Brabant Cultureel zet dit najaar in een serie de schijnwerper op kleine en middelgrote theaters in Noord-Brabant. Ze staan wat in de schaduw van de theaters in de grote steden, maar zijn in hun eigen gemeente of regio het hart van het (sociaal-) culture leven. Vandaag Theater De Schalm in Veldhoven. Een gesprek met directeur Sjoert Bossers.
door Irma van Bommel
Plannen voor het bouwen van een cultuurcentrum voor alle Veldhovense gemeenschappen voor de ontplooiing van een zo breed mogelijk gemeenschapsleven ontstonden eind jaren vijftig. Enkele jaren later werd daar de Kunstkring, die optredens, lezingen en exposities organiseerde, aan toegevoegd en was zaal De Schalm een feit.
De Schalm wil verbinden in de samenleving en dat zit al in de naam ‘schalm’, wat ‘schakel’ betekent. De Schalm is een middelgroot theater en beschikt over twee zalen. De Grote Zaal heeft 480 zitplaatsen, de Lindenzaal 185. Daarnaast zijn er nog diverse ruimten voor bijeenkomsten en vergaderingen.
Sjoert Bossers is nog geen twee jaar directeur van De Schalm. Hij komt zelf uit de theaterwereld en weet als geen ander hoe het is op het podium te staan. Hij volgde een opleiding als acteur, zingt en speelt diverse muziekinstrumenten. Daarnaast ging hij bedrijfskunde studeren en belandde in het TV-management.
Maurice Verbruggen is operationeel manager van De Schalm. “Het huidige theater is dertig jaar geleden gebouwd, vanuit de behoefte ook een podium te kunnen bieden voor de vier harmonieën van de vier dorpen waaruit Veldhoven oorspronkelijk bestaat: Veldhoven, Meerveldhoven, Oerle en Zeelst. De grote zaal staat bekend om zijn goede akoestiek. In 2015 is het grondig verbouwd. De verbouwing betrof het achterhuis. Daar zijn twee extra lagen in aangebracht. Daardoor hebben we vijfendertig procent meer vloeroppervlak. De kantoren liggen nu bij elkaar. Maar vooral de arbeidsomstandigheden zijn door de verbouwing verbeterd: de ruimte achter het podium is nu bereikbaar via bruggen. Ook is het theater veiliger, energiezuiniger en duurzamer.”
Het programma wordt samengesteld door de directeur samen met office manager / programmeur Nancy van Dijk. “Ik vind overleg met medewerkers belangrijk. Ik wil medewerkers actief betrekken bij de programmering. Zij hebben immers ook ervaren of het publiek het optreden gewaardeerd heeft. De Schalm voert zelf het overleg met de impresariaten over het boeken van voorstellingen en tegen welke voorwaarden. Het theaterprogramma wordt zoveel als mogelijk afgestemd met de andere theaters. Het is niet handig om dezelfde voorstelling te dicht op elkaar te programmeren in dezelfde regio.”
Bij het samenstellen van het programma wordt rekening gehouden met de smaak van het publiek. “Toneel is lastig. Daarom hebben we een profiel opgesteld wat wel en wat minder werkt in ons werkgebied. Voor dans geldt hetzelfde. Cabaret en muziek lopen goed. De theatercolleges lopen redelijk. Het laatste jaar was een lastig jaar. Enkele voorstellingen waren op het laatste moment afgezegd door ziekte van de acteur of door andere productionele problemen. Het is vervelend om het publiek te moeten teleurstellen. Professionele voorstellingen worden twee jaar van tevoren geboekt en dan ligt het programma al vast. Wat nu ‘hot’ is kan over twee jaar ‘passé’ zijn. En iets wat onbekend is kan over twee jaar ‘hot’ zijn. Toch loopt het programmeren redelijk goed. Als lokale partijen met een goed product komen vinden we dat net zo belangrijk als professionele optredens.” “In de brochure krijgen de amateuroptredens net zoveel ruimte als de professionele optredens”, vult Maurice Verbruggen aan.
De Schalm heeft ongeveer 178 professionele voorstellingen per jaar en 40 à 50 amateuroptredens. Bij de professionele voorstellingen zijn vooral muziek, cabaret, jeugd en familie in trek, maar er is ook aandacht voor toneel, klassiek en opera, musical, komedie, dans en theatercollege.
