25-jarige United Cowboys laat zich door niets of niemand van de wijs brengen

Kom er tegenwoordig nog maar eens om, een dansgezelschap vijfentwintig jaar lang overeind houden. Pauline Roelants en Maarten van der Put flikten het. Hun United Cowboys kende pieken en dalen, maar overleefde zelfs een subsidiestorm die zijn gelijke niet kent. Vrijdag en zaterdag, 19 en 20 januari 2018, hangt in Eindhoven de feestvlag uit.

door Rinus van der Heijden

Plankgas en vol op de rem, zo is het vijfentwintig jaar lang gegaan. En zo zal het wel blijven ook, want op andere manieren is het gammele vrachtwagentje dat het Nederlandse kunst- en cultuurlandschap in de laadbak heeft, niet in beweging te houden. Choreografe Pauline Roelants en regisseur/visueel kunstenaar  Maarten van der Put van United Cowboys kunnen er over meepraten. Klagen doen zij echter niet, vooruit kijken wel. Naar het buitenland bijvoorbeeld, waar United Cowboys al stappen heeft gezet. En waar de beide artistiek directeuren de komende jaren hun werkterrein voor een deel willen neerleggen. Eindhoven is echter het warm kloppend hart van United Cowboys en hun plek daar, hun artistiek huis aan de Kleine Berg, is de cocon waar “ontmoetingen, allianties en het internationale discours lonken”.

Dans, performance en beeld zijn de ingrediënten waarmee United Cowboys vanaf zijn geboorte werkt. Altijd in diverse gedaanten. Na pakweg vijftien jaar kwamen daar solo-optredens bij onder de noemer Nude Studie Menu, waarin de fascinatie voor het menselijk lichaam uiterst kunstzinnig werd beleden. Maarten van der Put creëerde inmiddels vijftien naakten waarin hij op overrompelende wijze toont hoe het lichaam troost en schoonheid kan bieden. Bovendien haakt United Cowboys in op ontwikkelingen die zich in hun zo geliefde Eindhoven voordoen: lichtfestival GLOW bijvoorbeeld, waaraan het gezelschap in 2014 de performance Figures That Wander koppelde. En dan is er nog Seasoning, dat een blik werpt op de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van live-art, gegrondvest op dans, performance, muziek en beeldende kunst. Daarvoor worden analoog aan de vier seizoenen lokale, regionale, nationale en internationale kunstenaars naar het artistiek huis aan de Kleine Berg geleid.

Kurkje
Pauline Roelants (1963) en Maarten van der Put (1961) hebben naar eigen zeggen in de kwart eeuw van hun bestaan als United Cowboys ieder hun “eigen kurkje gecreëerd”. In de loop van de tijd zijn die kurkjes samen gekomen. “Mijn dans is meer richting performance gegaan”, zegt de choreografe. “Onze wegen vallen steeds meer samen, wat natuurlijk weer andere soorten combinaties oplevert.”

Op de vraag hoe United Cowboys vijfentwintig jaar heeft kunnen bestaan, hebben beiden een duidelijk antwoord: “Omdat we gek genoeg zijn en niets anders willen. De noodzaak en de wil om dit te doen zijn zo elementair dat we een langere adem hebben gekregen. Bovendien hebben wij niets met vastigheid. Wij haken niet af vanwege onzekerheid. In de kunsten moet je altijd afwachten, daar zijn wij volledig aan gewend en mee vergroeid. We realiseren ons ook hoe bevoorrecht wij zijn met deze prachtige plek en de mensen met wie we werken. Vanaf het begin van ons bestaan hadden we angstig kunnen zijn, maar dat zijn we niet.”

Terwijl Maarten van der Put de wereld wel eens anders heeft beleefd. “Als kind was ik ongerust en bang. In een bepaalde periode in mijn leven heb ik me voor ogen gehouden dat het weinig zin heeft ergens angst voor te hebben. En dat werkte. Pauline en ik staan nu in de stand ‘nergens druk om maken’. Je krijgt toch geen grip op bepaalde zaken. We focussen liever op dat waar we goed in zijn. Een van de leuke dingen van ouder worden is dat je meer overzicht krijgt en daardoor sterker en persoonlijker kunt werken.”

Overrompelend
United Cowboys maakt al vijfentwintig jaar de ene overrompelende productie na de andere. Juweeltjes, die hun weerga niet kennen, zoals Lush For Life, Burn en Who Too. De kaalslag die de kunsten in 2014 trof en waarvoor de Nederlandse overheid zonder met de ogen te knipperen verantwoordelijk was, sloeg United Cowboys vrijwel alles uit handen. Hoevelen zouden hun hoofd in de schoot hebben gelegd? Niet United Cowboys. “Wij hebben altijd werk, ook toen. Dat schiep de noodzaak om verder te gaan. We zijn steeds verder in onze artistieke modus gegroeid en kunnen redelijk de tering naar de nering zetten en daar soms voordeel uit pikken. Dingen heroverwegen bijvoorbeeld en daar weer iets nieuws van maken. Er kan letterlijk armoede zijn, maar voor ons heeft dat begrip nooit een agressief karakter gehad. Een productie kan daardoor sober worden, maar dat gebeurt alleen als wij dat zelf willen. We kunnen met heel weinig toch iets moois maken, al kost dat wel enige struif. Aan de andere kant is zo moeten werken niet oneindig. Je hebt ook input van andere mensen nodig.”

