De Cultuurboerderij in Westelbeers is een verborgen schat in de Kempen

De Cultuurboerderij is toe aan haar tweede lustrum. Niet echt een jubileum, maar toch bijzonder genoeg om dat te vieren. Want het gaat hier om een particulier initiatief dat al tien jaar een programma biedt met muziek, theater en literatuur. Zonder subsidie, in het boerengehucht Westelbeers.

door Emmanuel Naaijkens

 Zelfs met een TomTom kost het enige moeite om de Cultuurboerderij in Westelbeers te vinden. Westelbeers is dan ook een Kempisch boerengehucht met pakweg driehonderd inwoners, deel uitmakend van de gemeente Oirschot-De Beerzen. Wat verscholen tussen de bomen en ingeklemd tussen monotone maïsvelden bevindt zich een culturele hotspot waar al tien jaar lang bezoekers kunnen genieten van toneel-, dans- en muziekvoorstellingen, literaire optredens, lezingen en exposities. Zowel binnen als in de openlucht op het uitgestrekte erf.

Het programma kan kwalitatief wedijveren met dat van de kleine podia van de grote theaters in Brabant. Om zo maar eens wat namen te noemen van de tientallen artiesten en groepen die in de afgelopen jaren in Westelbeers op de bühne stonden: Lenny Kuhr, (wijlen) Dimitri van Toren, John Fullbright (VS), Jan Rot, Bertus Borgers, theatergroep Flint, de Andersons, Alex Roeka, het Rafael Fraga Quartet, Guus Westdorp (met liederen van Rames Shaffy), Harry Hendriks, (wijlen) Ad van Meurs, Wim Daniëls, Leonard Cohen tributeband en, tot tweemaal toe, cabaretier Freek de Jonge.

Bevlogenheid
Hoe krijgen ze dat daar in Westelbeers voor elkaar? De Cultuurboerderij krijgt nul cent subsidie – en heeft daar trouwens nooit om gevraagd. Dat is te danken aan de bevlogenheid van Berdie (1961) en Gerard Pasmans (1959) die er heilig van overtuigd zijn dat cultuur het leven verrijkt en mensen verbroedert en daarom niet genoeg gestimuleerd kan worden. “Wij willen zoveel mogelijk mensen in staat stellen te genieten van allerlei vormen van kunst en cultuur. We zijn laagdrempelig en houden de toegangsprijs zo laag mogelijk, maar wat wij bieden heeft een bepaald niveau. Ja, we zijn idealistisch. Maar het geeft ons ook een fijn gevoel als we zien dat mensen genieten van een optreden, zoals van Freek de Jonge.”

Dat Berdie en Gerard ooit een ‘cultuurtempel’ zouden bouwen, lag zeker niet in de sterren geschreven. “Het kwam op ons pad, zoals bij ons zo vaak is gebeurd.” De voorgeschiedenis in een notendop. Het paar was begin jaren tachtig op zoek naar huisvesting in Westelbeers, waar Gerard geboren en getogen is. Ze konden er een versleten pandje huren, dat ze na twee jaar in eigendom kregen. Ze hoefden geen seconde na te denken, want voor een avontuur schrikken ze niet terug. Achter hun woning lag een perceel van bijna een hectare met enkele vervallen en uitgebrande stallen. En een bos waar in 1911 een nooit opgeloste moord heeft plaatsgevonden. Toen dat perceel te koop kwam aarzelden zij opnieuw geen moment.

Hergebruik
Voortvarend begonnen ze aan een bouwplan, maar helemaal niet met het idee om er een culturele accommodatie van te maken. Uit de puinhopen verrees een gebouw in historiserende stijl met oude Utrechtse dakpannen. “Het moest passen in de omgeving”, zegt Gerard. Bovendien viel er niets te restaureren, want wat er oorspronkelijk stond had geen monumentale waarde. “We zijn heel erg voor duurzaamheid, dus we hebben zoveel mogelijk oude materialen gebruikt, overal vandaan gehaald. Die duizenden stenen hebben we zelf gebikt en schoongemaakt. Ook voor de inrichting hebben we alleen nieuwe spullen gekocht als het niet anders kon. Bij ons tref je allerlei verschillende, gebruikte stoelen, want waarom nieuwe kopen als bestaand nog goed is?”

Bijzonder is dat in het pand ook stenen zijn verwerkt die afkomstig zijn van een eeuwenoude boerenwoning aan het dorpsplein van Middelbeers. Ondanks de monumentale status ging die tegen de vlakte. Gerard kan zich nog kwaad maken over deze daad van cultuurbarbarij.

Journalist
In 2003 was de bouw voltooid, maar nog altijd was er in de verste verte niet het voornemen om het een culturele bestemming te geven. Dat kwam pas naar boven nadat er enkele optredens hadden plaatsgevonden van lokale groepen zoals het bekende amateurgezelschap Keskenoate. “Tijdens een van die optredens zei een journalist in zijn recensie dat hij zich in een of andere cultuurboerderij bevond”. En zo ontstond de naam.

