Over gearriveerde en gerenommeerde kunstenaars schrijven we meestal. Nu bij uitzondering over iemand die nog helemaal aan het begin van de lange weg staat. Ze is zestien jaar, Evy Lasschuit uit Geldrop, en doet binnenkort haar havo-eindexamen met drama als keuzevak. Haar profielwerkstuk gaat over niets minder dan autisme. Daarna wil ze auditie doen bij Fontys in Tilburg.
door Arnold Verplancke
“Ik ben mijn hoofd, daar leef ik. Met mijn lijf heb ik niet zo veel. Het is maar een praktisch iets. Weet je, het is handig dat ik handen heb om mee te eten en benen om mee te lopen. Maar alles, echt alles, draait bij mij om mijn hoofd. (2de alles zachter) (kijken naar kleren) Ik vind het niet echt heel erg belangrijk hoe ik eruit zie, ik heb er toch niks mee. Ook is er geen moment rust daarboven. Ik denk over alles na, constant. Niet over één ding maar over honderden dingen tegelijk, het is net een storm. (rust) Ik weet van mijn vrienden, dat die veel meer structuur in hun hoofd hebben. Maar, (loop naar voren) je kan niet nergens aan denken toch, of wel?”
Met deze monoloog begint Hou vast, het korte theaterstuk dat Evy Lasschuit zelf heeft bedacht, geschreven, geregisseerd en geproduceerd als onderdeel van haar eindexamen aan het Sint-Joris College in Eindhoven. De vijftienjarige Yori Steigstra uit Valkenswaard speelt de hoofdrol, als een autistisch meisje, de negentienjarige Noortje van Veenendaal uit Eindhoven haar moeder.
Evy Lasschuit maakt er geen geheim van dat zij haar inspiratie niet ver hoeft te zoeken. Haar broers en haar moeder worstelen met vormen van autisme. Haar oudste broer is overleden bij een auto-ongeluk, de andere is in de voorstelling op audio te horen als hij voor haar associeert op het woord autisme. Ook haar moeder vertelt later nog in een opname over haar ervaringen.
Van binnenuit
Lasschuit: “Mijn hoofdvraag was: hoe kan ik de belevingswereld van een iemand met autisme laten zien op de vloer, gebruik makend van allerlei theatrale middelen. Mensen zien autisme meestal van de buitenkant. Niet hoe iemand er zelf mee vecht, van binnenuit.”
Hou vast duurt bijna twintig minuten. Langer mag niet als werkstuk op school. “Iemand met autisme heeft structuur nodig; daar slaat de titel op. Hij wil houvast hebben.” Zelf kampt Evy helemaal niet met autisme. Hoofdrolspeelster Yori herkent wel het nodige van zichzelf in de tekst. Zij heeft last van ADD en kan zich soms moeilijk concentreren en focussen. “Niet dat ik sociale contacten moeilijk vind, zoals autisten. Maar dat mijn vrienden veel minder gedachten hebben, klopt wel voor mij. En ook de zin die ik zeg, dat je toch niet nergens aan kunt denken.”
Verderop in het stuk laat Lasschuit het haar nog duidelijker verwoorden. “Mijn leven bestaat uit details. Iedereen krijgt een film te zien, terwijl ik alleen de losse scènes krijg. De stenen, maar niet het gebouw.”
Slapstick
Toch is het geen zwaar of moeilijk stuk geworden, “geen huilebalk-stuk”, zoals ze zelf zegt: “Ik heb het zo luchtig mogelijk gemaakt. Er zit zelfs een beetje slapstick in. Na een intieme scène volgt er juist een met veel energie. Voor de afwisseling dus.” Dat klopt, hebben de bezoekers kunnen vaststellen bij haar presentatie. De ontroerende ontboezemingen van de dochter contrasteren heerlijk met het onbegrip van de moeder die zo graag gezellig met haar wil gaan shoppen, “met de Mini de stad in”.
Dat ze voor haar profielwerkstuk het eindexamenvak drama zou kiezen, wist ze begin vorig jaar al zeker. Het concept lag er al snel. Teksten schrijven vindt ze niet moeilijk. Anderhalve maand voor de uitvoering stond alles keurig op papier, maar op het laatste ogenblik gooide ze nog de volgorde om.
Ze koos er voor alles zelf te doen, van regie tot belichting en organisatie. Dat regelen van alles vond ze nog het moeilijkste. Al zou je dat niet zeggen als je haar zelfverzekerd ziet regisseren, bezig ziet met belichting en ziet hoe zij haar speelsters aan zich bindt. “Ik heb wat lekkers voor jullie meegebracht”, zegt ze aan het begin van een repetitie als ze een zak mandarijntjes en een pakje snoepjes tevoorschijn tovert. En daarmee bepaalt zij de sfeer.
Yori en Noortje accepteren haar aanpak volledig. De drie kennen elkaar van de Talentstroom van het CKE in Eindhoven waar ze hebben samengewerkt. Yori wil volgend jaar ook een profielwerkstuk voor drama maken en hoopt daarna naar de toneelacademie van het AHK in Amsterdam te kunnen gaan. Noortje die al ouder is, volgt in Nijmegen inmiddels de hbo-opleiding tot dramatherapeut. Evy Lasschuit hoopt dit jaar te worden toegelaten bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg voor de studie tot docent drama.
Enthousiast
Haar docente Kim van Kooij aan het Sint-Joris, zelf afgestudeerd in Tilburg, weet dat er altijd wel enkele leerlingen zo enthousiast zijn dat zij op enigerlei wijze verder willen in het vak. Van de veertienhonderd kiezen er in de onderbouw ongeveer negentig voor drama en in de bovenbouw vijftig tot zestig. Ook steeds meer leerlingen besluiten om voor hun profielwerkstuk drama te kiezen. Dit schooljaar tien. Vorig jaar nog maar vijf. “Het steekt elkaar aan. Jongeren spelen mee in de werkstukken van degenen die eindexamen doen en denken: dat wil ik volgend jaar ook. Het zijn vaak heftige thema’s, zoals autisme, hoogsensitiviteit, de zoektocht naar geluk. Maar ook: wat maakt een man tot man, of de ervaringen van een puber. Onderwerpen die dichtbij hen liggen”, aldus Kim.
Het profielwerkstuk van Hou vast heeft 30 januari 2019 zijn première beleefd in de volgepakte theaterzaal van het Sint-Joris College in Eindhoven. Het nieuwsgierige publiek ontving het met bewondering en volop waardering. De speelsters wisten te overtuigen en te ontroeren. Misschien blijft het daarbij, maar mogelijk komt er een vervolg in de autismeweek begin april. Daar is belangstelling voor gebleken. Het zou mooi zijn voor deze drie talentvolle meiden, na hun bijna twintig repetities.
Voorstelling: Hou Vast.
Concept, tekst en regie: Evy Lasschuit.
Uitvoerenden: Yori Steigstra en Noortje van Veenendaal.
Gezien: 30 januari 2019 Theaterzaal Sint-Joris College Eindhoven.
© Brabant Cultureel 2019