Het alternatieve Poëzieweekgeschenk voor 2020 is geschreven door Astrid Lampe. De bundel bestaat uit collages die de lezer laten associëren op zoek naar het thema: verlies. De lezer kan er ook zichzelf in verliezen in pogingen om woord en beeld met elkaar in overeenstemming te brengen.
door Carina van der Walt
een sterke suikerlobby van Astrid Lampe (Tilburg 1955) is het alternatieve Poëzieweekgeschenk en telt veertien pagina’s. Op seksueel getinte paginaatjes vermengt Lampe fotocollages met woorden. Het is al direct zichtbaar op het voorblad. De visuele samenstelling van rode ballonnen of worsten en een Hollands klompje wekt de suggestie van mannelijke en vrouwelijke genitaliën op. De ondertitel ‘poetry stills’ verwijst naar stilstaand beeld uit bewegende films, hoewel hier geen sprake is van filmmateriaal. Misschien wel van poëtische stilstand. Op de achterkant staat een print met een streepje bont. In de inhoud word je verder door ontregelende beelden gedwongen om te interpreteren.
Al lang is er een avant-garde onderstroming waarin collages met woorden meedingen om de aandacht van de lezer. Lampe staat op het punt de grens tussen woord en beeld te overschrijden en deze onderstroming te betreden. De teksten in een sterke suikerlobby kunnen nauwelijks gedichten genoemd worden. Lampe heeft strookjes tekst uit verschillende bronnen geknipt en hier gerangschikt. Zo rijmt op pagina zes ‘olifant’ met ‘bosplant’ boven een instrument dat met bont overdekt is. Op de volgende pagina is een condoom in het kruis van een figuur geplakt. Op pagina twaalf omringt een plastic sluitdingetje waarmee je een boterhamzakje dicht doet de schaamstreek van een jonge vrouw. Wat is het woord voor dat visuele ding? Wat kan poëzie hiermee? Hier hoort het tekststrookje bij met: ‘een grote zucht naar / culturele en religieuze nabijheid’. Hoe indirect kunnen woorden zijn! Toegegeven – poëzie is bij utstek het genre van indirecte zeggingskracht. Of is Lampe hier rebus aan het spelen met haar lezers?
De Roemeense Nobelprijswinnaar Herta Müller deed iets soortgelijk in haar dichtbundel De rokkenjager en diens bijdehante tante uit 2005. Het is een interessant experiment om de collages van Lampe en Müller met elkaar te vergelijken. Müllers collages zijn volwaardige gedichten met eenvoudige beelden. De tekstcollages overheersen telkens de bladspiegel. Anders dan Müller is Lampe met een sterke suikerlobby meer visueel georiënteerd dan gericht op het woord. Haar collages blijven vooral een combinatie van beelden en tekstflarden waaruit meerdere sensueel getinte suggesties spreken. Beeld en tekst gaan hier een symbolische relatie aan met een werkelijkheid die bestaand is of opgeroepen wordt. Lampe kent het spel tussen verhullen en onthullen met knullen.
Kijk en lees bijvoorbeeld pagina’s acht en negen naast elkaar. De collages zijn opgebouwd uit papiersnippers, een rafelig roze touwtje, een rode blaasbalg en een poppetje zonder ogen dat een papieren jurk draagt. Door haar specifieke woordgebruik worden verdachte functies aan deze beelden toegedicht. Bijvoorbeeld: ‘Op slecht 100 meter van het doel’ onder de snippers, alsook ‘mannetjes, die alleen maar even leven om te paren’. Het klinkt als David Attenborough, maar hier worden wel degelijk mensenmannetjes bedoeld. Daarna volgt een zonderlinge reden waarom ‘mannetjes’ ook nog mogen leven, namelijk ‘om de olie te bewaren’. Wiens olie? Of zou het duiden op hun economische functie? Zo’n interpretatie klinkt weer dichter bij de werkelijkheid. Ook dichter bij de werkelijkheid schrijft Lampe op dezelfde pagina over de ‘bilvergroting / die inmiddels volop / voor de sier naar Nederland is gehaald’. Wie wil kijken en een beetje lezen en vooral veel interpreteren heeft in deze veertien pagina’s een ‘mer à boire’! Daar is de poëzieweek natuurlijk ook voor bedoeld.
Lampe verduidelijkt in haar verantwoording dat dit Poëzieweekgeschenk gaat over verlies vanwege dood of de dingen die je kwijtraakt, over ponsgaten die in je bestaan geslagen worden, maar ‘het verlies wil ook shinen’. Het verlies schittert echter zo erg dat verlies nauwelijks nog zichtbaar is. een sterke suikerlobby verstopt verlies in lust. Dan kan Freud niet ver uit de buurt zijn en begint de rebus opnieuw.
Astrid Lampe, een sterke suikerlobby. poetry stills. Utrecht: Uitgeverij cru 2020, 16 pp., ISBN: 978-90-79993-24-6, pb.
De bundel is als alternatief Poëzieweekgeschenk beschikbaar in dertien Nederlandse en twee Vlaamse boekhandels. De bundel is ook te bestellen bij Uitgevrij crU.
www.uitgeverijcru.nl
www.astridlampe.nl
Lees ook op Brabant Cultureel
Misschien wel laatste poëzieweek met alternatief geschenk door Astrid Lampe
© Brabant Cultureel 2020