door JACE van de Ven
Evenals Frank van Pamelen ben ook ikzelf oud-stadsdichter van Tilburg en daarom heb ik het geluk gehad weleens met Frank op te treden. Ik kan je zeggen: dan kom je in een gespreid bedje terecht. Frank doet het woord, hij lult de onmogelijkste dingen met verve aan elkaar, via de wonderbaarlijkste woordspelingen of associaties en hij weet altijd tot interactie met de zaal te komen. Daarom kan ik de titel van de verzamelbundel die nu ter gelegenheid van zijn vijfentwintigjarig theaterdebuut is verschenen, Bravogeroep en enthousiast gefluit, ook niet lezen zonder erbij te zien hoe Van Pamelen het publiek bij zijn voordracht betrekt en dat hem met bravogeroep en enthousiast gefluit begeleidt. Op zo’n moment is hij volkomen in zijn element en weet hij precies wat hij doet, zodat hij plotseling zomaar een gat kan laten vallen waar jij als co-poëet maar in hoeft springen met een gedicht van jezelf. De zaak liep altijd als een trein.
Zo ging dat ook altijd met de optredens die hij landelijk deed met die andere oorspronkelijk uit Zeeland afkomstige taalvirtuoos Jan J. Pieterse. Frank maakte de zaal enthousiast met zijn sfeervolle light verse en dichterlijke samenspraken met het publiek om precies op het juiste moment via een bruggetje een voorzet te geven die Pieterse middels een van zijn puntdichten alleen maar hoefde in te koppen. Kat in het bakkie.
Bravogeroep en enthousiast gefluit is niet de eerste verzamelbundel met light-verse teksten van Frank van Pamelen. Tussen 2003 en 2008 verschenen al Dat lijkt warempel sandelhout, De Generaalpardondemocratie, Ikea en andere verzen en, samen met Kees Torn, Ivo de Wijs en Driek van Wissen, Zuster Mieke. Dat hij het kan, hoef ik niemand meer uit te leggen en ik onderschrijf graag de samenvatting van de uitgever achter op het boek: “Spitse puntdichten, stuiterend stuntrijm en zelfverzonnen versvormen, afgewisseld met ollekebollekes, visuele sonnetten en ontroerende liedteksten.”
Leuk dat er nu weer zo’n verzamelbundel is met heel wat nieuwe teksten. De laatste jaren kreeg Van Pamelen vooral aandacht met zijn literaire thrillers De wraak van Vondel en De Vliegende Hollander. Maar natuurlijk ging hij ook door met zijn taalgrappen op rijm. Hij kan het gewoon niet laten. Woorden die wij gewone stervelingen argeloos gebruiken, worden door Van Pamelen gewogen, geknipt en geschoren. En altijd is er wel ergens een extra grapje dat hij om het persoonlijk plezier lijkt te hebben toegevoegd. Hij schrijft bijvoorbeeld een wekelijkse column in het Brabants Dagblad en na 26 keer blijkt dat die eerste 26 columns achtereenvolgens als beginletter steeds de volgende letter uit het alfabet hadden, keurig, van a tot z. Je hebt er niets aan, maar het is gewoon leuk. Zo luisteren velen ook met plezier elke week naar zijn taalcolumn op Radio Eén.
De inspiratie van Frank van Pamelen is de taal, hij schiet in actie als hem taalkundig iets opvalt. Dat kan vanalles zijn: klank, rijm of noem maar op. Soms moet je als lezer twee keer kijken voor je het ziet, maar dat maakt het alleen maar leuker zoals in Ster:
De chef-kok straalt om het geglinster
Van zijn eerste Michelinster
Soms doet hij iets met de letterlijke betekenis van een woord, zoals in Brugwachter:
Het werk is niet zo moeilijk en zo stug
Als dat we dachten;
Je loopt gewoon een keertje naar een brug
En dan maar wachten
Soms is het de onvoorziene pointe zoals in Optimist:
Als ik haar noodkreten goed heb gehoord
Dan is er, denk ik, geen man overboord
Het is wat het is, verrassend, lenig, knap en inventief taalgebruik, wat zo aanstekelijk is omdat uit elk rijmpje duidelijk spreekt dat de maker ervan het met plezier gemaakt heeft. Dat is ook meteen de inhoud. Verwacht geen zware maatschappijkritiek, tegen personen gerichte ironie of satire, maar de lichtheid in zijn verzen is nooit ondraaglijk, omdat ze scherpzinnig is en vol esprit zit en daarom de gretige lezer toch kan verzadigen. Frank van Pamelen verstaat de kunst om je te verbazen met een taal die je dacht door en door te kennen.
Een dikke vijf jaar geleden heb ik op zijn vijftigste verjaardag een ode aan hem voorgedragen. Met iets daaruit wil ik hier besluiten. In dat feestgedicht noemde ik hem ‘dat schoonschrijvend onbeschreven blad dat je fanatiek wilt lezen en herlezen’ en omdat het toen nog niet zo lang geleden was dat Doctorandus P. was overleden, eindigde ik met:
Na je vijftig tel je pas volledig mee,
Frank, je dichtersloopbaan krijgt merkbaar reliëf
Ik aanvaard de dood van doctorandus P.
Daarom en verwelkom doctorandus F.
De iconische status van een Doctorandus P. zal Frank van Pamelen wel nooit bereiken, maar dat hij al vijfentwintig jaar in de top van de eredivisie van de Nederlandse light verse dichters meespeelt, is met deze verzamelbundel weer eens bewezen.
Bravogeroep en enthousiast gefluit, light verse-teksten uit de 25-jarige loopbaan van Frank van Pamelen. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar 2020, 144 pp., ISBN 9789038809199, hb., € 17,50.
Twee bijdragen van Frank van Pamelen aan het programma Spraakmakers op NPO 1, luister naar Verantwoordelijkheidsvakantie of Tourtaal
© Brabant Cultureel 2020
Top!
In de Goirkestraat, Tilburg, is zowel een gedicht van Jace van de Ven als van Frank van Pamelen te lezen.