De grijze golf kan overdag de theaters vullen

Ze gaan liever ’s avonds niet meer op pad. Ook niet meer naar de schouwburg waar ze vroeger zo graag kwamen. Ze vormen een groeiende doelgroep, ook in Noord-Brabant. Hoe krijg je die mensen weer het theater in?

door Arnold Verplancke

“Ik hoorde van steeds meer bezoekers dat ze liever niet meer auto rijden in het donker. En al helemaal niet bij een bushalte gaan staan wachten. Overdag zouden ze wel graag naar ons theater komen.” Kim Muller, programmeur van het Zaantheater, bedacht zeven jaar geleden een formule die goed werkt en navolging krijgt. “Overdag voorstellingen aanbieden. Op dinsdagmiddagen. En dat werkt. Voor die serie zou ik zelf wel de producties kunnen selecteren, maar ik dacht: laat de mensen dat zelf doen. Die weten wat hun leeftijdgenoten leuk vinden. Daarom hebben we een raad opgericht van acht mensen, allemaal zestigplussers, en die stellen het programma samen. Wij maken een voorselectie en leggen vijfentwintig of dertig opties voor. Het eerste seizoen zijn we begonnen met zes middagen. Dat draaide zo goed. Nu zitten we op een serie van twaalf en we hebben er zelf nog drie extra bij gedaan op de dinsdagmiddag. Dus vijftien. Heel veel voorstellingen raken uitverkocht in de kleine zaal (230 stoelen). Soms wijken we zelfs uit naar de grote.” De toegangsprijzen variëren rond de twintig euro, inclusief drankje en garderobe. Seriekortingen zijn mogelijk.

Overdagserie
Mullers succesverhaal draagt ze regelmatig voor op congressen voor vakgenoten. Vandaar dat haar initiatief navolging vindt. In Zoetermeer heeft Monique Aalbers al voor het tweede jaar een ‘overdagserie’ en een raad van ouderen die de programmering doet. Zij is ook hoofd marketing van de Leidse schouwburg en zet zo’n serie en een raad ook daar op voor het nieuwe seizoen. De mooie oude bonbonnière van Leiden telt wel vijfhonderd plaatsen, maar voorlopig zullen de balkons niet meedoen.

Is het geen goed idee om die toch vaak welgestelde gepensioneerden in plaats van korting een extra toeslag te laten betalen? Goed voor de kas van het theater toch? Ze valt even stil en lacht dan. “Nee, we zijn een stichting. We mikken op een breed programma, voor iedereen toegankelijk en betaalbaar.” Wat doen de grote schouwburgen in Noord-Brabant om deze groeiende doelgroep ouderen binnen te halen of te houden?

Giel Pastoor, directeur van het Eindhovense Parktheater, aanhoort de ervaringen elders. Hij herkent de belangstelling van ouderen voor voorstellingen overdag. Maar een programmaraad van ouderen hoeft voor hem niet: “Liever geen apart instituut wat mij betreft.” Hij vervolgt: “We zijn al een tijdje bezig om ons theater ook overdag te gebruiken. Daarbij gaat het meestal om aansluitende programmering. Dus om een voorstelling die ’s avonds hier staat, ook ’s middags te laten spelen. Laatst nog Pierre Bokma en Kees Prins. Die middag zat de zaal ook vol! Vaak is er overdag zelfs nog meer belangstelling dan ’s avonds. Als meer artiesten daartoe bereid zijn, zouden we dat vaker kunnen doen. Indien wij de zaal beschikbaar hebben natuurlijk, want die staat minder vaak leeg dan mensen denken.”

In Eindhoven hebben ze wel een andere interessante verbinding gemaakt met oudere mensen die van theater houden, maar die helemaal de reis niet meer kunnen ondernemen naar het Parktheater: Livestream verbindingen met verzorgingstehuizen van Vitalis. Vijf of zes voorstellingen per jaar worden vanuit de volle schouwburgzaal live doorgeprikt naar goedgevulde aula’s daar.

Uitgezonden
Daar verdient de schouwburg toch geen cent aan? “Nee, maar het is wel een goede mond-tot-mondreclame. Mensen in die verzorgingstehuizen praten erover met vrienden en kinderen. Wat we nu toch gezien hebben… En de artiesten vinden het zelf leuk. Die vragen om ook een keer uitgezonden te worden. We doen het al vijf jaar. Een paar kleinere theaters in Brabant gaan het misschien ook uitproberen.”

