Het pixelparadijs. Dat is de titel van een zojuist verschenen boek dat geheel gewijd is aan het fotografisch werk van Joep Lennarts (1958-2011). Het boek laat zich lezen en bekijken als een warm eerbetoon van zijn zoon Daniël en diverse vrienden aan de Bossche fotograaf die in 2011 uit het leven stapte.
door Joep Eijkens
Talloos zijn de fotografen die pas in een later stadium van hun leven besluiten om van fotograferen hun beroep te maken. Joep Lennarts was in zekere zin ook zo iemand. Hij had vijf jaar bij het Brabants Dagblad gewerkt als verslaggever toen hij in 1986 de overstap maakte naar de fotojournalistiek. Van 1989 tot 1997 werkte hij voor de Volkskrant, van 1999 tot 2006 voor het Brabants Dagblad. Samen met Marc Bolsius zorgde hij daar voor een fotografisch gezien frisse, creatieve wind. Daarnaast fotografeerde hij in opdracht van onder meer de Provincie Noord-Brabant, de gemeente ’s-Hertogenbosch en Tilburg University. Maar zijn hart lag bij kunst en cultuur. Zo was hij jarenlang de huisfotograaf van Theaterfestival Boulevard en Festival Mundial en hoorden ook Theater Artemis, Productiehuis Brabant, Het Zuidelijk Toneel en de Bossche Verkadefabriek tot zijn vaste ‘klanten’.
In het vroege voorjaar van 2011 kwam er een abrupt einde aan het leven van de fotograaf. Op 25 februari van dat jaar werd hij als vermist opgegeven en pas 69 dagen later vond men zijn lichaam in de Maas. Hij bleek zelf een einde aan zijn leven te hebben gemaakt. Al snel werd er gepraat over een boek, maar er gingen acht jaren overheen voordat het kon verschijnen. Het werd een samenwerkingsproject van zoon Daniël Lennarts, werkzaam bij een ontwerpbureau, en enige vrienden van de fotograaf, te weten diens collega Marc Bolsius, de van de Bossche Kroniek bekende publicist Eric Alink, vormgever Eric Schreurs en de Brabants-Dagbladjournalisten Theo van de Zande en Joop van der Pol.
Werkelijkheid
Het is een groot boek geworden met een wat vreemde titel: Het pixelparadijs. Duidelijker is de ondertitel: Joep Lennarts. Fotograaf van licht en schaduw. Daarin komt tot uiting dat Lennarts zijn camera zowel richtte op de mooie dingen van het leven als op de harde werkelijkheid, of dat nu ging om ontslagen werknemers, leven in een gevangenis of een vliegtuigramp. Het boek is helder opgebouwd en telt acht hoofdstukken over de acht terreinen waarop Lennarts actief was, zou je kunnen zeggen. Dat zijn achtereenvolgens Nieuws, Documentair, Religie, Boeren, Op Cel, Reizen, Portretten en Cultuur.
Elk hoofdstuk opent met een sterke foto en een beschouwing of interview met mensen die de fotograaf goed hebben gekend. Bij ‘Nieuws’ – verreweg het omvangrijkste hoofdstuk – zijn dat een foto van de begrafenis van de door een politiekogel gedode FC Den Bosch supporter Pierre Bouleij en interviews met Jos Straathof, van 1996 tot 2002 adjunct-hoofdredacteur Brabants Dagblad, en Theo Audenaerd, chef beeld bij de Volkskrant van 1985 tot 1991. De eerste heeft het over de ‘sterke maatschappelijke betrokkenheid’ van waaruit Lennarts fotografeerde , maar ook over zijn ‘klotedagen’ als er routineklussen op het programma stonden. ‘Hij bracht Brabant in de krant en dat was hard nodig ook’, zegt de tweede.
