Gewogen en te licht bevonden, dat zou de conclusie kunnen zijn uit de Regionale Cultuurindex die de provincie Noord-Brabant op de elfde plaats zet, met Flevoland als hekkensluiter. Maar ranglijsten kunnen ook een vertekend beeld geven. Noord-Brabant is geen culturele woestenij.
door Emmanuel Naaijkens
De provincie Noord-Brabant staat op de voorlaatste plaats in de landelijke index van cultuuraanbod, voor Flevoland. Ook de afzonderlijke grote Brabantse gemeenten doen het niet goed. ’s-Hertogenbosch staat op plek twaalf. Tilburg staat op nummer 31 en moet kleinere gemeenten als Oss (20) en Bergen op Zoom (30) laten voorgaan. Eindhoven staat op plek 22, Helmond op 37 en Roosendaal op 43. Dat doet pijn in een provincie die de buitenlandse reizigers op Eindhoven Airport verwelkomt met de slogan ‘Welcome to Vincent’s homeland’.
Poppodium 013 in Tilburg. Foto Joep Eijkens
Vergelijkingen
Jaarlijks verschijnt de Atlas voor gemeenten, waarin telkens op basis van een thema onderlinge vergelijkingen worden gemaakt. Dit jaar is dat thema cultuur, net zoals in 2011 en 2005. In de atlas van 2018 is het culturele aanbod van de gemeenten in kaart gebracht voor de sectoren podiumkunsten, erfgoed, beeldende kunst, letteren en film. En voor het eerst is op basis van deze gegevens een Regionale Cultuurindex gemaakt waarbij is gekeken wat het aanbod is per hoofd van de bevolking.
Voor de gemeenten in Noord-Brabant en voor de provincie als zodanig zijn dat niet zulke beste rapportcijfers, ze suggereren een culturele woestenij. De inwoners van Noord-Brabant komen er maar bekaaid af, zo lijkt het. Ranglijsten zijn populair omdat ze in een oogopslag een verdeling maken in winnaars en verliezers. Maar zoals zo vaak bij dit soort ranglijstje zijn er kanttekeningen te plaatsen, omdat ze de werkelijkheid ook vertekenen. Of zoals Mark Twain ooit schijnt te hebben gezegd: ‘There are tree kinds of of lies: lies, damned lies and statistics’. In de katholieke variant: ‘Leugens, statistieken en bidprentjes’.
Want als je sec de totale omvang van het cultuuraanbod in Noord-Brabant in ogenschouw neemt, dan staat onze provincie op een derde plek op een lijst die word aangevoerd door Noord-Holland (inclusief Amsterdam). De Brabanders vinden binnen een beperkte actieradius kunst en cultuur in allerlei vormen en gedaanten. Die luxe hebben de Zeeuwen niet, ook al staan ze op nummer twee in de Regionale Cultuurindex.
Gedeputeerde Henri Swinkels. Foto Piet den Blanken
Scherp
Dat gedeputeerde Henri Swinkels niet ondersteboven is van de lage positie op de ranglijst is dan ook te begrijpen. In het Eindhovens Dagblad wijst hij erop dat de berekening is gebaseerd op cijfers uit de periode 2005-2015. Nadien is er volgens hem veel in cultuur geïnvesteerd. ‘En als het gaat om het aanbod alleen, dan staan we op een respectabele derde plaats. Neemt niet weg dat het goed is wanneer een en ander weer even scherp wordt gesteld, dat is altijd waardevol.’
In het Brabants Dagblad reageert de Tilburgse wethouder Marcelle Hendrickx gepikeerd op de uitkomst van het onderzoek. Plaats 31 voor de in grootte zesde stad van het land; zelfs Oss doet het beter. Hendrickx vindt dat vooral het traditionele cultuuraanbod is gewogen. Maar Tilburg doet veel aan vernieuwing en dat is in de index niet terug te zien. ‘Er wordt vooral gekeken naar de consumptie, naar het aantal stoelen en de infrastructuur. Wij hebben geen vijf popzalen, maar met 013 wel het beste podium van Nederland en met Paradox de beste zaal voor moderne muziek. Dat zijn iconen.’ Ze heeft zeker een punt.
NRC-columnist Christiaan Weijts ging een kijkje nemen in Spijkenisse dat helemaal onderaan de ranglijst bungelt. Ook zijn ervaring toont de betrekkelijkheid van de index. De schrijver sloeg achterover van verbazing toen hij in Spijkinisse arriveerde. De plaatselijke bibliotheek staat in de top tien. Van de wereld, wel te verstaan.Van heinde en verre komen delegaties het complex bewonderen. Het is een bruisend centrum van tal van culturele activiteiten. En in Spijkenisse staat een theater dat is ontworpen door Ben van Berkel. Toch niet de eerste de beste architect.
Grafisch museum “In den groenen zonck” in Wouw. Foto Piet den Blanken
Betekenis
De Atlas schetst per gemeente een gedetailleerd beeld van de culturele positie van de betreffende gemeente. Ook wordt de cultuurparticipatie in de gemeente vergeleken met andere gemeenten, en verklaard uit het culturele aanbod en de kenmerken van de bevolking. Vervolgens wordt geanalyseerd wat het culturele aanbod in de gemeente betekent voor de aantrekkingskracht en de economische vitaliteit van die gemeente en zijn omgeving. Die maatschappelijke betekenis van het culturele aanbod in de gemeente wordt in geld uitgedrukt en vervolgens vergeleken met de kosten die de gemeenschap zich getroost om dat culturele aanbod te realiseren en in stand te houden. Zo ontstaat een beeld van de maatschappelijke kosten en baten van het culturele aanbod in de gemeente.
De verschillen zijn groot. De provincies Groningen, Zeeland en Noord-Holland staan in de top drie. Bij de gemeenten staat Amsterdam op nummer één, gevolgd door Maastricht en Leeuwarden. De Regionale Cultuurindex is een gezamenlijk initiatief van de organisatie achter de Atlas voor gemeenten en de Boekmanstichting, landelijk kenniscentrum voor kunst en cultuur.
Meer informatie over de cultuurindex op de website van de Boekmanstichting
©Brabant Cultureel 2018