Hij wijst graag nog op een ander succesvol initiatief in Eindhoven. Het vroegere Plaza Futura kwam leeg te staan. Een mooie zaal met 110 stoelen. Samen met twee andere partners heeft het Parktheater een coöperatie gevormd om het gebouw te gaan exploiteren onder de naam Pand P. “We brengen er voorstellingen voor de jeugd, bieden plaats aan het amateurtheater en de buurt. Er komen nu per jaar twintigduizend bezoekers. Je kunt met het theater ook naar de mensen toe gaan.”

Ophalen
Rob van Steen, directeur van Theaters Tilburg, haalt eerst zijn beleidsplan aan. Daarin staat dat de schouwburg moet zoeken naar een meer divers en ook jonger publiek. “Niet blijven richten op het witte hoog opgeleide publiek. Die andere groep blijkt een grotere opgave.” Niettemin kent hij ook de belangstelling bij ouderen voor theater overdag. “We hebben een seniorenreeks op dinsdagmiddag, vijf keer per jaar. Die telt de hoogste bezetting. Dat leggen we artiesten ook uit: ’s middags kun je financieel meer ophalen.” Ook op zondagochtend trekt het gratis ‘artiestencafé’ in Tilburg veel publiek. Uitvoerenden komen daar zelf vertellen over hun productie en iets voorspelen.

Een programmaraad voor ouderen heeft hij niet. “We kijken zelf in het aanbod van impresariaten wat bij deze doelgroep past. Helmert Woudenberg bijvoorbeeld, die een historische figuur speelt.” Nog om een strategische reden noemt hij het belangrijk overdag publiek te trekken. “Vergeet niet, ik heb hier tienduizend vierkante meter aan gebouwen die overdag ook op twintig graden verwarmd zijn. Dat kost veel geld, publiek geld. Om dat te legitimeren heb je bezoekers nodig, ook overdag.”

Zijn collega in Breda, Cees Langeveld van het Chassé Theater, vertelt dat hij regelmatig matinees heeft, zeker als een productie lang loopt in zijn theater. Ook noemt hij twee series op zondagochtend: ‘Op de koffie bij…’ en ‘Met het oog op zondag’, die respectievelijk vier en vijf keer per jaar mensen trekken. En niet te vergeten de filmclubs die door de week overdag in de belangstelling staan.

Nee, een programmaraad voor ouderen vindt hij niet nodig. “Begrijp me niet verkeerd. Ik heb er niets op tegen. Maar onze programmeurs overzien het totale aanbod aan producties. Dat is enorm. En zij kunnen goed selecteren voor een speciaal publiek. Ouderen zelf hebben onvermijdelijk een beperkte kennis en minder overzicht. Dus voor het maken van keuzen is zo’n raad niet echt nodig. Je kweekt wel een grote betrokkenheid bij de leden van zo’n raad. Zo werkt het natuurlijk wel.”

Jaloersmakend
Nog even terug naar Zaandam, waar de betrokkenheid inderdaad jaloersmakend groot blijkt.
Kim Muller: “Onze raad van zestigplussers komt met een heel gevarieerd programma. Klassieke muziek, andere muziek, toneel, cabaret, van alles. Wel met kleine bezettingen, drie of vier mensen. Het team is zelf altijd aanwezig bij de voorstellingen. Doet ook de publiciteit zelf, speelt gastheer en gastvrouw en helpt de mensen waar nodig. Het is een leuke hechte club geworden.”

Dat geldt trouwens ook voor de bezoekers. “Veel mensen zie je elke keer terug. Ze gaan soms met elkaar eten na afloop. Voor die tijd kenden ze elkaar helemaal niet en nu vinden ze het toch gezelliger om samen een hapje te nemen dan weer alleen naar huis te gaan. Groot succes toch! Blijkt dat we het goed doen. Als collega’s in den lande het willen kopiëren, zeg ik altijd: prima, maar doe het dan wel helemaal.”

Ik ben zelf nooit schouwburgdirecteur geworden, maar even vanuit de helikopter gezien: prima bezig in Noord-Brabant, met matinees en zelfs livestreams. Maar voor een grote betrokkenheid van deze groeiende doelgroep klinkt zo’n ‘overdagraad’ van enthousiaste en actieve zestigplussers zo gek nog niet.

© Brabant Cultureel 2018