Nieuw rijksmonument: het woonhuis van Bossche-Schoolarchitect Jan de Jong

Sinds enkele jaren wordt nog slechts bij hoge uitzondering een rijksmonument aangewezen. Die eer valt nu het woonhuis van architect Jan de Jong te beurt. Zowel de architect als zijn woonhuis vormen toonbeelden van de Bossche School, een stroming in de Nederlandse architectuur met een sterk spiritueel karakter. Woensdag 21 februari 2018 is het rijksmonumentenbordje officieel overhandigd aan de directeur van Vereniging Hendrick de Keyser.

door Lauran Toorians

De Vereniging Hendrick de Keyser werd opgericht in 1918 en bestaat dit jaar een eeuw. De vereniging draagt de naam van de architect en beeldhouwer die in de Gouden Eeuw de Hollandse renaissance vormgaf en zij richt zich op het behoud van architectonisch of historisch waardevolle huizen in Nederland. Dit gebeurt door panden aan te kopen en daar een passende bestemming voor te zoeken, variërend van verhuur als woning tot kantoorpand. Hoewel de Vereniging landelijk opereert is het bezit in Noord-Brabant erg bescheiden in aantal. Het is dan ook bijzonder dat in maart 2017 het woonhuis van architect Jan de Jong (1917-2001) werd verworven. Ook bijzonder is dat de Vereniging pas sinds kort jongere panden aan haar bezit toevoegt. Dit woonhuis, gebouwd in 1967-1968 is daar een mooi voorbeeld van.

Minstens zo opmerkelijk is dat het woonhuis van Jan de Jong nu, in februari 2018, officieel wordt aangewezen als rijksmonument. Al een aantal jaren is Nederland bijzonder terughoudend met het aanwijzen van rijksmonumenten (het monumentenbeleid wordt overgelaten aan gemeenten en provincies). Dit mag dus met recht uitzonderlijk heten. In december 2010 was een gerechtelijke uitspraak en vervolgens een uitspraak door de Raad van State nodig om de Kaatsheuvelse Sint-Jozefkerk met bijbehorende pastorie als rijksmonument erkend te krijgen. Daar presteert de gemeente het om vervolgens – tegen het advies van de rijksdienst in – een sloopvergunning af te geven voor diezelfde pastorie, waardoor de ensemblewaarde van het complex danig wordt geschonden. Een dergelijke blamage lijkt Schaijk niet te wachten.

Van der Laan
Jan de Jong (1917-2001) werd geboren in Lith en wilde al jong architect worden. Hij volgde aan de R.K. Leergangen in Tilburg de cursus Hoger Bouwkundig Onderwijs en kon daarna op voorspraak van Marinus Granpré Molière – professor architectuur in Delft en geboren in Oudenbosch – vanaf 1951 de drie jaar durende cursus Kerkelijke Architectuur volgen. Die werd gegeven in het Kruithuis in ’s-Hertogenbosch en belangrijke docenten waren daar de broers Nico van der Laan en Dom Hans van der Laan, de theoreticus van de Bossche School. Het project waarmee De Jong afstudeerde, werd bekroond met het eervolle charter van de Mgr. Van Heukelumstichting. De Jong bleef werken in de stijl van de Bossche School en ging daarbinnen een heel eigen plaats innemen.

Met zijn eigen woonhuis schiep hij in 1967-1968 een besloten en ingetogen leefwereld waar de ruimtelijkheid en het spel van ritmische verhoudingen de bezoeker elke keer weer imponeert. Het huis staat op een ommuurd domein in een agrarisch en bosrijk buitengebied tussen Schaijk en Grave. Het geheel omvat een woonhuis met kantoor, bijgebouwen en tuinen en het ontwerp roept associaties op met oude mediterrane kloosters. Voor het huis ligt een atrium en op het huis staat een klokkenstoel. Opvallend zijn de kolommen die gebruikt zijn om ruimtes vorm te geven en in te delen. Aan het ontwerp liggen zorgvuldig gekozen maatverhoudingen ten grondslag op basis van de theorie van ‘het Plastische Getal’. In de detaillering is door de architect gezocht naar vereenvoudiging en beperking, waardoor vormen en vlakken sterk spreken. Het huis heeft hierdoor alle kenmerken waarvoor de Bossche School zoveel waardering heeft gekregen.

Klik op de foto voor een fotografische rondleiding rond en in het nieuwe rijksmonument.

Het huis biedt onderdak aan de Stichting Jan de Jong die als doel heeft de architectonische nalatenschap van De Jong en de Bossche-School-architectuur in ere te houden en verder onder de aandacht te brengen. Aanvragen om het huis te bezoeken, kunnen worden gericht aan deze stichting.

www.jandejongstichting.nl

www.hendrickdekeyser.nl

Lees ook op Brabant Cultureel:

Pompeï in Drunen

Théodore Strawinsky en de Bossche School

 

© Brabant Cultureel 2018