De Bossche fotograaf Jean Philipse maakte een verrassend kloek fotoboek over mensen in Afrika. Onder de titel ‘Innemende foto’s van een wereldreiziger’ exposeert hij tot en met 7 januari 2018 in Mieke van Schaijk Galerie te ’s-Hertogenbosch. Naast theaterfotografie is de reisfotografie de grote passie van Philipse.
door Joep Eijkens
In de Bossche Verwersstraat bevindt zich vlakbij Het Noordbrabants Museum Westside, een grote winkel met trendy mix van kleding, boeken en kunst. Op de eerste verdieping bevindt zich een galerie voor beeldende kunst die sinds een jaar of vijf wordt gerund door Mieke van Schaijk. De naar haarzelf genoemde galerie brengt nu voor de tweede keer in haar bestaan een fototentoonstelling, ditmaal gewijd aan het werk van Jean Philipse. De titel: Innemende foto’s van een wereldreiziger.
Cape Maclair, trotse vissersvrouw, Malawi, juli 2017. Foto Jean Philipse
De Bossche fotograaf en grafisch vormgever Jean Philipse (Uden 1949) heeft vanaf het begin van de jaren zeventig veel gereisd, aanvankelijk vooral in de Verenigde Staten, Japan en Korea. Sinds 2005 heeft hij zich vooral met fotografie bezig gehouden. Zo is hij de vaste fotograaf – samen met Karin Jonkers – van het mede door hem opgezette Theaterfestival Boulevard en oefent hij diezelfde functie uit bij Circusfestival Circolo, dat tot voor kort in Liempde werd gehouden en dat in 2018 verdergaat in Tilburg. Maar meer nog dan theaterfotografie is reisfotografie zijn grote passie, zo blijkt uit een kort gesprek op de expositie in de Bossche galerie.
Philipse heeft al heel wat van de wereld gezien en noemt met name Afrika en Azië aantrekkelijke continenten om als fotograaf te reizen en te werken. “Dat heeft met de mensen te maken”, vertelt hij. “Mensen zijn daar meer open dan in bijvoorbeeld Zuid-Amerika. Daar zijn ze veel terughoudender, murw geslagen door de katholieke kerk en de dictaturen. Vooral Afrikaanse mensen zijn heel toegankelijk.”
Terug van de markt, Tsaranoro Valley, Madagaskar september 2016. Foto Jean Philipse
De meeste foto’s die nu op de expositie zijn te zien, maakte hij in Afrika. Het zijn voornamelijk portretten op bescheiden formaat. “Ik fotografeer vrij close”, zegt hij. “Ik praat ook altijd met mensen, fotografeer nooit zonder toestemming.” Die werkwijze betekent dat hij soms zijn camera moet laten rusten: “De mooiste foto’s heb ik niet gemaakt… Als je iets prachtigs ziet en stopt is het vaak al weg. Maar ook: als mensen nee zeggen, is het nee.”
Kloek
Van dichtbij gemaakte portretten krijgen ook de meeste ruimte in een verrassend, kloek fotoboek dat Philipse onlangs in eigen beheer heeft uitgegeven. Into the heart of Africa is de titel, maar op de rug staat in grote letters AFRICA. “Het is de bedoeling dat ik nog vier van deze boeken maak over andere continenten”, licht hij toe. “Ik heb meer fotoboeken in eigen beheer uitgegeven. Bij een uitgever kost het je ook geld en zo houd je het in eigen hand.” Philipse mag niet klagen: van de oplage van vijfhonderd exemplaren van het Afrika-boek heeft hij er al driehonderd verkocht. En hij hoeft er niet van te leven.
Shona man met staar, Great Zimbabwe, Zimbabwe, juni 2017. Foto Jean Philipse
Reizen komt voor Jean Philipse op de eerste plaats, direct gevolgd door schrijven en daarna fotograferen. Schrijven? “Ja, als ik op reis ben schrijf ik op Facebook en op mijn eigen website iedere dag een verhaal over wat ik meemaak en over de personen die ik ontmoet.” Wie meer van zijn foto’s wil zien, verwijst hij naar zijn website. “Daar staan nu zo’n 22.000 foto’s op.” Alleen al een korte blik op de site maakt direct nieuwsgierig naar meer.
Zeker, er zijn nog wel een paar stukjes van de wereld waar hij nog nooit is geweest en waar hij graag heen zou gaan. “In Afrika heb ik nog wat witte vlekken en ook Afghanistan staat nog op mijn lijstje. Dat is een jeugdtrauma, dat ik niet als hippie in de jaren zeventig naar Afghanistan ben geweest.” Vooralsnog komt hij tijd te kort. “De afgelopen zes, zeven jaar heb ik steeds een half jaar gereisd. Niet aan één stuk, maar zes, zeven reizen per jaar, want ik heb een oude moeder en kan dus niet te lang weg.” Hij heeft het wel eens uitgerekend: “Als ik het optel ben ik meer dan tien jaar van mijn leven op reis geweest.”
