Al sinds zijn afstudeerproject Smoke in 2002, waarmee hij in één klap zijn naam vestigde, verkent en verlegt Maarten Baas de grenzen tussen kunst en design. Met humor en relativering onderzoekt hij in zijn werk grote thema’s als tijd en vergankelijkheid. De tentoonstelling ‘Maarten Baas. Hide & Seek’ in het Design Museum Gent laat het grote publiek kennis te maken met het intrigerende werk van Baas. Het plezier spat ervan af.
door Corien Ligtenberg
Een nagenoeg verlaten plein, van bovenaf gefilmd. Het lijkt het moment na de markt, wanneer de klanten en kramen verdwenen zijn. Wat rest zijn twee mensen die met grote, rustige gebaren een langgerekte streep afval een stukje verder vegen. Ze stoppen, kijken even naar hun werk en herhalen dan hun handeling, keer op keer, minuut na minuut – de streep afval is de minutenwijzer van de klok. Er gebeurt bijna niets, en toch blijf je kijken, geïntrigeerd, hoe de tijd tergend langzaam verstrijkt.
Maarten Baas, Grandfather clock self portrait, 2015, serie Real Time.
Iets vergelijkbaars gebeurt in de installatie Hide & Seek, een serie van acht video’s. Het zijn licht surrealistische performances waarin Baas zelf figureert. Vervreemdende, beladen beelden, stillevens bijna, waarin nauwelijks iets gebeurt: Baas tilt zijn hoofd op, laat het weer zakken, een schaap loopt het beeld in en weer uit. Maar je blijft gebiologeerd kijken, vol verwachting.
De video van het plein is een werk uit de serie Real Time, die onderdeel uitmaakt van de tentoonstelling ‘Maarten Baas. Hide & Seek’ in het Design Museum in Gent. Real Time begon met een serie klokken. Minuut na minuut wordt door een man, van binnenuit de klok, geconcentreerd geschilderd en weer weggehaald; een combinatie van theater, film, kunst en design. Vergankelijkheid in optima forma. De idee is dat je als drukke, gejaagde mens even pas op de plaats maakt en je bewust wordt van de tijd.
Maarten Baas, Conversation Piece (Blablablamp), 2014, serie BAAS IS IN TOWN, foto Adriaan van der Ploeg
Solotentoonstelling
Maarten Baas (1978) is opgeleid aan de Design Academy Eindhoven en heeft zijn studio in ’s-Hertogenbosch. ‘Maarten Baas. Hide & Seek’, zijn eerste grote solotentoonstelling, geeft een overzicht van zijn belangrijkste werk van de afgelopen vijftien jaar. Werk van Baas is wereldwijd in museumcollecties opgenomen – onder meer in het MoMa in New York City, het Victoria & Albert Museum in Londen en, dichter bij huis, het Rijksmuseum en het Stedelijk Museum. Hij heeft samengewerkt met onder meer Prada, Dior en Swarovski. In 2009 werd hij door Design Miami uitgeroepen tot Designer of the Year, een titel die eerder onder meer ging naar Zaha Hadid en de gebroeders Campana. De tentoonstelling ‘Maarten Baas. Hide & Seek’ is een productie van het Groninger Museum. In 2017 trok de tentoonstelling daar 125.000 bezoekers. Gent is de tweede locatie en hierna reist de tentoonstelling door naar Israël.
6. Maarten Baas, Clay, Ventilatoren, 2007. Foto Marten de Leeuw
Baas vestigde zijn naam met de serie Smoke, zijn afstudeerproject aan de Design Academy Eindhoven. Voor Smoke verbrandde hij meubilair, maakte de geblakerde, broze stukken sterk met een transparante laag epoxy en behandelde de meubels zo dat het originele gebruik weer mogelijk was – klaar voor een nieuw leven. Baas trekt de vergelijking met de schoonheid van de natuur, waarin alles verandert en vernieuwt terwijl de mens de neiging heeft alles van waarde in originele staat te willen houden. In Gent vallen de piano, stoel en linnenkast uit de serie Smoke in eerste instantie nauwelijks op in de schemerige ruimten van het historische museumpand. Ze lijken de dialoog aan te gaan met de klassieke omgeving.
Voor het project Where There’s Smoke…benaderde Baas op diezelfde manier iconische ontwerpen van onder andere Rietveld, Gaudi, Thonet en Sottsass. Door ze te verbranden – de video’s hiervan vormen een wezenlijk deel van de installatie – ontdoet hij ze van hun onaantastbare status. De vorm van de klassiekers is in de geblakerde, breekbaar ogende resten nog herkenbaar.
Maarten Baas, Smoke Table, 2004, serie Smoke. Foto Marten de Leeuw
De serie Clay, felgekleurde, handgemaakte meubelen, geboetseerd uit synthetische klei op een stalen frame, lijkt gekneed uit Play-Doh. Ook de stoelen die hij heeft ontwikkeld voor Lensvelt, en die hier worden tentoongesteld, hebben dat ontregelende. Hun onregelmatige vormen lijken getekend door een kinderhand.
Ambivalentie
Baas’ werk is veelzijdig en niet makkelijk te vangen. Hij speelt met tegenstellingen, verkent de grenzen tussen kunst en design en rekt ze op, overtuigend en consistent. “Ambivalentie is de kern van mijn werk geworden”, zei hij er zelf over in een interview. De tentoonstelling in Gent is aantrekkelijk en divers. Het werk appelleert op diverse niveaus aan het kind in de toeschouwer: er wordt gekleid, vuurtje gestookt, de verkleedkist gaat open en er is kermis in de stad. Maar tegelijkertijd is het werk ook beladen, vervreemdend, maatschappijkritisch.
Maarten Baas, Smoke Sotsass Carlton room divider, 2004, serie Smoke. Foto Maarten Van Houten
De Pietje Bell van het design, noemde de Volkskrant Baas in 2014 naar aanleiding van de rebelse installatie Baas is in town, die nu in Gent in de kelder staat opgesteld. Baas is in town lijkt op het eerste gezicht een kolderieke kermisattractie – compleet met lachspiegels, een draaimolen, bewegende objecten, flikkerende lampen, felle kleuren en vrolijke muziek. Met deze installatie, in 2014 gepresenteerd tijdens de Salone del Mobile in Milaan, reageert Baas op het ‘circus’ dat deze beurs in zijn ogen is. Het werk stelt de vluchtigheid van design aan de kaak.
De suppoost wordt waarschijnlijk langzaam gek van het vrolijke, licht hysterische kermisdeuntje van Baas is in town dat de hele dag door de tentoonstelling dreunt. Maar de meeste bezoekers verlaten de tentoonstelling met een grote grijns op hun gezicht.
‘Maarten Baas. Hide & Seek’, t/m 1 oktober 2-18 in het Design Museum Gent.
Annemarie van Kesteren e.a., Maarten Baas. Hide & Seek. Eindhoven: Lecturis 2017, 224 pp.,
ISBN 978-94-6226-219-5, hb., € 39,95.
Afbeelding boven: portret Maarten Baas. Foto Anton Corbijn
© Brabant Cultureel 2018