Vergrijzing
Net als andere theaters heeft ook de Schalm te maken met een sterk vergrijzend publiek. “De jeugd is moeilijk bereikbaar”, constateert Verbruggen. “De jeugd gaat naar festivals, bijna niet naar theater.” Lichtpuntje is dat de ‘jonge honden poule’ van cabaretiers goed loopt. Bossers: “Daar komt wel wat jeugd op af. We willen vooral jong en nieuw talent ook een podium bieden. Dan moet je voor lief nemen dat de zaal soms maar half vol zit. Arjen Lubach is ook met halfvolle zalen begonnen.”
“We proberen ook groepen binnen te halen die de weg naar het theater nog moeilijk weten te vinden of voor wie een bezoek aan het theater lastig is. Voor ‘internationals’ geven we in het programma aan bij welke voorstellingen de Nederlandse taal niet noodzakelijk is. ‘No Dutch required’ staat er dan bij. Voor groepen mensen met een functiebeperking kunnen we een voorstelling videostreamen op een groot scherm in de kleine zaal, zodat ze in een rustiger omgeving toch de voorstelling kunnen meemaken. Voor alleengaanden is ‘Seat & Meet’ en ‘Vier het leven’ georganiseerd om mensen met elkaar in contact te brengen. Ook proberen we mensen binnen te halen die het fenomeen theater helemaal niet kennen. En met Brainport Podia voeren we overleg over hoe we samen nieuwe doelgroepen kunnen bereiken op scholen en bijvoorbeeld internationals. Als theater kunnen we geen educatief medewerker in dienst nemen, wellicht in de samenwerking met Brainport Podia wel.”
Concertconcours
De Schalm heeft ook een aantal eigen producties. Ieder jaar is er een nieuwjaarsconcert samen met een van de vier harmonieën. Ieder jaar treedt een ander orkest op. In het laatste weekend van november is er het Concertconcours, samen met de Brabantse Muziekbond. Dan komen harmonieën uit heel Nederland naar Veldhoven. Uniek, want dit wordt in Nederland op slechts twee locaties georganiseerd, in Enschede en in Veldhoven. Ook biedt De Schalm een podium aan De Veldhovense Revue, die hier twee weken lang optreedt. De lokale theatergroep Meervreugde Kern (MVK) speelt eens in de tien jaar het Dagboek van Anne Frank, telkens voor een nieuw publiek. Ze doen dat nu voor de derde keer. Het Veldhovens Mannenkoor treedt op samen met Opera Compact uit Uden. En dan zijn er nog diverse andere muziek- en toneelverenigingen.
De scholen weten de weg naar De Schalm goed te vinden. “In juni hebben we veel eindmusicals van de basisscholen, ook uit Eindhoven. De kinderen die hier dertig jaar geleden kwamen zijn nu zelf vader of moeder en komen hier nu met hun kinderen. Middelbare scholen organiseren hun muziekavonden in februari. Er zit talent op de scholen! Kinderen en jongeren krijgen twee weken tevoren een rondleiding door het gebouw, zodat ze weten hoe het gebouw in elkaar zit, waar de kleedkamers zijn, enz.” Veel dansscholen uit de regio treden op in De Schalm. Uit Oirschot komen maar liefst driehonderd dansers, van alle leeftijden. Speciaal voor kinderen organiseert Brabant Menu optredens van het dansgezelschap ‘De Stilte’.
Samenwerking met andere partijen staat hoog in het vaandel. Stichting Cityfest organiseert een jaarlijks gratis festival in het centrum (als opvolger van Cult en Tumult, wat ter ziele ging). De culturele instellingen Muziekschool Art4U, Bibliotheek Veldhoven, Museum ’t Oude Slot / De Verdieping en Theater De Schalm leveren daar ook hun artistieke en inhoudelijke bijdrage aan door speciale voorstellingen en gratis toegankelijke activiteiten in dat weekend te brengen.
Cultuurpartners
“We ondersteunen lokale producties en werken daarbij samen met cultuurpartners, zoals voor voorleeswedstrijden, de Veldhovense Cultuurprijs, Tribute Nights, Carnaval, Disco inferno en de genoemde dansavonden van de dansscholen.