De Bossche fotograaf en wereldreiziger Jean Philipse op de expositie bij een foto die hij in Madagaskar maakte. Foto Joep Eijkens
Scherptediepte
Gezichten zijn altijd interessant om naar te kijken. Het Afrika-boek van Philipse staat er vol mee. Hij stelt scherp op de ogen en kiest vaak voor een kleine scherptediepte, zodat de achtergrond vaag is. De ogen weerspiegelen bijna steeds de plek waar de fotograaf staat. In het boek komen de vele portretten naar mijn idee beter over dan ingelijst zoals op de tentoonstelling. Het ruim vierhonderd bladzijden tellende boek heeft ook een aantrekkelijk formaat: je krijgt het gevoel dat je als het ware in dezelfde ruimte zit als de geportretteerde. Dat komt weer overeen met de eerder aangehaalde opmerking van Philipse dat hij vaak van heel dichtbij fotografeert. Kennelijk wekt hij voldoende vertrouwen dat dit wordt toegelaten.
Mooi licht, schitterende kleuren en prachtige mensen die, al of niet voor geld, graag op de foto willen – Philipse krijgt heel wat cadeau, maar weet er ook goed gebruik van te maken. Dat wil niet zeggen dat alle foto’s even sterk zijn. Soms worden het mooie plaatjes die je ook in toeristische folders kunt tegenkomen. En hoe boeiend en mooi de gezichten zijn, je zou ook wat meer van het landschap en de woonomgeving willen zien waarin de mensen leven. Maar goed, dat is een keuze. Zoals Philipse er ook voor heeft gekozen om de kleurenfoto’s af en toe af te wisselen met zwart-witfoto’s, wat overigens vaak mooi werkt.
Nimba meisjes in Kaokoland, Namibië mei 2012. Foto Jean Philipse
Gemengd
Het Afrikaanse continent wordt vaak geassocieerd met oorlog, hongersnood en andere ellende. Er verschijnen echter ook regelmatig fotoboeken die een veel vrolijker, hoopgevender beeld laten zien en daar hoort het boek van Philipse duidelijk bij. Ook in zijn fotobijschriften stelt hij regelmatig dat de Afrikaanse mensen die hij ontmoet vaak gelukkiger leven dan wij in onze consumptiemaatschappij. Zo schrijft hij bij twee portretten van kleine meisjes uit Madagaskar: ‘Je gunt ze alles maar eigenlijk ontbreekt er aan het leven hier niets.’
Af en toe roepen foto’s en bijschriften gemengde gevoelens op. Bijvoorbeeld een foto die Philipse in Ethiopië langs de weg maakte van twee aardige pubermeisjes met blote borsten. Sprekend over veeteelt en landbouw als middelen van bestaan voegt hij eraan toe: ‘En ze verdienen een nog betere boterham door te poseren voor passerende toeristen!’ Bij meer foto’s, met name van meisjes en vrouwen in Ethiopië, heb ik het idee dat het om toeristische poses gaat.
Ten slotte, het aantrekkelijk vormgegeven boek is prachtig gedrukt op stevig papier, nu eens niet in China of daaromtrent, maar gewoon in België. Wat dat betreft heeft Philipse ook als uitgever kosten noch moeite gespaard. Op één ding na: hij had een eindredacteur moeten inhuren. Diverse bijschriften worden helaas ontsierd door taalfouten, en dat is jammer.
Boekomslag “Into the heart of Africa”.
Jean Philipse, Into the heart of Africa. Travelmania Publications. Tekst E/N. ISBN 978-90-827910-0-6. Prijs € 50,00.
www.travelmaniapublications.nl
www.jeanphilipse.nl
Voor de tentoonstelling: www.miekevanschaijk.nl
© Brabant Cultureel 2017
Ja, jammer dat zo’n fraai en kostbaar boek wordt ontsierd door soms onnozele teksten, barstensvol tekstuele fouten. En als ik bij een foto die in 2017 in Malawi is gemaakt als bijschrift exact hetzelde verhaal lees over drie blauwogige meisjes als bij een foto van twee jaar eerder in Kaapverdië, dan is het met de geloofwaardigheid van die teksten ook wel gedaan. Natuurlijk bevat dit vuistdikke boekwerk mooie foto’s, maar ik kom er ook een aantal tegen die alleen al op technische gronden tekortschieten. Dit boek had inderdaad een stevige redactie verdiend en door dat na te laten doet de auteur zowel zichzelf als zijn publiek tekort.