Theater De Bussel drijft op het culturele dna van Oosterhoutse bevolking

Brabant Cultureel zet dit najaar in een serie de schijnwerper op kleine en middelgrote theaters Noord-Brabant. Ze staan wat in de schaduw van de theaters in de grote steden, maar zijn in hun eigen gemeente of regio het hart van het (sociaal-) culturele leven. Vandaag deel 7, Theater De Bussel in Oosterhout. Een gesprek met directeur Charlotte Louwers.

Door Emmanuel Naaijkens

Bij de verbouwing van Theater De Bussel vijf jaar geleden kwamen grote mappen met krantenknipsels tevoorschijn die de ontstaansgeschiedenis van het theater vertellen vanaf de jaren 60. “Ik was er zeer door verrast. Want die knipsels laten zien hoezeer De Bussel geborgd is in de lokale samenleving. Het is van onderop ontstaan door mensen die van cultuur houden. Het is zeker geen prestigeproject zoals je soms wel eens hoort bij theaters die worden gebouwd. Cultuur zit van oudsher in het dna van de Oosterhoutse bevolking.” 
Directeur Charlotte Louwers straalt als ze de pagina’s omslaat over gedreven burgers die al in de jaren vijftig voorstellingen programmeerden, van amateurs en professionals, en met plannen kwamen voor een heus theater in Oosterhout. Na heel veel discussies binnen en buiten de gemeenteraad was het dan zover dat in 1983, in de schaduw van de imposante basiliek Sint Jan de Doper, het theater zijn deuren kon openen. In hetzelfde gebouw kreeg ook de bibliotheek onderdak, tegenwoordig met de naam Theek5. 

Na een kwart eeuw groeide het theater uit zijn jasje, bovendien voldeed het gebouw niet meer aan de eisen van de tijd. Oosterhout was toe aan groot multifunctioneel complex met niet alleen een theater en bibliotheek, maar ook de muziekschool en andere voorzieningen. De financiële crisis van 2008 gooide echter roet in het eten. De gemeente moest bezuinigen, ook op cultuur. Er ging een streep door het grootse nieuwbouwplan. In de plaats daarvan kreeg het bestaande gebouw een ingrijpende facelift.  

“Een stoer besluit van de gemeenteraad, gezien de omstandigheden”, zegt directeur Louwers, die net in die periode in Oosterhout aan de slag ging. Het bestaansrecht van De Bussel stond niet ter discussie. ”Er was wel degelijk oog voor de waardevolle betekenis van De Bussel. Dat kunst en cultuur te allen tijde bijdragen aan een betere samenleving, aan een rijker leven.”  Terwijl er op alle vlakken kritisch naar de uitgaven werd gekeken is er toch bewust gekozen voor de voortzetting van het theater. 

Die periode heeft Louwers nog meer bewust gemaakt dat culturele voorzieningen als De Bussel er zijn dankzij gemeenschapsgeld. Ze wilde daarom de bezoekers tijdens de tijdelijke sluiting van het theater vanwege de verbouwing niet in de kou laten staan. “Onder het motto ‘De Bussel buiten de deur’ zijn we toen locaties in de stad gaan zoeken om voorstellingen te laten plaatsvinden. Dat varieerde van huiskamers tot de raadszaal, van de brandweerkazerne tot een bedrijfshal op het industrieterrein. Dat was soms best spannend, voor alle partijen. Maar het werd zeer gewaardeerd.” 

De Bussel richt zich op een breed publiek. “Ons gebouw is laagdrempelig. Je kunt zo de bibliotheek binnenlopen, in het leescafé de krant lezen. In de foyer hebben we wel eens gratis voorstellingen. Maar voor een voorstelling in de zalen moet je een kaartje kopen. Dat betekent dat je als bezoeker een bewuste keuze moet maken, zeker als je een kleine portemonnee hebt. Mensen zullen dan niet zo gauw kiezen voor iets wat ze niet kennen. Wat wij willen bereiken is dat de mensen erop kunnen vertrouwen dat wat in De Bussel staat geprogrammeerd, kwalitatief goed is en bezoekers met een goed gevoel naar huis gaan. Nee, het onderscheid is niet of hoge of lage cultuur, wat je daar ook onder verstaat. Tegenwoordig speelt dat trouwens veel minder, je hebt mensen die evengoed naar een klassiek concert als naar een optreden van André Hazes gaan. En dat wordt meer en meer geaccepteerd. Soms wil je als bezoeker worden vermaakt en soms geraakt, het gaat om het presenteren van de juiste mix.” 

