door JACE van de Ven
Omdat hij eind vorig jaar tachtig werd, verschenen er twee boeken over de oorspronkelijk uit Boxtel afkomstige dichter Victor Vroomkoning, 80, zijn mooiste gedichten en Intiem Bestaan, een poging zestig gedichten van Vroomkoning in een biografische context te plaatsen. Publiciste Riny Jans interviewde de dichter daarvoor vele malen.
Over 80 kunnen we kort zijn; het getal 80 is vormgegeven als een gestileerde vrouwenfiguur – Vroomkoning schuwt de erotiek in zijn poëzie niet – en bevat klassiekers als Vuilniszakken, Vloedlijn, Litanie en Missen (‘missen is bewaren wat je mist’) en tal van andere in zijn ogenschijnlijk zo eenvoudige stijl geschreven verzen. Poëzie die het vermogen in zich heeft om iedereen te bereiken. Wie sinds de middelbare school nooit meer een gedicht heeft gelezen, kan als spijtoptant instappen bij Vroomkoning. Kwalitatieve poëzie, maar ‘klein, dichtbij en in gewone taal’, zoals Riny Jans schrijft.
Haar boek zou ik graag laten lezen door mensen die zo nu en dan poëtisch uit de hoek komen en stiekem denken dat ze grote poëzie schrijven. Want behalve het boeiende verband – en dat is natuurlijk niet zo verwonderlijk – tussen Vroomkonings poëzie en zijn reële leven, geeft het ook een kijkje in een atelier waarin het ambacht gedichten schrijven wordt uitgeoefend.
Ongeveer twintig jaar geleden redigeerde ik in het Brabants Dagblad een rubriek met de naam ‘Over de Wisselvalligheid van het Weer en Ander dagelijks Leed’. Het was een bric-à-brac van wat elders in de krant niet aan bod kwam. Elke vrijdag bijvoorbeeld plaatste ik een door een lezer ingestuurd gedicht. Omdat ik de kwaliteit daarvan enigszins op niveau wilde houden, trad ik wel eens met de maker in contact met voorstellen om hier en daar in de tekst andere keuzes te maken. Wat mij daarbij steeds opviel: slechte poëten werden meteen boos en vroegen zich af wie ik wel niet dacht te zijn om hun heilige tekst aan te kunnen raken. Gevorderde dichters wikten mijn woorden en brachten meestal veranderingen aan. Vaak niet zoals ik had voorgesteld, maar frases van zichzelf die ze na heroverweging van de dichttekst hadden gevonden. Zonder uitzondering waren die wijzigingen verbeteringen.
Alle poëten in Nederland die denken dat een ooit genoteerde poëtische inval onverbeterlijk is, zullen bij lezing van Intiem Bestaan ontdekken wat een kluif het is om een goed gedicht voor elkaar te krijgen. Het beste voorbeeld daarvan is een tekst voor een Nijmeegs instituut. Bethlehem heet het en het kwam via tal van concepten tot zijn uiteindelijke versie. Overigens lang niet het beste gedicht van Vroomkoning, het is door zijn volheid en verwijzingen weliswaar een tekst die er mag wezen, maar het mist de spontaniteit die zijn andere poëzie uitstraalt.
Eerder schreef ik over Vroomkoning: ‘Wat treft in zijn poëzie is de schijnbare echtheid in het alledaagse. Hij moet wel erg lang aan elk gedicht geschaafd hebben om het zo te krijgen. En toch lijkt het of hij zomaar een regel opschreef die een andere regel opriep en nog een en nog een en zo de dichter zijn eigen zelfportret voorhield’. Ik wil dat overeind houden, maar er aan toevoegen wat ik Vroomkonings uitgever Peter Nijssen over de gedichten hoorde zeggen: ‘Verbeeldingen van het dagelijkse naakte bestaan waarin magie te vinden is’.
Na lezing van Intiem Bestaan ga je sommige gedichten van Vroomkoning mogelijk anders lezen. Of dat een meerwaarde is, moet elke lezer voor zichzelf beslissen. Er zijn ook kunstliefhebbers die uit principe niets van de context waaruit een kunstwerk voortkomt willen weten. Ieder zijn meug. Mij trof vooral de weg naar de uiteindelijke vorm die een gedicht krijgt, het meten, timmeren, herontwerpen, schaven en aflakken. Genieën die in één keer een vers op kunnen schrijven, zijn uiterst zeldzaam of voor een enkele keer door alle muzen tegelijk besprongen. Vroomkoning kan dat niet en zou dat ook niet willen, hij is in alle opzichten een mens als ieder ander en dicht zo eerlijk mogelijk wat dat inhoudt.
‘80’
uitgeverij Arbeiderspers,
ISBN 978 90 295 2641 8
paperback 144 pagina’s
Uitgave ’80’ Arbeiderspers
‘Intiem Bestaan’
door Riny Jans
uitgeverij Flanor Nijmegen
ISBN 978 94 924 3207 0
gebonden hardcover 192 pagina’s
Uitgave ‘Intiem bestaan’ Flanor
© Brabant Cultureel 2019