Hoarder Order heet het nieuwe boek van Thomas Kuijpers, oftewel: Hamsterééééén. Het is het resultaat van twintig jaar verzamelen van beeld. “Het is een soort bijbeltje geworden met bronnenmateriaal van diverse projecten. Een stortvloed aan beeld op flinterdun papier”. Hiermee geeft Kuijpers een indruk van beeld dat alom tegenwoordig is en toont hij hoe beeld wordt ingezet en geïnterpreteerd.
door Irma van Bommel
Beeldend kunstenaar Thomas Kuijpers (Helmond 1985) verzamelt beeld, zowel digitaal als in print, en maakt daar installaties en videowerken van. Tot en met 26 juli 2020 was in het Van Abbehuis in Eindhoven de expositie We Are The Champions te zien, over het WK voetbal in 2010. Meteen bij binnenkomst wordt de kijker op het verkeerde been gezet. Je ervaart het ‘wij-gevoel’, maar bedenkt ook: heb ik iets gemist? Hadden we gewonnen? Helaas, we hadden in de finale verloren van Spanje. Maar alle merchandise voor het geval dat we zouden winnen was er al en Kuijpers heeft dat verzameld en toont dat in deze expositie.
Twin Towers
Wat de Eiffeltoren is voor Parijs, waren de Twin Towers voor New York. Die twee torens zijn talloze keren afgebeeld op reclameaffiches, filmposters, T-shirts en bekers. Tot 9/11. Kuijpers begon beeldmateriaal en objecten te verzamelen, haast obsessief, van beide torens van het World Trade Center vóór de terroristische aanslag op 11 september 2001. De verzameling stelde hij meerdere malen tentoon in installaties en nu is een groot deel van het boek gewijd aan When The Twins Were Still Beautiful.
In het boek komt het net zo indrukwekkend over als in de installaties. Hoewel de kitsch-objecten aversie oproepen, is het de veelheid aan beeld die indruk maakt. Van de aanslag zelf is niets te zien, maar iedereen weet: deze torens zijn er niet meer. Een symbool van trots is vernietigd. Met een installatie van deze serie won Kuijpers in 2015 de AG Kunstprijs van het Academisch Genootschap in Eindhoven. Meerdere nominaties, prijzen en exposities in binnen- en buitenland volgden.
Witte vlag
De serie van de Twin Towers wordt in het boek onderbroken door andere series en door één beeld dat steeds terugkomt, dat van een verbrande witte vlag. Een van de andere series is Gesture, waarbij is ingezoomd op het handen schudden van wereldleiders. De serie is opgebouwd als een spel dominostenen: Poetin-Merkel, Merkel-Trump, Trump-Jong Il. Aan de houding van de handen zou je veel kunnen afleiden. Wie heeft overmacht over wie? Achterin het boek is een index opgenomen en kun je terugvinden wie wie is. Maar omdat de pagina’s niet zijn genummerd, is dat een hele uitzoekerij. Ook is achterin van iedere serie een korte uitleg opgenomen, in slechts één zin. Op zijn website geeft Kuijpers meer uitleg over de verschillende projecten. Waarom niet ook in het boek? Een boek heeft doorgaans een langere levensduur dan een website.
“We wilden dat het vooral een bladerboek zou worden, met een overload aan beelden. Die op zichzelf al zoveel context dragen dat we ze niet per se nog expliciet wilden duiden binnen dit boek.” We, dat zijn Thomas Kuijpers en de vormgever van het boek, Jeremy Jansen. “In het boek is uitsluitend bronmateriaal opgenomen. Installatievormen of andere manieren waarop het uiteindelijke werk wat hier uit voortvloeide zich heeft gemanifesteerd, hebben we bewust niet in het boek opgenomen. Al is de verzameling in veel gevallen natuurlijk ook grotendeels het werk. We hebben in dit boek eigenlijk vooral de verzameldrang onder de loep willen nemen en daar een greep uit gedaan waarvan we denken dat die op deze manier wellicht een nieuw overkoepelend verhaal kan brengen. Het boek is een tijdsdocument en biedt zowel een blik op hoe we vandaag de dag met beeld omgaan, als hoe ik daar als maker gericht diverse beeldverhalen rondom verzamel. We besloten dat uitgebreide beschrijvingen van hoe het werk gezien moet worden deze nieuwe vorm in de weg zou staan. Hoarder Order is in dat opzicht een nieuw werk.”