Maar zo simpel ging dat natuurlijk niet, want het echtpaar had zelf geen wortels in de culturele wereld. Gerard: “Wij waren altijd al onder de indruk van wat er in Hilvarenbeek gebeurde, de toneelgroepen die er actief waren. Je had de Cultuurdagen, de Bikse Fiste en niet te vergeten Jan Naaijkens, een inspirerende figuur. Hilvarenbeek had een bloeiend cultureel leven en dat kenden wij hier in Beers toen niet.”

Berdie, geboren en getogen in Diessen, had al wat affiniteit met cultuur als docente textiele werkvormen in het mbo. Daar stopte ze op een gegeven moment mee om zich aan de opvoeding van hun vier kinderen te wijden. En Gerard? Zijn opa was nog schaapsherder op de nabijgelegen Landschotse Heide. “Ik was er een van twaalf ambachten en dertien ongelukken”, zegt hij met een grijns. “Ik heb de mavo niet afgemaakt, daarna de lts niet en ben toen als opperman in de bouw gaan werken. Ik heb een paar jaar in de slachterij van de NCB in Boxtel gewerkt en in brocante gehandeld. En nu ben ik ambtenaar, verantwoordelijk voor het onderhoud van het bomenbestand in de gemeente.”

Vrijbuiter
Gerard heeft het er naar zijn zin, ook al botst zijn vrijbuitersmentaliteit soms met de mores van het gemeentelijk apparaat. Maar zijn baan is ook noodzaak, want zonder die vaste inkomsten zou de Cultuurboerderij financieel een ander verhaal zijn. Daarnaast runnen ze een B&B. Men kan ook terecht in de accommodatie voor bijvoorbeeld familiedagen en bedrijfstrainingen. De zolder is ruim gevuld met brocante, te koop voor de liefhebbers. En ze zijn een Toeristisch Informatie Punt.

Het is Berdie die zorgt dat het huishoudboekje klopt: “Zwart-wit gezegd is Gerard de man van de creatieve ideeën en ik bekijk of het financieel haalbaar is. Als het risico te groot is, gaat het niet door.” Subsidies willen ze niet, want daar zitten allerlei voorwaarden aan vast. “Sjef Wiersma, die van de Open Dicht Bus en van platenuitleen Kereweerom, heeft in het begin tegen ons gezegd: zorg dat je onafhankelijk blijft. Dat hebben we goed in onze oren geknoopt.”

In die tien jaar heeft de Cultuurboerderij een goede reputatie opgebouwd in de cultuurwereld. “Wij krijgen heel veel aanbiedingen van artiesten die willen optreden, uit binnen- en buitenland. En verzoeken om hier opnamen te mogen maken. We gaan voor kwaliteit en laten ons ook adviseren door verschillende kenners”. De gage is afgestemd op de capaciteit van de Cultuurboerderij, de toegangsprijs moet redelijk blijven. Dat iemand als Freek de Jonge toch komt, heeft er volgens Berdie en Gerard mee te maken dat optredende artiesten in de watten worden gelegd. In een wereld waarin dat niet vanzelfsprekend is wordt dat erg op prijs gesteld. “Wij zeggen wel eens: we hebben een hoog knuffelgehalte.”

Vluchtelingen
Toch is de missie van het echtpaar niet in alle opzichten geslaagd. “We hadden gehoopt dat ook inwoners van Westelbeers naar optredens zouden komen, maar dat is nauwelijks het geval. De drempel is kennelijk toch te hoog. Het zal wel het spreekwoord zijn ‘wat de boer niet kent dat vreet hij niet’.”

Met de buurt hebben zij een ingewikkelde verstandhouding. Berdie en Gerard steken bijvoorbeeld hun weerzin tegen de bio-industrie niet onder stoelen of banken, en dat valt niet goed in een omgeving met veel agrarische bedrijven. De relatie met de andere bewoners kwam helemaal onder druk toen enkele jaren geleden vluchtelingen gehuisvest werden op bungalowpark De Beerse Bak. De buurtbewoners kwamen in opstand, maar Gerard en Berdie namen het juist voor de vluchtelingen op. Een kwestie van medemenselijkheid. Uiteindelijk zijn de gemoederen gesust. Bij de Cultuurboerderij zijn vluchtelingen welkom. “Wij proberen ze op weg te helpen. Enkele vluchtelingen hebben bijvoorbeeld geholpen bij de bouw van de B&B. Een Syrische kunstenaar heeft er een muurschildering in gemaakt.”

In het kader van het tienjarig bestaan is er zaterdag 15 september 2018 een klein festival. Op zondag 16 september treedt Micheline Van Hautum en op met Franse chansons van Brel in samenwerking met Harmonie de Vriendschap uit Middelbeers.

www.cultuurboerderij.nl

© Brabant Cultureel 2018