Een kaartje kost dit seizoen bij De Bussel tussen de 12,50 en 35 euro. “We gaan geen grote producties zoals musicals neerzetten waar mensen 50 euro voor betalen. Dat laten we aan theaters als Chassé in Breda, die hebben daar de mogelijkheden voor.” Vanuit externe partijen komt wel eens de suggestie om de ticketprijs te verhogen en zo meer inkomsten te genereren. Maar zo simpel is dat niet volgens de directeur. “Op de eerste plaats willen we de kaartjes betaalbaar houden. Bovendien heb je als theater maar een beperkt deel van de ticketomzet.” 

Louwers neemt de progammering helemaal zelf voor haar rekening, er is geen commissie die adviseert. Bij de start van het theater in 1983 waren er 25 professionele voorstellingen, nu zijn dat er 120 en dat is min of meer het maximum. Wat zijn haar uitgangspunten? Iets moet kwalitatief tot het beste behoren in het genre.  “Ik ben zelf bij heel veel voorstellingen, zie en hoor de reacties van het publiek. Je voelt het als iets een fantastische avond is. Nee, niet mijn eigen smaak is leidend, maar ik hanteer wel een maatstaf voor kwaliteit.” 

De opdracht voor De Bussel is om meer mensen van mooie dingen te laten genieten, en ze te verleiden om weer terug te komen, zegt Louwers. “We gaan bijvoorbeeld ook met de bus naar Soldaat van Oranje. Kost 110 euro, wij verdienen er niks aan. Maar de mensen hebben een geweldige dag. Ik wil niet met de recette tot het uiterste gaan omdat ik ook dingen wil programmeren waarvan ik weet ‘dit gaat echt veel geld kosten’. Zoals mooie dans bijvoorbeeld. De zaal zit dan niet vol, maar de mensen die er zijn genieten met volle teugen en zijn trots dat ze in hun eigen plaats dit kunnen beleven. We willen een breed aanbod, alle genres en niet alleen op safe spelen.”  

De directeur onderscheidt twee soorten rendement. “Financieel rendement, dat gaat over het hele seizoen en beperkt zich niet tot voorstellingen maar gaat over alle afdelingen van het theater. Het cultureel rendement heb je bij iedere voorstelling en gaat over hoe publiek en artiest een avond bij ons beleven.”
Louwers zou wel graag meer producties programmeren van gezelschappen die provinciaal gesubsidieerd worden, zoals philharmonie zuidnederland of Zuidelijk Toneel. Maar dan moet er wel meer aanbod komen voor kleinere zalen, dat is er volgens Louwers te weinig.  Er wordt hier wel met de gezelschappen over gesproken en voor dit seizoen staan twee produkties van Het Zuidelijk Toneel geprogrammeerd. 

“Wij zeggen altijd dat het theater dichtbij moet zijn, heel persoonlijk. Je treft elkaar als bezoekers, je treft ons. Het gaat om contact en ontmoeting, verwondering, verbeelding, vermaak. Een inspirerend podium, waar je je welkom voelt.” Lokale initiatieven krijgen de ruimte in De Bussel. Amateurgezelschappen, verenigingen die iets willen organiseren, en natuurlijk het onderwijs en de muziekschool. 
Louwers is alert op nieuwe ontwikkelingen, genoegzaam achteroverleunen is er niet bij. Zo is er recent een experiment geweest met een voorstelling die bewoners in verzorgingshuizen via een livestream konden volgen. En in de zomervakantie is er voor het eerst een programma geweest in het openluchttheater met familievoorstellingen. “Voor de thuisblijvers en voor toeristen, laagdrempelig.”