Dagboekfragment
Achterin het boek is een dagboekfragment opgenomen. Kuijpers’ moeder noteerde een gesprek met haar zoon toen hij vijf jaar oud was:
“Wanneer is het nou eens oorlog?”, vraagt Thomas.
“Nou, ik hoop nooit, oorlog is zo iets akeligs.”
“Nou, dan ga ik alleen maar kijken. En dan neem ik m’n zwaard mee en sla ik iedereen dood. En dan spaar ik voor ’n tanksoldaatwagen en dan duw ik op ’n knop en dan: bam is iedereen dood, maar m’n zwaard neem ik dan ook mee. ’n Zwaard gebruikten ze vroeger hè mam, en toen was opa nog pas geboren.”
Dat hij later op een heel andere manier, namelijk als kunstenaar, zou reageren op beelden uit de media met betrekking tot oorlog, geweld en terrorisme, had hij toen niet kunnen vermoeden. De serie over de Twin Towers is daar een voorbeeld van. De serie Decor ook: een aantal desolate landschappen waaraan niets te zien is. Het blijken filmstills te zijn uit propagandavideo’s van IS. De serie #ididntjoin toont selfies van Amerikaanse militairen op Twitter met een handgeschreven pamflet als protest tegen deelname van het Amerikaanse leger aan de burgeroorlog in Syrië. Op de website staat meer uitleg over deze kwestie. Tegen Assad zijn betekende automatisch vóór de rebellen zijn, ook al werden die gesteund door Al-Qaida. Al gauw bleken veel van deze berichten niet echt te zijn. Fakenews dus.
Thomas Kuijpers zet ons aan het denken over hoe beeld gebruikt wordt en hoe wij dat interpreteren. Media gebruiken regelmatig voor verschillende berichten hetzelfde beeld. Zo staat bijvoorbeeld bij een foto van een man met ontbloot bovenlijf voor een gele auto: ‘Fred Ros met zijn knalgele Hummer, waarmee hij en zijn gezin naar Spanje op vakantie gingen.’ Een andere keer staat bij dezelfde foto als bijschrift: ‘Vandaag is Fred Ros voor het eerst zelf in de rechtbank aan het woord.’
Thomas Kuijpers behaalde in 2011 zijn master aan AKV|St.Joost in Breda. Sindsdien richt hij zich op nieuwsberichten die ons bereiken via kranten, TV en social media en reageert daar als kunstenaar op. Hij leidt een vrij nomadisch bestaan en verdeelt zijn tijd tussen Aarle-Rixtel, Amsterdam (waar hij een dag in de week lesgeeft aan de Rietveld Academie) en het Overijsselse Middel, waar hij zijn atelier heeft “in een oude koeienstal in het groen”. De presentatie van het boek zou plaatsvinden bij Foam in Amsterdam, maar dat ging vanwege corona niet door. Om toch contact met zijn publiek te houden besloot hij bij iedereen die van tevoren via een crowdfund-actie een boek had besteld, persoonlijk het boek af te geven.
Thomas Kuijpers, Hoarder Order, Amsterdam: FW Books 2020, 560 pp, ISBN 978-94-90119-87-4, hb., € 35,00.
Thomas Kuijpers in zijn atelier (filmpje Unfair):
https://unfair-tm.nl/thomas-kuijpers/
© Brabant Cultureel 2020