Café-Centraal in Waalwijk sloot begin dit jaar na ruim een eeuw haar deuren. Daarmee kwam een einde aan een bijzonder stukje cultureel erfgoed. Maar het café leeft voort dankzij een mooi fotoboek van de Waalwijkse fotograaf Luuk Aarts. Vanwege het ‘historisch belang’ maakte de gemeente Waalwijk de uitgave mede mogelijk.
door Joep Eijkens
Cafés kunnen fotogenieke plekken zijn, vooral bruine cafés. Toch zijn ze niet vaak onderwerp van een fotoboek dat meer is dan een plaatjesboek, laat staan een koffietafelboek. Het beroemdste en wat mij betreft interessantste fotoboek op dit terrein is nog altijd Café Lehmitz (1978) van Anders Petersen. De Zweedse fotograaf brengt daarin een aan de Hamburgse Reeperbahn gelegen kroeg met zijn aan de zelfkant van de maatschappij levende clientèle in beeld. En dat op een grandioze, zeer inlevende wijze. Zo ruig als het bij Lehmitz vaak toegaat tussen aan lager wal geraakte matrozen, hoeren, eenlingen en dronkenlappen, zo rustig is het in Café-Centraal in Waalwijk. Was, moeten we zeggen, want het karakteristieke aan de Grotestraat gelegen café sloot begin dit jaar na ruim een eeuw voorgoed haar deuren.
Eén van de vele biljartclubs die thuis waren in Café Centraal. Foto Luuk Aarts
Huiskamer
Gelukkig heeft de Waalwijkse fotograaf Luuk Aarts het café met zijn ouderwetse interieur en zijn vaste klanten tijdig vastgelegd. Dat resulteerde in een bijzonder fotoboek dat onlangs is uitgebracht door Uitgeverij Baard & Kale, met financiële steun van de gemeente Waalwijk die spreekt van een ‘historisch belang’. En hoe verschillend Café Lehmitz en Café-Centraal ook waren – net zoals de aan hen gewijde boeken – één ding hebben ze gemeen: het café is als een huiskamer en voor sommigen zelfs een tweede thuis.
Luuk Aarts (1961) werkt enerzijds als ambtenaar bij de gemeente Waalwijk, anderzijds als fotograaf voor bedrijven en organisaties. Ook voor De Sjaak, een tijdschrift voor en over Waalwijk. Aarts werd niet op de laatste plaats bekend door een openluchtexpositie van zogeheten Schoenportretten van Waalwijkers en door twee series portretten van Nederlandse artiesten die in theater De Leest optraden. Ook dit caféboek zal zijn reputatie goed doen.
Samenkomst op de staatsiedag van het gilde. Foto Luuk Aarts
Aarts, zoon van een Waalwijkse hakkenfabrikant, is als fotograaf autodidact. Twee jaar geleden kwam hij op het idee om Café-Centraal fotografisch vast te leggen ‘vóór het te laat is’, zoals dat heet. Eerder maakte hij voor De Sjaak al een serie getiteld “Gelukkig hebben we de foto’s nog’ over kleine en grote zaken die uit Waalwijk zijn verdwenen, zo schrijft Johan van Grinsven in zijn mooie voorwoord in het boek. Daarin lezen we ook dat Aarts aanvankelijk van plan was om het oude café met zijn nostalgische details vast te leggen, maar al snel besefte dat het hem ging om de sfeer en de clientèle. Uiteindelijk besloot hij de diverse activiteiten te documenteren van de clubs en verenigingen die in Café-Centraal thuis waren. Zo zien we in het boek een stuk van het leven in het laatste jaar van het Waalwijkse café voorbij komen.
Zus
Uiteraard kon een en ander uitsluitend gerealiseerd worden na goedkeuring van de stamgasten en van Zus Leenheers, de uitbaatster of gastvrouw zoals sommige gasten haar noemen. Lange tijd dreven Zus (1936) en haar zussen Martha en Ina het café. Drie ongetrouwde zusters waardoor het café ook wel eens, heel flauw, Het Maagdenhuis werd genoemd. Café Centraal was onder Waalwijkers niet op de laatste plaats bekend vanwege de maandelijkse talkshow Zus op Zondag die daar vijf jaar lang maandelijks gehouden werd.
Zus bereidt kip met frites voor visclub ‘Het Puiloog’. Foto Luuk Aarts
Zus Leenheers komt regelmatig in beeld in het boek, staande achter de bar, bier tappend, werkend in de keuken, pratend met de clientèle. Ook zijn er een paar mooie portretten van haar zus Ina. Maar heel wat vaker zien we haar klanten, veelal mannen van middelbare leeftijd en ouder. Het gaat onder anderen om biljarters, kaarters, leden van een visclub met de intrigerende naam Het Puiloog, van het gilde St. Crispinus en St. Crispinianus van Besoijen en van de Herensociëteit ‘De Gezelligheid’. Die heren van de sociëteit stonden aan de vooravond van hun eeuwfeest toen Zus Leenheers vanwege gezondheidsproblemen gedwongen was haar café te sluiten. En zo werden al haar trouwe gasten begin dit jaar als het ware dakloos.
Maar gelukkig is er nu het boek, waardoor het café kan voortleven. Een boek met niet alleen foto’s, maar ook met mooie persoonlijke herinneringen, historische gegevens en anekdotes van Sjaak Koolen en Joep Trommelen. Het boek is prettig eenvoudig vormgegeven door Chantal Berber, in overeenstemming met de eenvoud van uitbaatster Zus Leenheers, al zou ik zelf een kleiner formaat mooier hebben gevonden. De fotografie van Luuk Aarts is ook niet opvallend, eerder rustig registrerend te noemen. Hij heeft ervoor gekozen om vrijwel alles in zwart-wit te fotograferen, vermoedelijk omdat hij dat beter bij de atmosfeer vond passen van zo’n café waar de tijd al decennia lang lijkt stil te staan. Wel gaf de klok achter de bar steeds keurig de tijd aan en een foto van die klok in kleur is mooi gebruikt voor de schutbladen van het boek.
Wekelijkse kaartavond van herensociëteit ‘De Gezelligheid’. Foto Luuk Aarts
Donker
Aarts heeft er terecht voor gekozen om geen flitslicht te gebruiken en werkte – voor zover ik kan beoordelen – omwille van de sfeer uitsluitend met bestaand licht. Dat is verre van gemakkelijk, zowel overdag als ’s avonds. Of het daaraan ligt of aan de kwaliteit van het drukwerk kan ik niet beoordelen, maar er zitten nogal wat foto’s bij die naar mijn idee te donker zijn. Zo donker dat tal van details van met name het interieur helaas verloren gaan in de duisternis.
Belangrijker vind ik het echter vast te stellen dat dit een mooi, met liefde gemaakt boek is. Een boek dat in de loop der jaren alleen maar interessanter zal worden. Menige plaats kan jaloers zijn op Waalwijk en dat geldt beslist ook voor Tilburg. Ik moet nog zien gebeuren dat een Tilburgs café zo’n prachtig eerbetoon krijgt. Café Voskens met z’n kasteleinse Engelien, en later Sofke, had ook vereeuwigd kunnen zijn in een fotoboek, maar die kans is al lang en breed verkeken.
Luuk Aarts (foto’s) en Sjaak Koolen en Joep Trommelen (teksten), Café-Centraal.
Waalwijk: Uitgeverij Baard & Kale 2018, 152 pp., ISBN 978-90-818246-5-1, hb, € 24,95.
Toen Café-Centraal honderd werd: youtube.com
© Brabant Cultureel 2018