Door de rampspoed rond de subsidieverstrekking in 2014 kwam ook de artistieke ontwikkeling van Roelants en Van der Put in de knel. “Alleen al door alle voorwaarden waaraan je moet voldoen als je subsidie aanvraagt”, merkt de laatste op. “Op die manier wordt dat wat je wilt maken toegepaste kunst. Waarbij je je kunt afvragen of door die opgeworpen barrières de kunst er beter van is geworden.” Hoewel Eindhoven nog altijd de ‘place to be’ is voor United Cowboys en Brabant C (een provinciaal initiatief dat kunstenaars wil laten samenwerken en daarvoor geld verstrekt, rvdh) de biotoop van het gezelschap wat breder trok, wordt ook verder over de grens gekeken. Het zelfbedachte Concept for New Development moet landen als Spanje, Duitsland, Tsjechië, Frankrijk, Polen, Engeland en België gaan interesseren. Een reis naar Barcelona waarvoor de gemeente Eindhoven extra budget beschikbaar had, was een succesvolle stap. New York ligt in het verschiet. Met de buitenlandse trips wil United Cowboys de eigen inkomsten verhogen, maar vooral het artistieke concept verder uitdragen.

Buitenland
“Onze producties naar het buitenland brengen geeft heel andere perspectieven”, zeggen de artistiek directeuren. “Ons werk bevat nauwelijks taal en daardoor kun je over grenzen heen rechtstreeks infiltreren. We hebben zo’n tien jaar geleden iets op gang gebracht dat nu gaat werken. En bovendien kun je als je ouder wordt ook gemakkelijker je bagage weggeven.”

Dat laatste doen Van der Put en Roelants ook op andere terreinen. Zoals bij het selecteren, repeteren en uitvoeren met dansers en performers. Honderdvijfendertig werkten er de afgelopen kwart eeuw met United Cowboys. “En sommigen hebben onze stoutste dromen waar gemaakt”, vindt Van der Put. “Anderen hebben wijzelf op een hoger niveau gebracht. Zowel Pauline als ik hebben een heel gelukkige hand van selecteren. Uitvoerders blijven soms lang bij ons. De groep zelf is voor ons beiden heel belangrijk. De samenstelling ervan zien wij als een mini-sociëteit en daar kies je ook de mensen op uit.”

Voor allerlei kunstvormen en disciplines staat de deur aan de Kleine Berg altijd open. Geldt dat ook voor samenwerking met andere kunstenaars? “Jazeker, zeker als ze hier in ons pand willen werken. We denken dan vooral aan jonge makers, minder aan dansmakers. Met T.R.A.S.H. (Tilburgs dansgezelschap dat is geofferd op het altaar van subsidies, rvdh) werkten we wel nauw samen. En er bestaat een sterke overlegstructuur met DansBrabant.”

Stoppen
Vijfentwintig jaar United Cowboys en vijfentwintig jaar verder in leeftijd. Is er ooit de gedachte geweest om te stoppen? Daar moet het tweetal hartelijk om lachen. “Dat deden we om de beurt wel eens, ja. Als de een het niet zag zitten, zei de ander: doe niet zo raar. Gelukkig hebben we die gevoelens nooit tegelijkertijd gehad. We zitten gewoon op een wip: als de een hoog zit, zit de ander laag.” En Roelants besluit: “Mogen we eens in een sombere periode zitten, dan komen er weer leuke dingen voorbij. Maarten is dan vooral de naïeve flierefluiter. Vooral als hij met beeldende kunst bezig is.”

United Cowboys viert het vijfentwintigjarig bestaan met twee feestavonden in het Parktheater in Eindhoven onder de titel We Want More. Voor de uitvoeringen zijn ex-Cowboys en hedendaagse pioniers uitgenodigd, tweeëntwintig in totaal. De voorstellingen vinden plaats in de Philipszaal. “Geweldig die multifunctionele zaal”, vinden de twee artistiek directeuren. “Dat betekent dat we er veel mee kunnen doen. Luxe en uitdaging tegelijk. Zoals het er nu uitziet – we veranderen tot aan het allerlaatste moment – beginnen we de avonden in de sfeer van een expositie. Iconische beelden, herinneringen aan wat we hebben gedaan. Daarna nemen we de toeschouwers mee naar een ander deel van de zaal, waar ze mogen zitten. Daar wordt een aantal performances opgevoerd die alle gaan over de kracht en kwetsbaarheid van de mens. Er komt bijvoorbeeld voor twee personen een zonnebankduet.”

Bombastisch
“Verderop in de voorstelling wordt het groots, bombastisch en uitbundig. Op speciaal verzoek voeren we The Glass Performance nog eens op, één meisje tussen vijfhonderd glazen. Dat gebeurt op een stellage met een glazen vloer. We eindigen met Who Final, onze zogeheten bloedperformance uit 2012. Dan zijn we twee uur verder. De voorstellingen van vrijdag en zaterdag verschillen in kleine onderdelen van elkaar. Zaterdag bijvoorbeeld zal Jan Martens erbij zijn. Het vroegste werk dat we tonen is uit 1995 en er zijn fragmenten uit nieuw werk en van vorig jaar te zien.”

Roept deze aanpak geen hindernissen op? Producties uit de begintijd worden nu vertolkt door dansers van nu. “We hebben vijfentwintig jaar gebouwd aan een oeuvre en kunnen dat zo weer oproepen. Het voordeel is dat we alles al hebben gedaan. Wonderwel werkt het ook met andere uitvoerders. En of alles op tijd klaar is? Zeker weten, dat explosieve zijn we gewend.”

United Cowboys – We Want More. Concept: Pauline Roelants en Maarten van der Put.
Parktheater, Theaterpad 1, Eindhoven, 19 en 20 januari 2018.

www.parktheater.nl

www.unitedcowboys

© Brabant Cultureel 2018