Familiebanden kunnen sterk en tegelijk broos zijn. Dat is de kern van ‘De terugkeer’, het nieuwste boek van de Bossche schrijver Jeroen Thijssen. Een tussendoortje van 96 pagina’s dat begin september 2020 verscheen als Brabants Boekpresent. Een mooi gebaar van het Prins Bernhard Cultuurfonds en Stichting Tilt om het werk van Noord-Brabantse schrijvers onder de aandacht te brengen.
door Mieske van Eck
Jeroen Thijssen (Haarlem 1959) is een veelzijdig schrijver. Hij heeft onder meer verhalen, romans, non-fictie en een biografie op zijn naam staan. Vooral zijn roman Solitude is indrukwekkend. Daarin gaat een man op zoek naar zijn Indische wortels. Ook in De terugkeer speelt Indonesië een rol en gaat het over een beladen familiegeschiedenis.
Een man keert na dertig jaar verblijf in Indonesië tijdelijk terug naar zijn geboortestad ’s-Hertogenbosch. De beklemming – die Thijssen voelbaar maakt – in het ouderlijk huis van deze Simon komt niet alleen door het cultuurverschil tussen Nederland en Indonesië. Daar is Simon een nieuw leven begonnen en lijkt hij tamelijk gelukkig. Terug in Nederland ziet hij zich geconfronteerd met gevoelens van schuld en schaamte. Zijn moeder ligt op sterven en behalve een pijnlijk afscheid brengt hem dat al even pijnlijke jeugdherinneringen. Hoe diep dit gaat, onthult Thijssen stukje bij beetje in zijn boek dat wisselend in het heden en het verleden speelt.
Verteller
Thijssen is een goede verteller die zonder opsmuk en ingetogen de terugkeer van het verloren schaap Simon naar Den Bosch beschrijft. ‘Zijn voeten weten nog de weg’ in de stad en zijn tocht zal voor veel Bosschenaren herkenbaar zijn, evenals de wat voorspelbare beschrijving van carnaval. Alweer dat bananenpak noemen om duidelijk te maken dat vreemdelingen daar niets van begrijpen, komt wat al te gemakkelijk over.
Terug in zijn geboortehuis maakt Simon zich liefst zo onzichtbaar mogelijk, beducht voor het oordeel van zijn broer Pieter en zijn zus Koosje. Duidelijk is dat er lang geleden in het gezin iets verschrikkelijks is gebeurd en dat daar nooit over is gepraat. Hij voelt de ontstemdheid van zijn zus en de afstand tot zijn broer. Niet zo gek dat hij zich met zijn nieuwe schoonzus nog het meest op zijn gemak voelt. Met zijn moeder is op het randje van de dood nauwelijks meer contact mogelijk dan een blik of een zachte aanraking. Wat zij voelt of denkt weet Simon niet. Zo hij dat al zou willen, want hij vreest haar oordeel het meest.
Baldadigheid
Het volgende hoofdstuk brengt Simon terug in het verleden, waar hij als puber tijdens de viering van carnaval een voor hem onverteerbare ontdekking doet die de verhouding met zijn vader op scherp zet. Tussen zijn ouders gaat het dan al een tijdje niet goed. Praten over wat hem dwars zit, kan Simon niet en hij maskeert zijn onzekerheid met opstandig gedrag. Het geheim dat Simon deelt met zijn vader, maar waarover zij samen niet spreken, verziekt de verhoudingen in het gezin. Nadat zijn vader dan dood is gevonden in het schuurtje bij het huis uit Simons machteloze woede zich in baldadigheid en wraakgedachten. Een tweede geheim drijft het gezin nog verder uit elkaar. Hoofdstuk na hoofdstuk geeft de schrijver stukjes van de gebeurtenissen prijs, waarbij hij de kunst van het weglaten beoefent. Het vermoeden, maar niet zeker weten, geeft een beklemmende sfeer aan het verhaal.
Dat de familiebanden, hoe beschadigd ook, toch taai zijn, blijkt na de dood van de moeder. Elk heeft zijn eigen herinneringen en kijk op de werkelijkheid. Thijssen verrast met een ontroerend slot dat een ander licht werpt op de onderlinge verhoudingen.
Voor Brabantse lezers die het werk van Jeroen Thijssen nog niet kenden is De terugkeer een aardige kennismaking met zijn werk, al blijven de personages op Simon na wat vlak en karakterloos.
Foto boven > Keke Keukelaar
Jeroen Thijssen, De terugkeer. Uitgever: Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant en Stichting Tilt. Productie: Nieuw Amsterdam 2020, 96 pp., ISBN 9789046828182, pb., € 5,00.
www.nieuwamsterdam.nl – Jeroen Thijssen
© Brabant Cultureel 2020