Tot 2015 was De Bussel onderdeel van het gemeentelijk apparaat en het personeel had dus een ambtenarenstatus. Dat was niet meer van deze tijd en is er een aparte stichting opgericht. Een tussenstap want het eindplaatje is dat bestuur de status van raad van toezicht krijgt en de directeur tevens de status van bestuurder. Dit model doet volgens Louwers meer recht aan de rol en de verantwoordelijkheid van de diverse betrokkenen. 

Met de andere huurder van het complex, Theek 5, wordt nauw samengewerkt. “Dat doen we zowel programmatisch als organisatorisch. Theek5 doet bijvoorbeeld de financiële administratie voor ons en wij runnen het leescafé. We nemen elkaars diensten af, er is veel synergie.”  Een slimme combinatie is er ook met de VVV. Die heeft haar balie in de hal van De Bussel en zij doen tevens de kaartverkoop voor de voorstellingen.

Financieel is Stichting Theater de Bussel gezond, al realiseert directeur Louwers zich maar al te goed de kwetsbaarheid. Er kan zo maar weer een economische crisis uitbreken waardoor de gemeente zich genoodzaakt ziet om te korten op de subsidie. Andere financieringsbronnen zijn schaars. De horeca is een relatief bescheiden inkomstenpost op de begroting. “Commerciële activiteiten zijn wel een bron van inkomsten maar zijn een aanvulling op het theaterprogramma, dat heeft altijd voorrang. . Daarnaast kan men niet zomaar voor alle feestjes in het theater terecht. Ons uitgangspunt is dat we ons niet op de markt begeven van de kleinere partijtjes of diners, we gaan niet in het vaarwater van lokale ondernemers zitten maar zoeken juist de samenwerking op. We hebben geen eigen restaurant, maar we hebben wel een prima deal met de lokale restaurants. Ik vind dat je ook moet kijken naar het belang van Oosterhout als geheel.” 

Net als vele andere instellingen, heeft De Bussel een businessclub. “Het is een vriendenstichting van ondernemers, maar die zijn er niet om de exploitatie rond te krijgen. Zij financieren  projecten, zoals bijvoorbeeld de aanschaf van een vleugel voor de kleine zaal, of een speciale voorstelling. Ze zien waar hun geld aan besteed wordt en bezoeken samen voorstellingen, het is een leuke en hechte club enthousiaste ondernemers die met hun partner deel uitmaken van de Vrienden.”  

www.theaterdebussel.nl

Vestzaktheater De Schelleboom

Op een steenworp afstand van De Bussel bevindt zich het vestzaktheater van Stichting De Schelleboom. Het theater opende in 1999 in een eeuwenoude voormalige pottenbakkerij zijn deuren. De bezoeker kan uiteenlopende podiumkunsten verwachten: cabaret, toneel, muziek, verhalen en kleinkunst. Met zowel bekende namen als nog onontdekt talent. De ‘grote’ zaal biedt ruimte aan maximaal 100 personen. De Schelleboom is daarnaast beschikbaar voor bruiloften, uitvaarten, recepties enz.

Een greep uit het programma van De Bussel in 2019 – 2020

TONEEL
Toneelgroep Maastricht
Matzer
Bram van der Vlugt c.s.
Het Zuidelijk Toneel
Vincent Croiset, Tijn Docter e.a.

MUZIEK
Stef Bos
Gerard van Maasakkers
Van Dik Hout
Frank Boeijen
Spinvis

THEATERCOLLEGE
Wim Daniëls
Hans Aarsman
Peter Buwalda

DANS
The Ruggeds
Scapino Ballet
Charkov City Opera en Ballet

MUSICAL/SHOW
Tineke Schouten
Erik Krikke en 7even Bridges
Karin Bloemen

CABARET
Plien en Bianca
Erik van Muiswinkel
Karin Bruers
Fuad Hassen
Sanne Wallis de Vries

LOKAAL
Toneelgroep LINK
Smartlappenkoor
Scattando Theatre Group
Theatergroep Xtravagant
De Oosterhoutse Nieuwjaarsrevue

© Brabant Cultureel