Brabant Cultureel zet dit najaar in een serie de schijnwerper op kleine en middelgrote theaters in Noord-Brabant. Ze staan wat in de schaduw van de theaters in de grote steden, maar zijn in hun eigen gemeente of regio het hart van het (sociaal-) culturele leven. Vandaag Theater De Schuur in Zevenbergen. Een gesprek met onbezoldigd coördinator Henk Hendrikx.
door Arnold Verplancke
“Het beheer van Theater de Schuur is in handen van de Stichting Stoffer & Blik. U spreekt nu met Stoffer.” Henk Hendrix heeft er wel een beetje lol in zich zo voor te stellen, als redacteuren van Brabant Cultureel aanschuiven op het balkon van het theater. Beneden staan de rode stoelen netjes in het gelid. Klaar om ’s avonds leden van de ZLTO te ontvangen.
Het bijzondere theater in Zevenbergen (gemeente Moerdijk) kent een bewogen geschiedenis en heeft vorig jaar nog gevochten voor zijn toekomst. Het huist in een rijksmonument middenin het dorp. ‘Grote schuur in gele baksteen met door pannen belegd zadeldak tussen een houten puntgevel met vlechtingen.’ De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed vervolgt haar omschrijving met: ‘Tuitgevel met vlechtingen aan de achterzijde. Schuurtype zoals dat bij de boerderijen in de Noordwesthoek van Brabant gebruikelijk is.’
De schuur is deel van een zogenaamde binnenboerderij uit de 18e eeuw. In het woonhuis zit de heemkundekring nog met een oudheidskamer. De grote langdeelschuur van omstreeks 1800 vormt het eigenlijke theater. In 1969 kocht de gemeente het monumentale pand. Na een grondige restauratie deed het aanvankelijk dienst als cultureel centrum. Later kreeg de stichting Stoffer en Blik het in beheer als Theater de Schuur. De naam van deze stichting herinnert nog trots aan haar oorsprong: opgericht in 1983 voor de gelijknamige kindertheatergroep, maar sinds 27 jaar hoeder van de Schuur.
Petitie
Dat ze het theater koesteren in Zevenbergen en omgeving, bleek wel in 2017 toen Henk Hendrikx zorgelijk de mogelijke sluiting aankondigde. Meer dan 700 mensen tekenden een petitie om het te laten voortbestaan. Ook een aantal artiesten en hun impresario’s klommen in de pen. Zoals cabaretier Jochem Myjer:
Ik teken omdat de schuur in Zevenbergen moet blijven bestaan! Ik heb er mijn hele carrière met veel plezier gespeeld. Het is belangrijk, ook in kleinere plaatsen, om je theaters te koesteren. Zonder deze zalen is het vak ten dode opgeschreven. Waar moet een jonge cabaretier dan beginnen? Waar moeten wij ‘ouwe rotten’ onze shows uitproberen? Ze zijn van cruciaal belang. Toen er ooit in de Tweede Wereldoorlog geld moest komen voor wapens, stelde iemand voor om het geld uit de cultuur-pot van de overheid te halen. Churchill was daar fel op tegen. Als je op onze cultuur gaan bezuinigen ‘then what are we fighting for?’ (…) Leve de schuur in Zevenaar! Het enige theater in Nederland met een paal midden op het podium! Uniek! En ontzettend leuk! Liefs Jochem.
Verbouwing
Waarom kwam het voortbestaan in gevaar? Kort samengevat: het gebouw had dringend groot onderhoud nodig en moest technisch bij de tijd worden gebracht. Het grote dak was niet geïsoleerd. De warmte lekte er uit. Een complicatie: er zat asbest in het dak. De theatertechniek moest gemoderniseerd, evenals de klimaatbeheersing en er was geld nodig voor een professionele theatertechnicus. Het gemeentebestuur heeft daar geld voor uitgetrokken, zodat men in de zomermaanden van 2019 aan de slag is gegaan in het rijksmonument. Het dak is vernieuwd en geïsoleerd, daarnaast is er een akoestisch plafond aangebracht, waardoor het geluidsniveau van goed naar perfect is gegaan.
Tegelijk heeft de stichting uit eigen middelen de podium- en frontbelichting vervangen door LED-verlichting, zo ook het werklicht en alle normale armaturen. In de zomer van 2020 volgt de aanschaf van een uitschuifbare tribune met 100 stoelen, 50 procent gefinancierd door de gemeente en 10 procent door het Prins Bernhard Cultuurfonds. Voor de andere 45 procent wordt een lening aangegaan en in 2020 een actie opgezet.
‘Het is een uit de hand gelopen hobby,’ verzucht Henk Hendrikx (67): coördinator van de Schuur, lid van het productieteam, secretaris van de Stichting Stoffer en Blik (zijn tegenspeler heette Blik in de kindervoorstellingen destijds), schrijver en regisseur. Hij is gepensioneerd, maar een dag of vier in de week bezig voor het theater. Over niet al te lange tijd trekt hij zich terug uit de functie van beheerder: “Ik wil niet meer zelf lopen sjouwen.” Vóór zijn pensionering werkte hij bij Zoomvliet Studio in Bergen op Zoom, de mbo-opleiding voor Audiovisuele productie en Podium- en evenemententechniek van het ROC.
