Eindhoven is de stad en het decor van fotografe Hildegard Hick. Meteen na de corona-uitbraak in maart en het afkondigen van de lockdown in Nederland ging zij op pad om met haar camera vast te leggen wat dit betekende voor Eindhoven. Het fotoboek geeft goed de onwerkelijke sfeer weer in het afgelopen voorjaar. Nu dient zich de tweede golf aan.
door Lauran Toorians
Onverwachte of niet vertrouwde gebeurtenissen waarvan de afloop onzeker is, brengen veel mensen ertoe een dagboek te gaan bijhouden. Dat dwingt tot reflectie en tot het ordenen van ervaringen en de gedachten daarover en het biedt uitzicht om ‘straks, als alles voorbij is’ nog eens rustig terug te kijken. De corona-uitbraak met zijn lockdown in het voorjaar en de nasleep daarvan – en inmiddels een ‘tweede golf’ – is typisch zo’n gebeurtenis. Er verschenen in diverse media al dagboeken over het verloop van de uitbraak en alles wat die teweegbracht en ‘coronaliteratuur’ haalt vast de volgende druk van de dikke Van Dale.
Hildegard Hick (1957) maakte ook een coronadagboek, maar als fotografe deed zij dat met haar camera. Zij stapte op de fiets en legde in zwart-wit vast hoe Eindhoven op slot ging. Eindhoven, want dat is haar stad en daar vindt Hick steeds haar onderwerpen. Het resultaat is een fotoboek in de meest letterlijke zin van het woord, zo’n zeventig foto’s met geen enkele tekst behalve een kort voorwoordje en een nog korter cv. Het korte voorwoord is – onvermijdelijk, in dit geval – behoorlijk clichématig. Het boek documenteert een tijd ‘die veel van ons afpakte. Maar tegelijkertijd ook een tijd waarin we creatieve oplossingen bedachten, oog en zorg voor elkaar hadden. En daardoor ook een tijd die ons veel heeft (terug)gegeven.’
Nieuwe normaal
Dat klinkt hoopvol, maar of het ‘nieuwe normaal’ dat Hick in de volgende en laatste zin van stal haalt ook een aangenaam normaal zal zijn, staat nog te bezien. Geen zinnig mens kan voorlopig zeggen hoe dat normaal eruit gaat zien. Het zal dan niet verkeerd zijn als de dagboekschrijvers en fotografen nog een tijdje doorgaan zodat we straks kunnen proberen te reconstrueren hoe we in ons nieuwe normaal terecht zijn gekomen.
Opmerken dat de foto’s van Hick ‘verstild’ zijn is ook een cliché en bij dit onderwerp bijna een affront. Toch is het waar. Lege of vrijwel lege straten, lege horecagelegenheden en mensen achter glas of op de vereiste afstand van anderhalve meter van elkaar, dan is het vanzelf stil. Maar we zien ook de goede werken die werden aangevangen, van het huis opknappen tot concertjes op straat, thuisonderwijs of een teddybeer voor het raam voor de kinderen en spontane, soms ludieke acties om de eenzaamheid van ouderen te verlichten. De wereld werd stil, maar in de beelden van Hick niet desolaat. Toch fotografeerde zij ook een grote voorraad doodskisten en een uitvaart zonder familie en bekenden, de ellende die corona onmiskenbaar bracht.
Nog niet
Ook de terugkeer naar ‘nog niet normaal’ fotografeerde Hick. Terrassen die weer open konden en markten en winkels die weer konden worden bezocht. Met mondkapje en lang niet altijd op de gewenste afstand, maar vooral met een angstig soort opluchting. Zouden veel Nederlanders zich eind mei 1940 ook zo hebben gevoeld? Het is nog niet voorbij, maar als het zo gaat, valt ermee te leven. De laatste foto’s relativeren dat dan weer. We krijgen daar een kijkje in een drive-in testcentrum: corona is er nog.
Dat alle foto’s in dit boek zijn gemaakt in Eindhoven ‘stoort’ geen moment. Wie een beetje met de stad bekend is, herkent plekken, maar er is duidelijk geen poging gedaan om de stad als zodanig prominent in beeld te brengen. Wat we hier zien zou overal kunnen zijn, overal in Nederland, maar ook daarbuiten. Het is dan ook passend dat de naam Eindhoven alleen in de ondertitel staat. Stilstaan en doorgaan deden (en doen) we wereldwijd. Daarmee is dit boek een mooi document dat vastlegt wat de wereld in 2020 is overkomen.
Buiten beeld
Niet bij wijze van kritiek op dit boek, maar de echte ellende en het grote leed dat corona veroorzaakt, blijft in dit boek buiten beeld. Los van de meegefotografeerde teksten zou het zelfs vaak Eindhoven op een vroege zondagochtend kunnen zijn. Hick fotografeerde vanuit de openbare ruimte, de straat, en niet in ziekenhuizen, niet op een intensive-care afdeling en niet het verdriet van mensen die geliefden verliezen zonder zelfs maar in de nabijheid te kunnen zijn. Het Elisabeth-Twee Steden Ziekenhuis in Tilburg maakte daarover de documentaire Positief getest. Dat gebeurde vanuit exact hetzelfde motief, om vast te leggen wat ons overvalt en er later nog eens rustig op te kunnen reflecteren.
Hildegard Hick, Stilstaan en doorgaan. Het virus versus Eindhoven. Eindhoven: Lecturis 2020, 136 pp., ISBN 978-94-6226-392-5, pb., € 20,00.
Bekijk de documentaire ‘Positief getest’
© Brabant Cultureel 2020