door JACE van de Ven
De historische atlassen van uitgeverij Vantilt beschrijven steden en hun ontwikkeling aan de hand van kaarten en plattegronden. Vorige week verscheen de eerste met een Brabantse stad als onderwerp, Tilburg. Ik heb getwijfeld of ik over dit onderwerp zou schrijven, omdat Tilburg in Brabant Cultureel al zo vaak aan bod komt. Dat komt omdat er in die stad veel gebeurt, maar ook omdat veel van de redactieleden van Brabant Cultureel in Midden-Brabant wonen. Een zekere meneer Horsten merkte dat onlangs terecht op in een brief aan de redactie.
Ik heb getwijfeld of ik over dit onderwerp zou schrijven, omdat Tilburg in Brabant Cultureel al zo vaak aan bod komt.
Hij heeft gelijk. In verhouding tot Oost- en West Brabant komt Midden-Brabant vaak aan bod. Dat gebeurt niet met opzet, maar door het gegeven dat redacteuren fysiek eerder tegen culturele uitingen in het Midden-Brabantse aanbotsen, eenvoudigweg omdat zij meer in die contreien verkeren dan elders. Het is een beetje vergelijkbaar met het feit dat er meer Amsterdamse acteurs in Nederlandse films spelen dan acteurs uit andere plaatsen. De meeste regisseurs wonen in Amsterdam en komen daarom vaker Amsterdamse acteurs tegen. Zo is de kans groter dat zij zo nu en dan denken: hé, daar loopt vraagteken, vraagteken lijkt me heel geschikt voor de hoofdrol in mijn nieuwe film. Zo gaat dat, onbewust.
Intussen heeft de reactie van de heer Horsten de redactie ertoe aangezet om nog meer in Oost- en West Brabant te speuren naar wetenswaardigheden op cultureel gebied. Brabant Cultureel wil er zijn voor alle Brabanders en heeft de mensen in huis die met kennis van zaken over culturele onderwerpen in onze provincie kunnen schrijven. Daarbij weten zij dat mensen van Willemstad tot Budel en van Ossendrecht tot Boxmeer per se Brabander genoemd willen worden, ondanks de geografische en taalkundige en weet ik wat voor verschillen. Brabant Cultureel blijft alert, daar kunt u op vertrouwen en u kunt de redactie altijd tippen, ook qua eventuele medewerkers. Elke hint wordt serieus bekeken.
Daarbij weet de redactie van Brabant Cultureel dat mensen van Willemstad tot Budel en van Ossendrecht tot Boxmeer per se Brabander genoemd willen worden, ondanks de geografische en taalkundige en weet ik wat voor verschillen.
Maar even terug naar de historische atlas over Tilburg. Die vijfentwintig Vantilt-atlassen die intussen verschenen zijn, zijn niet bedoeld als beknopte geschiedenisboeken of verzamelingen van topografisch materiaal. Het historisch materiaal en de kaarten zijn slechts bedoeld om het huidige hoe en waarom van die plaats aan de lezer te verklaren. Daarvoor doet de uitgever een beroep op plaatselijke kennis over de betreffende stad. Meestal worden de teksten door zo’n drie of hooguit vier mensen geschreven, maar in Tilburg ronselde men liefst achttien mensen om de zesendertig hoofdstukken van elk zevenhonderd woorden te vervaardigen. Misschien zitten er wel zoveel mensen uit Tilburg in de redactie van Brabant Cultureel, omdat er in die plaats zoveel mensen schrijven?
Hoe het ook zij, ze hebben een interessant boek weten te maken, Vantilt heeft samengewerkt met Stadsmuseum Tilburg en Tilburg University en dat heeft het boek goed gedaan. Daarbij is de Tilburgse atlas het eerste boek in de serie – aldus een redacteur van Vantilt – dat de ontwikkeling van een stad niet laat zien via de gestage uitbreiding van een historische kern, maar uit het samengroeien van een sterrenstelsel van buurtschappen. Een historische atlas over Eindhoven zou in dit verband een mooi tweede voorbeeld zijn van een conglomeratie die policentrisch tot stand kwam.
De Tilburgse atlas is het eerste boek in de serie dat de ontwikkeling van een stad niet laat zien via de gestage uitbreiding van een historische kern, maar uit het samengroeien van een sterrenstelsel van buurtschappen.
Gelukkig gaat het boek maar gedeeltelijk over het vaak aangehaalde textielverleden van de stad en krijgen ook de tijd daarvoor en die daarna ruime aandacht. Het is per slot van rekening pas van na de tijd van de textielindustrie dat Tilburg transformeerde tot een stad die de moeite waard is om te komen bekijken. Er is wijs omgegaan met de industriële architectuur van vroeger die nu functioneert als museum, restaurant, bibliotheek of winkelcentrum. De loftrompet steken over het Tilburg van nu is vaak terecht, al vraag ik me af of men zo trots zou moeten zijn op het feit dat de stad naast Rotterdam en Venlo het belangrijkste logistieke centrum van Nederland is. Hectaregrote industriële opslagdozen zijn daardoor de laatste jaren in hoog tempo bezig de natuur rond het hart van Brabant op te eten.
Navraag leerde dat er nog geen historische atlas over een volgende Brabantse stad bij Vantilt op het programma staat, maar wat niet is, kan nog komen. Breda en ’s-Hertogenbosch kent iedereen wel zo’n beetje, maar Roosendaal of Helmond verklaard, ik kijk er naar uit. Het gaat hier wel om een serie van niveau.
Rob van Putten, Petra Robben & Pieter Siebers (red.), Historische Atlas van Tilburg. Nijmegen:Vantilt 2019, 110 pp., (grootformaat met veel kaarten en illustraties), ISBN 978-94-6004-422-9, hb. Prijs tot 1 maart € 24,00, daarna € 29,50.
INGEZONDEN BRIEF
Geachte redactie van Midden-Brabant Cultureel,
in de aanhef geef ik mijn grief over jullie al aan. Brabant Cultureel is vooral Midden-Brabant Cultureel. Enig speurwerk naar de herkomst van uw redactie maakt alles duidelijk: bijna alle redacteuren van BC wonen in Midden-Brabant. En kijken niet veel verder dan hun eigen regio. Ik snap wel dat Midden-Brabant meer heeft te bieden dan de regio Roosendaal-Bergen op Zoom, maar de verhouding ligt bij u erg scheef. Zelfs als u in ’20 en ’21 nul aandacht besteed aan MB dan is de verhouding nog niet rechtgetrokken.
Het gaat er niet om dat u meer schrijft over mijn woonplaats of regio. Daarom noem ik die niet. Neem aub redacteuren op in uw redactie van buiten MB! Dat maakt u een stuk geloofwaardiger.
Jan Horsten
© Brabant Cultureel 2019