Zou het zo zijn dat ’s-Hertogenbosch de uitgelezen locatie is om er elk jaar een nieuw requiem uit te voeren? Na de succesvolle uitvoering van requiems van Detlev Glanert (2016) en Anthony Fiumara (2017) is er nu ‘Bosch Requiem 2018 – Lux Aeterna: VIVID’ van de Australische componiste Kate Moore. Dit keer was Den Bosch bij uitstek de aangewezen plaats, want de historische stad inspireerde Moore’s partituur waarin zij ook enkele sacrale locaties en personen van de stad verwerkte.
door Rinus van der Heijden
Lux Aeterna: VIVID ademt de sfeer van een dodenmis en tegelijkertijd die van een stad waarin middels haar religieuze achtergrond – denk aan de Sint-Janskathedraal, het bisschoppelijk paleis, Zwanenbroedershuis en historische straten als Clarastraat, Sint-Janskerkhof en Zusters van Orthenpoort – talloze overledenen deel uitmaken van het leven van nu. Religie is immers hét vehikel om de dood te pas en te onpas bij de levenden onder de neus te wrijven; wetend dat ook zij eenmaal aan de beurt komen. Dat proef je in elke noot die in Lux Aeterna: VIVID klinkt. De brug naar het leven slaat componiste Kate Moore door aandacht te vragen voor de bedreigde natuur op de gehele aardbol. Daarmee voegt zij een spirituele pracht toe aan de rouwkant van de dood, want wat maakt het leven met de dood in het verschiet draaglijker dan pure schoonheid?
Zevenentwintig musici bevolkten het podium tijdens ‘Lux Aeterna: VIVID’. Foto is ’s middags gemaakt tijdens de doorloop. Foto Gemma van der Heyden
Overleving
Kate Moore’s ode aan het leven en haar hoop op overleving drukt zij uit door in het Agnus Dei in Lux Aeterna: VIVID zesennegentig zoogdieren – hetzelfde aantal wonderlijke wezens bevindt zich hoog op de Sint-Janskathedraal – te benoemen, evenals de soortnamen van bijen, vlinders en zangvogels. Haar hoop op redding van Moeder Aarde krijgt een vervolg met de opsomming van vierentwintig boomsoorten. Die krijgen muzikaal vorm door in de Litany of Saints and Trees te variëren op de roomse Litanie van alle Heiligen.
Dirigent Jane Lang, componiste Kate Moore en pianiste Vivian Choi waren uiterst opgelucht na de opvoering van ‘Lux Aeterna: VIVID’. Foto Gemma van der Heyden
Moore heeft haar requiem opgedeeld in vijf grote segmenten die door twee koren – Wishful Singing en Cappella Pratensis – worden gezongen en die instrumentaal tot klinken worden gebracht door het trio TEMKO van Aart Strootman en het Herz Ensemble. Dat laatste is Moore’s eigen strijkers- en blazersgroep. De componiste laat het werk aanvangen met de inleiding Requiem Aeterna, solo gezongen door een countertenor. Hierna begint de eigenlijke dodenmis, die vooral opvalt door de architectonische opzet die Kate Moore eraan meegegeven heeft. Plus de verstrengeling van moderne invloeden zoals gitaar, basgitaar en slagwerk van TEMKO, de inzet van een piano, een grote concerttrom en een hele reeks didgeridoo’s, die zonder twijfel refereren aan Moore’s Australische achtergrond.
Lenig
De piano werkte aanvankelijk storend, was te zeer aanwezig en verstoorde het eeuwenoude sacrale karakter dat nu eenmaal aan een dodenmis kleeft. Verderop in de compositie vlijde het instrument zich lenig in de muziek, toen de piano samen met viool en cello een volstrekt eigen visie weergaf op het Dies Irae, een van de pijlers waarop requiems zijn gebouwd.
Jane Lang dirigeert ‘Lux Aeterna: VIVID’. Foto Gemma van der Heyden
Lux Aeterna: VIVID benaderde met deze eerste uitvoering het karakter van een meesterwerk. Hoewel de directie van Jane Lang geen sterke indruk maakte, deed dit schoonheidsfoutje niets af aan de inzet en technische vaardigheid van alle zevenentwintig uitvoerenden op het podium. De vermenging van eerder werk van Moore – Sacred Environment en Dolorosa – gaf haar requiem lucht en voorkwam dat de compositie te krampachtig was doorgecomponeerd.
De band die Kate Moore het afgelopen jaar smeedde met de stad ’s-Hertogenbosch bracht zij tot uitdrukking in een kleine bedevaart langs ‘Sacred Places’ die het publiek voor aanvang van het requiem in drie groepen langs locaties van mystiek, volksgeloof en gezichtsvermogen voerde. Gezichtsvermogen? Ja, want de functie van het oog dat als driehoekig godsverschijnsel in het hoogste punt van de vieringkoepel van de Sint-Jan is aangebracht, was de rode draad die stadschroniqueur Eric Alink meegaf aan een voordracht voorafgaand aan de uitvoering van Lux Aeterna: VIVID. Een juweeltje van een tekst die weliswaar de vraag opriep waarom hij een half uur moest duren. Maar die wel, samen met de bedevaart en de uiteindelijke uitvoering van het requiem tot een schitterend juweel werd geslepen.
Eric Alink oefent zijn voordracht tijdens de laatste doorloop. Foto Gemma van der Heyden
Overrompelend
Het slot van Lux Aeterna: VIVID was overweldigend. Het gelijknamige deel werd een overrompelende apotheose van alle instrumenten en stemmen op het podium. De intensiteit van de muziek was zo krachtig dat het leek alsof het eeuwige licht over de aardbol was neergedaald en op deze manier Kate Moore en ons allen de hoop had gegeven dat het toch nog wel goed zal komen met onze planeet. Wát een slot aan een ingenieus en fascinerend orkestwerk dat zeker een plaats verdient in de mondiale muziekliteratuur.
Lidy Blijdorp van het Herz Ensemble. Foto Gemma van der Heyden
November Music 2018 – Bosch Requiem Lux Aeterna: VIVID Theater aan de Parade, ’s-Hertogenbosch, 2 november ’18. Kate Moore – compositie, Jane Lang – dirigent, Wishful Singing – koor, Cappella Pratensis – koor, TEMKO – gitaar, basgitaar, slagwerk, Eric Alink – tekst en voordracht.
(Dit is een licht gewijzigde versie van een artikel dat eerder verscheen op jazznu.com)
© Brabant Cultureel 2018