Steggelen
Met de gemeente is hij “anderhalf jaar aan het steggelen geweest”, zo formuleert hij het zelf. Vooral vanwege het groot onderhoud aan het unieke dak, dat ongetwijfeld heel kostbaar zal blijken. “We zijn blij geen eigenaar te zijn.”
Het kleine theater heeft één zaal en draait goed. Hendrikx en de zijnen presenteren minstens 22 professionele voorstellingen per jaar, voornamelijk cabaret en ‘tribute bands’. De laatste zijn bijna altijd uitverkocht. Bij de bands gaan de stoelen uit de zaal en kunnen er ruim 200 mensen in. Sponsors heeft hij niet. De programmering wordt verzorgd door twee werkgroepen, Plumeau (theater) en Bezemkast (concerten).
Subsidies
Van de gemeente krijgt de stichting van oudsher beperkte bedragen voor de producties van elders (€ 7000) en voor de eigen toneeluitvoeringen (€ 2000), dit betreft de eigen theatergroepen, Impro en kindertheater. Voor de organisatie van al die activiteiten heeft de stichting een kerstboom aan werkgroepen vol vrijwilligers opgetuigd. Collectief Plumeau organiseert de professionele cabaretvoorstellingen en collectief Bezemkast de concerten. Theatergroep Impro (winnaar Cultuurprijs Moerdijk 2019) speelt eigen producties voor en met volwassen en de kindergroep bestaat uit jongelui van zes tot twaalf jaar. De inkomsten komen daarnaast uit de kaartverkoop en verhuur, maar met name uit de ‘bierkraan’, zoals hij het zelf omschrijft. Belangrijk onderdeel van het theater is dan ook de hoek waar de bar staat.
Foto > Gemma Kessels
Centrale plaats
De Schuur heeft een belangrijke centrale plaats in de gemeenschap, nog helemaal los van de theatervoorstellingen. De filmclub Cine7 vindt er onderdak: trek het zwarte achterdoek weg en je ziet het witte filmdoek. De Stichting Cultuur Moerdijk exposeert er regelmatig een serie weekends. De carnavalsstichting resideert er. De lokale amateurtoneelvereniging niet, die gebruikt een zaal elders in een hotel en niet dit theater. Maar balletscholen en koren komen er wel en het wordt ook vaak verhuurd voor vergaderingen, lezingen, bijeenkomsten van serviceclubs, bruiloften en partijen. Turkse vrouwen vieren er bijeenkomsten zoals einde van de ramadan.
Door de week is er op de avonden voor 80 procent van de tijd iets te doen in de Schuur. In het weekend loopt dat op naar 95 procent. Als je alle activiteiten optelt, inclusief vergaderingen, komt het totaal uit op 350. Het gebouw trekt jaarlijks ongeveer 16.500 mensen en draait volledig op vrijwilligers.
Ongeveer 70 mensen zijn actief in allerlei vormen; van de bestuursleden en beheerscommissie tot de grimegroep. Acteurs van de stichting blijken ook tot ver buiten Moerdijk populair te zijn. Ze worden in omliggende plaatsen gevraagd voor evenementen zoals de Kunstnacht in Breda of optredens in Fort Sabina. De honorering voor dat soort uitstapjes vloeit in de kas van de stichting. Voor het fort maakten Hendrikx en de zijnen in 2018 de productie ‘Rats, kuch en bonen’ op locatie ter gelegenheid van het eind van de Eerste Wereldoorlog 100 jaar geleden en in 2019 de Canon van Fort Sabina, een theatrale rondleiding aan de hand van historische gebeurtenissen in het fort. Rats, kuch en bonen en de Canon zijn zes keer gespeeld in twee weekends, veelal voor toeristen. De Canon blijft een toeristisch arrangement.
Toekomstbestendig
Alleen de theatertechniek wordt zo complex dat daar naast de vrijwilligers, een professionele medewerker nodig is. Ook daar trekt de gemeente nu geld voor uit: € 28.000. De Schuur is overigens al jaren leerbedrijf van de MBO-opleidingen voor podium- en evenemententechniek en tot artiest. Ook een HBO-stagiair communicatie helpt nu mee.
Na een sluiting van 4 maanden zijn er in het seizoen negen cabaretvoorstellingen en zeven bands op het eigen programma. Daarnaast 22 filmvoorstellingen, 4 concerten, 4 exposities en bijeenkomsten van o.a. Heemkunde, Fotoclub Moerdijk. Trots kunnen we zeggen dar er in dit seizoen ieder weekend een of meerdere culturele activiteiten zijn, iet wat nog nooit is gebeurd in het 28 jarig bestaan. Zevenbergen en dus de gemeente Moerdijk heeft nu een toekomstbestendig, goed geoutilleerd theater. Klein maar uniek.
Wie had dat ooit gedacht in 1982 toen Stoffer en Blik (Henk Hendrikx en Hans Boot) zijn gestart met kindertheater voor de onderbouw in heel Nederland, in 1985 werd gestart met het Zoldertheater in Klundert en in 1991 naar het huidige theater?
Een greep uit het programma 2019 – 2020
Tribute Doe Maar
Arie Vuyk
Yvonne van Eerenbeemt
Tribute to Led Zeppelin
Steven Brunswijk
Zezan Kerstconcert
Theater Buik
Kees van Amstel
Fabian Franciscus
Vorige aflevering in de theaterserie
De Schalm in Veldhoven
©Brabant Cultureel 2019