De expositie ‘Berlin Baustelle’ in de Helmondse Cacaofabriek doet haar naam eer aan. De kunst is namelijk even dynamisch als een steeds veranderende bouwput en veel materiaal is gevonden op de bouw of op straat. Corona spreekt ook een woordje mee in deze vijftien werken omvattende tentoonstelling.
door Anja van den Akker Fotografie > Biek van Bree
“Kunst gemaakt vanuit een spierballenmentaliteit”, omschrijft programmeur Julienne Tullemans het werk van de veertien kunstenaars uit Berlijn in de Cacaofabriek. “Er gaat heel veel positieve energie vanuit. Zo van: geen flauwekul, samen de schouders eronder. De onderlinge samenwerking van deze kunstenaars tijdens de opbouw van de expositie was prachtig om te zien. Die energie zie je terug en voel je in deze tentoonstelling.”
De veertien kunstenaars, onder wie ook Nederlanders die in Berlijn wonen, was er veel aan gelegen om in de Cacaofabriek te mogen exposeren. Het is sowieso in deze coronatijd moeilijk om je werk ergens slijten. Dus toen Bram Braam, die al negen jaar in Berlijn woont en in 2018 solo exposeerde in de Cacaofabriek, hen benaderde om ondanks beperkende coronaregels samen naar Helmond te gaan, stonden alle neuzen meteen dezelfde kant op. Vervoer regelen, het ter plekke maken van muurschilderingen, ja zelfs een quarantaine hadden ze ervoor over.
Corona
In de installatie van Sandra Meisel, die zelf aan corona leed en daardoor reuk en smaak verloor, neemt het virus een duidelijke plek in. De roze delen op haar grauwe gestaltes geven aan waar mensen elkaar hebben aangeraakt. Iets wat vroeger normaal was, maar haar nu juist beangstigt. Over een foto van een mooie boom en blauwe lucht, heeft zij een transparant plastic gordijn uit een slachthuis gelegd. Om te visualiseren en te onderstrepen hoe tussen ons en de wereld constant een filter aanwezig is. Het groen van de boom komt weer terug in het asfalt dat ze heeft gebruikt in haar ietwat surrealistische werk.
Bram Braam koos de kunstenaars op basis van hun werk en onderlinge verwantschap. We zien een totaal verschillend gebruik van gevonden bouwmaterialen, afval en een link naar graffiti. Maar ze zijn allemaal geïnspireerd door de stad Berlijn die sinds de Wende in 1989 veel kunstenaars heeft getrokken door goede faciliteiten: goedkope atelierruimtes en het mede daardoor ontstane inspirerende klimaat. De installatie van Braam zelf omvat beton dat in een mal is gegoten, waarna hij er roze verf op aanbracht. Tijdens het drogen droogde de kleur in, waardoor de pilaren met graffiti lijken te zijn bewerkt.
Asfaltsprinkler
Rutger de Vries, die zijn sporen in de graffitikunst heeft verdiend, gooit het al langer over een andere boeg. Hij koos ervoor zijn persoonlijke handtekening, die zo eigen is aan deze vorm van straatkunst, weg te laten en een manshoge muur vol te spuiten met verf via een asfaltsprinkler. Dat levert een kleurrijk en groots schouwspel op.
Subtieler is het werk ‘Jazz’ van Isabelle Borges. Geïnteresseerd in geometrische figuren met een bepaalde ordening, brengt zij haar kunst terug tot een spel van vlakken en lijnen. Ditmaal door een schilderij met een ter plekke aangebrachte muurschildering in elkaar te laten overvloeien. En net als in de jazzmuziek: met volop ruimte voor improvisatie. Ook de kunstenaar Dag Berlin heeft zich laten inspireren door abstractie in zijn geometrische schilderij, met verwijzing naar het digitale tijdperk.
Ronduit verfijnd zijn de vijfenveertig beschilderde houten paneeltjes van Rijnder Kamerbeek, gebaseerd op alledaagse voorwerpen die hij in Berlijn aantrof. Er zit een duidelijk kleurverloop in deze fragmenten uit de natuur, van licht naar donker. De schilderijtjes zijn heel verschillend en horen toch bij elkaar. Soms halen ze ons uit onze comfortzone. Zien we een kapot raam, of is het een spinnenweb? Ook de keramische figuren in Noah’s Arc van Jeroen Cremers zijn gedetailleerd en subtiel. Zelfs de sigarettenpeuken zijn van keramiek. Dit alles gemaakt van gejut materiaal in een absurdistische setting. Gigantische handen en vingers, vreemd gedraaide hoofden.
Zwaartekracht
Niet te missen is de absolute kleurenknaller Tiny Blue Gigant van Wolfgang Ganter, een zaalhoge pigmentprint op hout, overgoten met epoxy.
En dan zou je nog bijna over de enorme papier-maché installatie Gravity van Wolfgang Flad heen kijken. Die staat in de grote expositiezaal op de begane grond en is eigenlijk pas goed te zien als je de trap opgaat naar de eerste verdieping. Het is een ruimte waar je normaal niet op let, maar waarin nu wordt gespeeld met de zwaartekracht.
Karsten Konrad heeft twee dynamische, abstracte sculpturen van op straat gevonden materiaal neergezet, één van koper, de ander in staal. En ook Alanna Lawley heeft afval gebruikt voor haar houten stellages met spiegels en spanbanden. Zit de mens soms opgesloten in zichzelf? De spiegels confronteren de bezoeker in ieder geval met zichzelf, maar ze weerspiegelen ook de andere kunstwerken in de ruimte. ‘We are, but separate entities’, geeft Lawley mee. Er is ook fotowerk: van Miriam Temme, waarbij zij heden en verleden door elkaar husselt. Op ogenschijnlijk ongerepte stukjes natuur hebben zich ooit soms vreselijke dingen voorgedaan. Je zou kunnen spreken van een soort schuldig landschap en dat geeft een vervreemdend gevoel.
Ook Sinta Werner daagt ons met haar foto’s uit verder te kijken dan wat we op het eerste gezicht zien. Pierre Granoux ging jarenlang op zoek naar gebouwen, T-shirts en andere reclame-uitingen met het opschrift GAP. Zijn fotoproject GAP is wellicht wat verdekt opgesteld, maar is de moeite van het bekijken zeker waard.
Berlin Baustelle, tot en met 20 december 2020 (verlengd, was oorspronkelijk 29 november) in de Cacaofabriek, Helmond. Daarnaast films, lezing, muziek, met Berlijn als thema. Vanwege corona is de expositie tot 19 november gesloten.
© Brabant Cultureel 2020