Architect Alessandra Covini (eigenaar Studio Ossidiana in Rotterdam) heeft donderdag 18 oktober met haar plan ‘Amsterdam Allegories’ de Prix de Rome Architectuur 2018 gewonnen. Noordbrabander Bram van Kaathoven (Lieshout 1991), de jongste van de vier genomineerden, ontving van de jury een eervolle vermelding voor zijn plan Nieuw-Atlantis.
door Corien Ligtenberg
De Prix de Rome Architectuur werd donderdag 18 oktober 2018 door minister Van Engelshoven (OCW) uitgereikt tijdens de opening van de tentoonstelling met het werk van de vier genomineerden in Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Doel van deze prestigieuze prijs is om getalenteerde architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten te stimuleren zich verder te ontwikkelen en hun zichtbaarheid te vergroten. Hij wordt eens in de vier jaar uitgereikt en is de oudste en meest genereuze prijs in Nederland voor architecten onder de vijfendertig jaar. Bram van Kaathoven (Lieshout 1991), werkzaam bij Bauhütte/TU Eindhoven, was een van de vier genomineerden. De overige genomineerden waren Alessandra Covini (winnaar, eigenaar van Studio Ossidiana in Rotterdam), Katarzyna Nowak (werkzaam bij MVRDV, Rotterdam) en het duo Rademacher de Vries (Rademacher de Vries Architects, Amsterdam).
In Alessandra Covini’s plan Amsterdam Allegories verandert de Sixhaven in een ommuurde haven waarin eenentwintig eilanden ruimte bieden aan passerende bezoekers. Elk eiland refereert aan de specifieke eigenschappen en typologieën van de stad en de haven van Amsterdam. (foto Kyoungtae Kim)
Hongerige Wolf
In totaal stuurden zesenzestig architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten een plan in als reactie op de eerste opdracht (een zogenaamde open call) die zich toespitste op een landelijke locatie in Oost-Groningen. Onder de titel Low Pressure werd deelnemers gevraagd een interventie te ontwerpen voor het gebied rondom de dorpen Hongerige Wolf en Ganzedijk en de tussenliggende dijk.
De vier finalisten bogen zich vervolgens over High Pressure, een fictieve opdracht die zich richtte op het Sixhaven-gebied, een voormalig sluiseiland, tegenover het Centraal Station in Amsterdam-Noord. Tot nog toe heeft Sixhaven weten te ontsnappen aan grootschalige stadsontwikkelingen. Het gebied is deels leeg en wordt deels gebruikt voor zeiljachten en een paar woonboten. De opdracht was een betekenisvol, niet-commercieel plan voor het gebied te ontwikkelen met een kritisch perspectief op Amsterdam in de eenentwintigste eeuw. In de stijl van de Prix de Rome competitie moedigde de internationale jury – onder voorzitterschap van architect Mels Crouwel – de kandidaten aan om niet gehinderd door eisen en praktische bezwaren gewaagde, experimentele en onconventionele voorstellen in te dienen.
Aanzicht Nieuw-Atlantis, uit het plan van Bram van Kaathoven.
Van Kaathoven reageert in zijn voorstel voor Sixhaven kritisch op de aannames die de jury in haar opdracht formuleerde. Uit het juryrapport: ‘Gecharmeerd van deze eigenwijsheid ziet de jury hem als een architectonische provocateur die zich voor hij met ontwerpen begint, afvraagt of bouwen eigenlijk wel de oplossing is. De jury is onder de indruk van zijn intelligente analyses en de uiterste consistentie waarmee hij zijn plan ontwikkelt en naar een hoog niveau weet te tillen.’
Onbebouwd
Voor Bram van Kaathoven symboliseert de Sixhaven een cruciale keuze waarvan de uitkomst niet alleen bepalend is voor de toekomst van de stad, maar nog meer voor de samenleving als geheel. In plaats van enkel na te denken over gebiedsontwikkeling is het volgens hem noodzaak deze zeldzaamheid te waarderen. In zijn voorstel Nieuw-Atlantis stelt Van Kaathoven de leegheid van Sixhaven centraal door deze letterlijk met een gebouw te omsluiten. Het dusdanig behouden, onbebouwde binnenterrein verkrijgt hierdoor monumentale waarde. “Sixhaven is een idyllisch stukje Amsterdam, dat buiten de tijd lijkt te staan. Het is nu een lege ruimte,” zegt Van Kaathoven. “De grote vorm die ik voorstel –een gearticuleerde rand en leegte in het midden– moet die kwaliteit juist versterken.”
Maquette Nieuw Atlantis. Bram van Kaathoven stelt de leegte van Sixhaven centraal door deze letterlijk met een gebouw te omsluiten. (foto Majda Vidakovic)
Van Kaathoven vertaalt het thema High Pressure uit de opdracht naar de druk die op stedelingen wordt uitgeoefend door constant toenemende technologische ‘oplossingen’. Zijn bouwwerk voorziet hij als een Bewaarplaats voor Beëindigde Technieken, een plek waar voorgestelde en te verwachten innovaties worden onderzocht en getest. Indien deze nadelig of onnodig worden bevonden, worden ze afgekeurd en bewaard zodat toekomstige generaties kunnen aanschouwen waarvan zij zijn gevrijwaard. Van Kaathoven: “Een echte blijk van beschaving is in te zien dat niet alles wat mogelijk is, ook daadwerkelijk dient te worden uitgevoerd.”
Presentatie van Nieuw-Atlantis in het Nieuwe Instituut, Rotterdam. (foto Johannes Schwartz)
Sinds 2012 wordt de prijs georganiseerd en gefinancierd door het Mondriaan Fonds. Dit fonds werkt voor de Prix de Rome 2018 samen met onder andere Het Nieuwe Instituut (tentoonstelling) en uitgeverij nai010 (publicatie), beide in Rotterdam. Hiermee bereikt de prijs een groter publiek.
Het werk van de vier genomineerden voor de Prix de Rome Architectuur 2018 is tot 10 maart 2019 te zien in Het Nieuwe Instituut, Museumpark 25, Rotterdam.
Bij de tentoonstelling verschijnt het boek ‘Prix de Rome 2018. Architectuur/Architecture’. Rotterdam: Nai010 uitgevers 2018, 144 pp., ISBN 978-94-6208-457-5, pb., €19,95.
© Brabant Cultureel 2018