Fragment van ‘Spiegel Historiael’ gevonden in Hilvarenbeekse registerband

In de middeleeuwen en daarna was perkament kostbaar en werd het dus regelmatig hergebruikt. Wat erop was geschreven was in de ogen van die tijd niet altijd even behoudenswaardig en zo konden perkamenten handschriften worden versneden om dienst te doen als versteviging in de boekbanden van weer nieuwe boeken. Boekbinders spreken bij dergelijk ‘afvalperkament’ of ‘afvalpapier’ van maculatuur. Voor onderzoekers zijn dergelijke losse bladen, stroken en snippers vaak weer wel van groot belang. Zij kunnen (fragmenten van) teksten bevatten die verder onbekend zijn, of nieuwe informatie verschaffen over teksten die ook op een andere manier bewaard zijn gebleven.

In 2018 werd zo in de band van een register van de schepenbank van Hilvarenbeek – bewaard in het Regionaal Archief Tilburg – een maculatuurfragment gevonden met tekst uit de Spiegel Historiael. Dat is de Middelnederlandse bewerking op rijm van een kroniek – een wereldgeschiedenis – die Vincent van Beauvais halverwege de dertiende eeuw in het Latijn schreef. Aan de bewerking in het Middelnederlands werd in 1284 begonnen door de bekende Jacob van Maerlant. Hij hield er na vijf jaar mee op, mogelijk om politieke redenen. Na Maerlants dood, rond 1300, werd de Spiegel Historiael voltooid door Lodewijk van Velthem die er in 1316 een punt achter kon zetten.

Pagina uit ‘Spieghel Historiael’ door Jacob van Maerlant: De verovering van Jeruzalem door Godfried van Bouillon in 1099. Handschrift KA XX, Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. Afbeelding Wikimedia Commons

Het fragment dat nu is teruggevonden is deel van de zogenaamde ‘Vierde Partie’ waarin Velthem het werk van Maerlant had overgenomen. Van deze voortzetting door Lodewijk van Velthem zijn alleen fragmenten bekend, waarvan er een midden negentiende eeuw op vergelijkbare wijze is gevonden in schepenakten van Roosendaal. Het Hilvarenbeekse fragment dat nu is gevonden, lijkt uit de directe omgeving van Lodewijk van Velthem afkomstig te zijn. Om zoveel mogelijk informatie uit het nieuwe fragment te krijgen, worden meerdere technieken ingezet.

Op donderdag 13 juni 2019 vindt in het Regionaal Archief Tilburg een symposium plaats onder de titel Maculatuur en miraculen. De Spiegel Historiael in Hilvarenbeek. Dan zal het fragment voor het eerst te zien zijn en verzorgen specialisten een aantal lezingen. (lt)

Voorlopig programma Maculatuur en miraculen:

Jos Biemans – Universiteit van Amsterdam
Handschriftelijke overlevering van de Spiegel Historiael

Ivan Shevchuk – University of Hamburg
Multi spectral imaging.

Marjolein van Hogenbirk – Universiteit van Amsterdam
Lodewijk van Velthem

Stef Uijens – Regionaal Archief Tilburg – en Daan Doesborgh
Het maculatuurfragment uit Regionaal Archief Tilburg

Aanmelden via info@regionaalarchieftilburg.nl

© Brabant Cultureel 2019

Reacties (1)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *