog maar eens om’, durfde ik soms tot slot te zeggen en ik bukte dan gauw, voor alle zekerheid.
Op Brabant Cultureel:
Een Beethovenbiografie met vele levens
© Brabant Cultureel 2021