Kent u de filmklassieker Casablanca niet? Uit 1942, met Humphrey Bogart en Ingrid Bergman? Geen probleem. Toneelgroep Matzer, met Madeleine Matzer als artistiek leider, maakt er onder dezelfde titel een vlotte en eigentijdse voorstelling van. Met een actueel randje.
door Arnold Verplancke
‘Casablanca 2.0’ zou de titel kunnen zijn: een update waarin 1942 en 2019 door elkaar strengelen. Het toneelgezelschap Matzer uit ’s-Hertogenbosch speelt heel vlotjes het oude verhaal, maar laat tegelijk zien welke discussies en rotopmerkingen het stuk ontlokt aan de acteurs. Waarover zij praten voordat het doek open gaat, of in de coulissen tijdens de scènes en ook in de pauze. Alle actuele thema’s komen langs: vreemdelingenangst, vluchtelingen, rassendiscriminatie, extremisme.
Vitrage
Matzer heeft daar een ingenieuze vorm voor gevonden. Centraal op het podium hangt een halfronde en metershoge metaalkleurige vitrage aan een grote cirkelvormige rails. Daarbinnen wordt het verhaal gespeeld. Spelers lopen door de vitrage in en uit hun rol. Aanvankelijk staan ze met de rug naar de zaal toe, gericht op een denkbeeldig publiek aan de achterzijde van het podium. De doorzichtige vitrage scheidt Casablanca van het hier en nu. Maar ze blijkt ook ideaal om de gezichten op te projecteren van de spelers, wanneer zij met de rug naar de toeschouwers zitten en praten.
Deze videobeelden op de zilveren vitrage lijken dan oude zwart-wit filmfragmenten. Knap bedacht. De grote gordijnen kunnen ook helemaal achter het speelvlak worden geschoven. Dat gebeurt als enige tijd later het spel zich wel richt op het huidige publiek.
Vluchtelingen
De klassieke film – zelf overigens weer gemaakt naar een iets ouder toneelstuk – speelt in het Noord-Afrikaanse Casablanca, waar Europeanen in de Tweede Wereldoorlog terecht komen op hun vlucht voor de Duitsers. In de hoop dat dit een tussenstop is op weg naar het veilige Amerika. Een associatie met Afrikaanse vluchtelingen die voor de Middellandse Zee stranden op hun vlucht naar Europa, ligt voor de hand.
Die overstap maken de spelers van Matzer dan ook regelmatig. Binnen het ronde speelvlak gaat het over eer, liefde, antisemitisme, Germaanse superioriteit, verzet, corruptie en visa. Daarbuiten botsen in de coulissen opvattingen over de asielzoekers, rassendiscriminatie en onze blanke – pardon witte – samenleving.
Jamie Grant, in haar rol de toch nog verliefde, maar helaas met een verzetsheld getrouwde Ilsa, blijkt buiten het speelvlak een rechtse meid die liefst alle buitenlanders naar huis stuurt. Stefan Rokebrand, haar cynische minnaar van weleer offert zijn liefde uiteindelijk voor haar op. Een blanke pit dus. Ook in de coulissen lijkt hij eerst politiek progressief en genereus, totdat hij aan zijn kindjes denkt. Dan schuilt er toch een bange burgerman in hem. Tjebbo Gerritsma mag innemend de zwarte pianist Sam spelen. Wacht even; kan dat wel een witte man die Sam speelt, of zelfs Othello?
Spelplezier
Soms zit er wat veel tekst in de voorstelling, maar het spelplezier vergoedt dat gemakkelijk. Zoals Gürkan Küçüksentürk die steeds harder het joodse ‘l’chaim’ krijst als hij straalbezopen op de tafel klimt om te proosten ‘op het leven’. Of de oorlog van de volksliederen, als de anderen de Marseillaise aanheffen om de Duitsers te overstemmen. Goedgekozen muziek draagt de voorstelling ook. Natuurlijk klinkt ‘As time goes by’ een paar keer. Daarnaast levert Sinan Arat sfeervolle oosterse klanken.
Dus na deze tweesporen versie van Casablanca kunnen we de oude film vergeten? Dat zou jammer zijn, want het blijft een klassieker van grote klasse. Bovendien kun je die met een veilig gevoel terugzien. Je weet dat daarna de ‘goeden’ hebben gewonnen. Nu moeten we maar weer afwachten.
Casablanca
Regie: Madeleine Matzer.
Tekstbewerking: Jibbe Willems.
Decor: Sanne Danz.
Composities: Helge Slikker.
Gezien: première Verkadefabriek 16 maart 2019.
Nog te zien in:
26 maart Oosterhout
11 april Veghel
23 april Den Bosch
24 april Waalwijk
2 mei Veldhoven
9 mei Eindhoven
21 mei Bergen op Zoom
22 mei Oss
24 mei Cuijk
25 mei Tilburg
4 juni Uden
© Brabant Cultureel 2019