Vijftig foto’s uit vier vermaarde series van de bekende Amerikaanse fotograaf Mitch Epstein zijn door Museum Helmond samengebracht in de expositie ‘In Time’. Deze titel verwijst niet alleen naar het ‘juiste moment’ van de opnames, ofwel het vastleggen van een eenmalige gebeurtenis. Epstein plaatst alles in een breder perspectief.
door Anja van den Akker
Een monumentale boom op een plein, omklemd door flats in New York. Mensen op een enorme, zonnige rots aan het water. De beschadigde Amerikaanse vlag op een energiecentrale. Mitch Epstein (Holyoke, Massachusetts, 1952) weet ogenschijnlijk ’gewone’ beelden uit te vergroten en in een ander, breder perspectief te plaatsen.
Foto > Isabelle Woudsma
Dat doet hij niet alleen letterlijk door het enorme formaat van zijn foto’s. Epstein speelt ook heel subtiel met de contrasten van zijn onderwerpen. Zo domineert de iep op de foto English Elm Washington Square Park, New York (2012) zelfs zonder bladeren het plein, terwijl de boom eigenlijk maar nietig is tussen alle hoge appartementen. Die hoofdrol voor de natuur in het (stadse) leven zien we in twee series: Rocks and Clouds en New York Arbor.
Foto > Isabelle Woudsma
Nietig
Epstein wordt in het begeleidende boekje bij de expositie in dit verband als volgt geciteerd: ‘De bomen herinneren me aan de menselijke immigranten die onophoudelijk in New York arriveren, zich op creatieve wijze aanpassen aan een meedogenloze en toch tolerante stad en zelden hun oorspronkelijke karakter opgeven.’ Om Rocks and Clouds te kunnen maken, kwam Epstein herhaaldelijk op dezelfde plaatsen terug. Rotsen en wolken spelen immers steeds weer een wisselend spel, vertellen iedere keer een ander beeldverhaal. Maar wel met dezelfde boodschap: de mens zal de natuur nooit kunnen beheersen. De toeschouwer voelt zich dan ook nogal nietig bij de formaten van zijn foto’s die één meter tachtig bij ruim twee meter omvatten.
De derde serie, American Power, die tot vijftien jaar teruggaat, heeft nog altijd niet aan actualiteit ingeboet. Epstein maakt hierin de grote invloed duidelijk van onze energiewinning op natuur, woonwijken en landschap. We zien het sportveld van een middelbare school onder de rook van een gigantische energiecentrale. Een simpel houten huisje iets verderop verzuipt tegen het decor van de immense koeltoren van de kolencentrale in de achtertuin (Amos Coal Power Plant, Raymond City, West Virginia, 2004). Op de expositie hangt ook een foto van een tot roest vergaan en vergeten olieplatform bij Dauphin Island in Alabama.
Ook hier heeft het museumboekje een mooie tekst van Epstein: ‘Ik kon de overdadige beveiliging, zakelijke hebzucht en onverschilligheid die ik zag niet negeren. Ik heb de schoonheid en de verschrikking van het Amerika van het begin van de eenentwintigste eeuw proberen uit te drukken, terwijl het land zich vasthoudt aan het comfort uit het verleden en zoekt naar een meer verantwoorde toekomst.’ Voor wie de audiotour van het museum gebruikt, kan de speciaal hierbij gecomponeerde cellomuziek van de Amerikaanse componist Erik Friedlander beluisteren.
Vader
Zeker zo interessant is het vierde onderdeel van de expositie: Family Business. In twee documentairefilms en een fotoreeks toont Mitch Epstein de teloorgang van Epstein Furniture in Holyoke (Massachusetts), het bedrijf van zijn vader William. Dat was ooit de grootste meubelzaak en winkel in huishoudelijke artikelen van westelijk New England. Daarnaast bezat William Epstein nog een vastgoedbedrijf. In 2000 ging de onderneming failliet. Niet alleen door onenigheid binnen de familie, concurrentie en een enorme brand in een woonblok dat niet verzekerd bleek. Zeker ook door de verloedering en drugscriminaliteit ging het in Holyoke helemaal mis.
In dit persoonlijke verhaal draait het niet alleen om de vader van Epstein, maar evenzeer om de werknemers en hun gezin, buurtbewoners en trouwe klanten. Want ook hier plaatst Mitch Epstein de gebeurtenissen in een breder kader. De American Dream waarin iedereen groot kan worden door hard werken, is in gruzelementen gevallen. Een welvarend industriestadje is verworden tot een broeinest van drugshandel en criminaliteit. En voor wie het nog ruimer wil zien: is de positie van Amerika als supermacht niet ook in het geding? Voor American Power reisde Epstein vijf jaar lang door vijfentwintig staten in de VS.
De foto’s in Family Business zijn veel kleiner van formaat en intiemer dan die uit de andere series. Dat past ook bij het onderwerp. We zien een nutteloos geworden sleutelkastje, overbodige archiefdoosjes volgepropt met papiertjes, vieze vaat en afgedankte spullen. Het tumult in de films en de gelaten uitdrukking op de foto’s van oud-werknemers, huurders en trouwe klanten, blijven je nog lang bij.
Foto > Isabelle Woudsma
Mitch Epstein gold in de jaren zeventig als pionier in het toepassen van kleur in de kunstfotografie. Hij begon met het maken van foto’s van onbekende mensen in hun vrije tijd. In de jaren tachtig woonde en werkte hij in India. Uit die tijd stammen meer complexe beelden. In de jaren negentig fotografeerde Epstein in Vietnam, vlak nadat het land weer open ging voor het Westen. Terug in New York concentreerde hij zich op het contrast tussen het openbare en privéleven in een grote stad en combineerde hij zwart-wit foto’s van bekenden met kleurenfoto’s uit het openbare leven (The City). Epstein legt inmiddels al ruim veertig jaar de wisselwerking tussen mens en natuur vast. Hij sleepte diverse prijzen in de wacht en exposeerde in musea over de gehele wereld.
‘Mitch Epstein, In Time’, t/m 9 februari 2020 in Museum Helmond
Foto boven dit artikel: Mitch Epstein, foto Nina Subin.
www.museumhelmond.nl
© Brabant Cultureel 2019