Verzorgingstehuis
Dat Lennarts niet op de laatste plaats oog had voor mensen die het minder goed hebben getroffen in deze wereld, zie je met name in het tweede hoofdstuk. Fraai zijn de foto’s die hij maakte van bewoners van een Rotterdams verzorgingshuis voor dementerende bejaarden, een serie waarmee hij in 1994 de Eerste prijs Zilveren Camera in de categorie Sociaal won. Het ging daarbij om werk in zwart-wit – dat was tot de komst van het digitale tijdperk ook voor deze fotograaf een vanzelfsprekende keuze.
Het hoofdstuk ‘Boeren’ begint met een contrastrijke zwart-wit foto van een boer die met twee knollen aan het ploegen is. Een foto die onmiddellijk doet denken aan het werk van Martien Coppens. Dit hoofdstuk wordt mooi ingeleid door journalist Hans Horsten die samen met Lennarts de publicatie Het Gedroomde Brabant maakte. Voor dat boek volgden zij ruim twee jaar lang het wel en wee van acht Brabantse boerenfamilies. Bekender is hun in 1999 gepubliceerde boek Op Cel over het dagelijks leven in de gevangenis Nieuw Vosseveld te Vught, ook zo’n langdurig project. ‘Joep hoorde na een tijdje bij het interieur’, zegt toenmalig afdelingshoofd Sjak Wubben. ‘Iedereen accepteerde dat. Vooral omdat hij er niet op uit was om sensatie te tonen.’
Het zesde hoofdstuk, ‘Reizen’, opent enigszins verrassend met een mooie kleurenfoto waarop we de fotograaf zien, samen met zijn zoontje Daniël. Een vakantiefoto uit 1998, gemaakt in de Italiaanse Abruzzen. De andere foto’s in dit hoofdstuk betreffen onder meer reizen die Lennarts voor Festival Mundial maakte naar diverse Afrikaanse landen.
Dramaturg
Na ‘Portretten’ volgt het laatste hoofdstuk ‘Cultuur’. Als er iets spreekt uit de daarin opgenomen foto’s in zwart-wit en kleur dan is het wel Lennarts’ passie voor popmuziek en theater. Zo fotografeerde hij talloze voorstellingen van jonge makers. ‘Als hij een repetitie bezocht, stapte ook een dramaturg binnen’, herinnert zich Viktorien van Hulst, de huidige directeur van Theaterfestival Boulevard zich. ‘Joep attendeerde makers op boeken, cd’s en films en legde verbanden met de grote wereld.’
Een keur aan artiesten van diverse pluimage passeert de revue, van pophelden als James Brown (een prachtige informele foto) en Prince in zwart-wit tot dansers en acteurs in kleurrijke voorstellingen. Tot je de laatste bladzijde van dit hoofdstuk omslaat. Het lijkt dan wel alsof je opeens in een ander boek belandt. Links drie fotootjes van de brug bij Hedel over de Maas. Het is mistig maar je ziet nog net twee fietsers wegrijden in de verte. Rechts een bijna door de mist verzwolgen rivierlandschap. ‘Joep maakt op 24 februari 2011 om 17.02 uur enkele foto’s van deze locatie’, aldus het bijschrift. ‘Rechts: zijn laatste beeld. In de vroege ochtend van 25 februari eindigde zijn leven. Op 4 mei werd zijn lichaam in de Maas gevonden.’
Het boek eindigt met de blogs die Eric Alink schreef tijdens de periode dat de fotograaf vermist was en de daarop volgende weken waarin onder meer een herdenkingsbijeenkomst plaatsvond in de Verkadefabriek. Het is diezelfde Verkadefabriek die de uitgave van het boek financieel mogelijk maakte.
‘Het pixelparadijs
Joep Lennarts. Fotograaf van licht en schaduw’
Redactie Joop van der Pol
Concept en ontwerp Eric Schreurs.
Samenstelling Eric Alink, Marc Bolsius,
Daniël Lennarts, Eric Schreurs en Theo van de Zande.
’s-Hertogenbosch: Verkadefrabriek 2019, 192 pp.,.
ISBN 978-90-829954044, hb., € 22,50.
©Brabant Cultureel 2019