Per jaar kopen worden er 40.000 kaarten verkocht voor een voorstelling in De Schalm. Het totale aantal bezoekers van De Schalm per jaar bedraagt 80.000. Dit is inclusief de evenementen en verhuur aan dansscholen. De organisatie telt 12,4 fte’s, verdeeld over circa 20 mensen in vaste dienst. Ongeveer veertig procent van de bezoekers komt uit Veldhoven. De rest komt uit dorpen in de omgeving (De Kempen) en Eindhoven. Daarmee heeft De Schalm een regiofunctie. Naast het Parktheater is De Schalm het tweede grote theater in de regio”, vertelt Bossers.
Stichting De Schalm ontvangt van de gemeente € 941.000 subsidie. Daarnaast zijn er inkomsten via sponsors, zakenvrienden (Partners) en particulieren (Vrienden van De Schalm). De Vrienden steunen bepaalde projecten zoals het toneelstuk Het Dagboek van Anne Frank door MVK. Komend seizoen ontvangt de toneelvoorstelling voor de jeugd Oorlogsgeheimen, georganiseerd in het kader van Nederland 75 jaar bevrijd, een bijdrage van de Vrienden. Daarnaast ontvangt De Schalm inkomsten uit verhuur van zalen voor trouwfeesten, uitvaarten, bijeenkomsten en congressen van bedrijven en gemeenten, zoals de nieuwjaarsbijeenkomst. En er zijn plannen om lessen theatertechniek aan studenten van SintLucas (een mbo opleiding) in De Schalm te laten plaatsvinden. “Ze krijgen nu al les van theatertechnici van De Schalm. Waarom dan niet ook in De Schalm zelf?”
Zomer
“In juli en augustus hebben we een zomerstop, maar dan zijn we wel open voor activiteiten zoals ‘A star is born’. Dit is ‘escape theater’, een uniek concept geïnspireerd op het fenomeen ‘escape room’. Je gaat als groep aan de slag op de bühne en net als bij escape room zijn er puzzels en opdrachten die je als team gezamenlijk moet oplossen. Hiermee haal je nieuw publiek binnen, publiek dat niet zo gauw naar theater gaat. Maar we doen dit ook om de horeca die naast het theater is gevestigd een dienst te bewijzen. ‘A star is born’ is te boeken in de zomermaanden, maar ook door het jaar.
“De Schalm is het eerste theater in Nederland dat live streaming verzorgt voor verzorgingstehuizen in de omgeving. Het gaat dan om amateurvoorstellingen uit de regio. In principe kan dat ook met professionele voorstellingen, maar dan moeten er speciale afspraken worden gemaakt met de artiesten. Live streaming kan in de toekomst wellicht ook voor bedrijven worden ingezet Het is een eerste stap om het theater naar de mensen toe te brengen. “We zitten in een technische georiënteerde regio. Het heet niet voor niets Brainport. Via Brainport Podia gaan we dit verder uitwerken.”
“Ouderen die liever niet ’s avonds van huis gaan, kunnen naar de matinées komen. Zo hebben we een matinéevoorstelling georganiseerd met Gerard van Maasakkers. Of naar de middagvoorstellingen, zoals de Zonnebloemvoorstelling van MVK op zaterdagmiddag. De zalen worden dan aangepast voor rolstoelen. Dat geldt ook voor de filmvoorstellingen voor Severinus. Maar ook live streaming kan uitkomst bieden. De uitzending hoeft niet persé live te zijn. Je kunt ook kiezen voor uitgesteld kijken, en de voorstelling de volgende dag in de middag aanbieden.”
Lees hier de vorige aflevering uit de Theaterserie:
Theater De Hofnar in Valkenswaard wil vooral laagdrempelig zijn
Een greep uit het programma 2019 – 2020
CABARET
Camaretten
Andy Marcelissen
Lenette van Dongen
Urbanus
Kasper van Kooten
DANS
Another kind of blue
The Royal Moscow Ballet
KLASSIEK
Floris Kortie en Vera Kooper
Four Seasons
Henk Poort en De Helden
SPECIAAL
Johnny Kraaijkamp c.s.
Johan Derksen
Thomas Dekker
Beatles by Girls
THEATERCONCERT
Ellen ten Damme
Jan Keizer en Annie Schilder
Tonia Kross
Bertus Borgers
Marlijn Weerdenburg
TONEEL
Marvilde Toneel
Saskia Temmink
Victor Reinier en Jules Croiset
Toneelgroep Maastricht
LOKAAL
Muziekquiz unplugged
Opera Compact met Veldhovens Mannenkoor
Kempenkoor
Veldhovens Muziekkorps
Meer Vreugde Kern
© Brabant Cultureel 2019