Film en fotografie hebben beiden weliswaar het beeld gemeenschappelijk, maar lijken verder eerder strijdig met elkaar. Film beweegt, maar fotografie staat stil. Een film over een fotograaf lijkt daarom een vierkante cirkel. Toch is dat bij de film over Piet den Blanken absoluut niet zo. Het werk van Piet den Blanken vertelt een verhaal. De film over Piet vertelt dit verhaal in een lange ademtocht.
door Camiel Hamans
Piet den Blanken is een sociaal fotograaf – zie daarvoor het interview met hem in Brabant Cultureel van 4 april 2020. Hij is dat altijd geweest, op zijn eerste freelance schreden voor het Brabants Dagblad na, toen hij om het vak te leren ook cruciale momenten uit sportwedstrijden vastlegde. Toen hij zich medio jaren zeventig in Breda vestigde, waren daar de Kritiese Filmers actief. Een van die filmers was Wilbert Smit, nu de regisseur, cameraman en producent zonder een cent subsidie en zonder uitzicht op distributie, van de documentaire over Piet den Blanken.
Den Blanken, hoewel geen filmer, raakte betrokken bij het werk van het filmcollectief. Hij maakte foto’s voor hun band-dia producties die in die tijd veel gevraagd waren. Wilbert Smit, hoewel al jaren uit Breda weg, verloor Den Blanken niet uit het oog en bedacht een paar jaren geleden dat hij een documentaire over het werk van de fotograaf en diens engagement wilde maken. Smit liet Den Blanken zijn enorme archief ontsluiten, trok met hem mee naar Marinaleda, een links dorp in Andalusië waar Den Blanken zijn eerste buitenlandse reportage had gemaakt en waar hij na veertig jaar terugkwam om te zien of de erfenis van Lenin en Che nog overeind stond, en bezocht met hem de ouderlijke keuterboerderij in Wijbosch.
Montage
De koppeling van lokaal Brabantse actie – bedrijfssluitingen bijvoorbeeld – en het gevecht tegen onderdrukking, onrecht en achterstand over de hele wereld maakt de film al de moeite waard, maar het verhaal dwingt vooral tot veertig minuten ademloos kijken door de fenomenale montage van Erik van de Belt, ook een naam uit de Bredase filmwereld van bijna een halve eeuw geleden. Van de Belt laat beelden aansluiten en foto’s zo in elkaar overgaan dat je het gevoel krijgt dat het verhaal alleen maar zo verteld kan worden.
Dat de tragedie van vluchtelingen en asielzoekers, die Den Blanken overal over de wereld volgt, in wezen geen ander noodlot is dan dat van de Nicaraguaanse vrouw die zich om haar gezin en haar familie te onderhouden moet prostitueren, en dat er nauwelijks verschil bestaat tussen de uitzichtloze armoe van de keuterboertjes waar hij vanaf stamt en de fabrieksarbeiders die hun baan naar een lagelonenland zien verdwijnen. Maar er is ook hoop in de wereld van Piet den Blanken, het dorpje Marinaleda laat bijvoorbeeld zien dat er andere oplossingen zijn dan uitbuiting en repressie.
Niet objectief
“Piet neemt een standpunt in, niet alleen letterlijk door precies te bedenken waar hij gaat staan, maar ook inhoudelijk”, vertelt editor Van de Belt. “Piet heeft ideeën over de wereld en dus trekt hij erop uit, niet met zakken die uitpuilen van de lenzen. Hij voegt zich bijna ongemerkt in de situatie en kan dan laten zien wat er werkelijk aan de hand is. Daarom heb ik tegen Piet en Wilbert gezegd dat de titel die zij in hun hoofd hadden te slap was. Zij wilden ‘Mensen een gezicht geven’. Dat doet Piet ook, maar hij doet meer, hij kiest partij. Daarom wilde ik die andere uitspraak van Piet als titel, over hoe hij in het vak staat, want daarmee doe je hem recht en gooi je tegelijk een knuppel in het hoederhok: Feitelijk, maar niet objectief.”
Wilbert Smit, ‘Feitelijk maar niet objectief’. Film, productie SchinkelDuo Communicatie.
© Brabant Cultureel 2020
Presentator René Oomen liep voor het culturele radioprogramma GrensGeluiden met fotograaf Piet den Blanken over BredaPhoto en maakte onderstaande reportage.