Wereldberoemde ‘luchtbuks Ria’, de Tilburgse schietvrouw, blijft bescheiden

Foto’s schieten op de kermis was lang de leukste manier om een selfie te maken. Ria van Dijk doet het al zo’n tachtig jaar lang elk jaar en onbedoeld is zij daar wereldberoemd geworden. Haar foto’s zijn aan gekocht door het Stedelijk Museum. Tegenwoordig neemt ze behalve zichzelf vooral ook de eenzaamheid onder ouderen op de korrel.

door Joep Eijkens

Ria, Ria van Dijk (Tilburg 1920), was nog maar net zestien toen zij op de Tilburgse kermis haar eerste foto schoot. Ook in de daarop volgende decennia bezocht ze diverse schiettenten in haar geboortestad en elders. Ongemerkt verzamelde zij zo tientallen schietfoto’s – een soort zelfportretten waarop te zien is hoe ze volwassen werd en ouder, steeds met diezelfde scherpe blik, voorovergebogen, de luchtbuks recht vooruit.

In 2006 werden die foto’s tijdens de Tilburgse kermis geëxposeerd en twee jaar later bracht ik ze onder de aandacht van Erik Kessels. Paste dit unieke materiaal niet perfect in zijn spraakmakende fotoboekenserie In almost every picture? De succesvolle Amsterdamse reclameman, fotoverzamelaar, kunstenaar en wat al niet meer, was meteen verkocht. Het aan Ria’s schietfoto’s gewijde zevende deel van de serie kwam nog datzelfde jaar uit en trok meteen de aandacht, ook internationaal.

Off the Record
Daar bleef het niet bij. In 2009 nam Hans Aarsman Ria’s foto’s op in de expositie ‘Off the Record’ in het Stedelijk Museum Amsterdam en niet lang daarna kocht datzelfde museum de hele collectie. Tot vreugde van Ria, die een deel van de opbrengst gebruikte om een bus af te huren en familie en vrienden te trakteren op een feestelijke dag die eindigde in Ria’s favoriete forellenrestaurant De Schutskuil bij Oirschot.

Vond het boek van Ria kopers tot zelfs in Japan, Kessels stelde een foto-expositie samen die in de zomer van 2010 te zien was op het internationale fotofestival van Arles. Ria werd daar als eregast vorstelijk onthaald en genoot met volle teugen. Net zoals een paar maanden later in Braunschweig waar de reizende tentoonstelling ook te zien was.

Ambassadeur
Het schieten op de Tilburgse kermis ging in de daarop volgende jaren gewoon door en steeds weer kwam zij – al of niet geholpen door de kermisbaas – thuis met een paar nieuwe schietfoto’s. Die komen ook weer, zo was destijds de deal bij de verkoop, ook weer in de collectie van het Stedelijk Museum.

In de zomer van 2016 vierde Ria haar tachtigjarig schietjubileum. Op de eerste plaats met een expositie in Cinecitta die Citymarketing Tilburg organiseerde in samenwerking met Erik Kessels. En met de tweede, herziene en uitgebreide druk van haar boek. Updated edition: with 8 new shots! meldde de sticker op de voorkant. De jubilaresse haalde er diverse kranten mee en ook RTL, SBS6 en EenVandaag besteedden aandacht aan ‘de Tilburgse schietvrouw’. Bovendien werd er een liefst tiendelige documentaire gemaakt die onder meer te zien was via Omroep Brabant. ‘Er is daarmee een groot publiek bereikt’, stelde Citymarketing Tilburg tevreden vast, ‘en daarmee is de Tilburgse Kermis bij een bredere doelgroep dan het traditiegetrouwe kermispubliek zichtbaar geweest’. Kortom, Ria was ook nog eens een waardevolle ambassadeur van haar geboortestad.

Wisseltrofee
In de zomer van 2017 ging zij weer op pad met een groepje trouwe volgers die haar in haar rolstoel naar de schiettent begeleidden. Eerst schieten, dan poffertjes eten – dat is het vaste recept – en ditmaal geheel voor rekening van Citymarketing. Maar het bleef dit jaar niet bij die ene traditionele schietpartij. Want de inmiddels 97-jarige Tilburgse werd vorige maand door schietvereniging De Rommert uit Andel uitgenodigd om ook daar te komen schieten. Ria kwam, schoot en won prompt de Luchtbuks Ria Wisseltrofee.

Met een gelukzalig gevoel pakte Ria terug thuis pen en papier en begon – zoals ze al zo vaak in haar leven gedaan heeft – een dankbrief te schrijven. Een uitgebreide dankbrief op rijm die zo begint:

Met schrik ging ik naar ANDEL heen
Heel onbekend, en zo alleen.

Ontvangst: Zo open allemaal
Het was meteen een warm onthaal

Koffie met originele “Tompoes”erbij
dat maakt ‘n mens alleen al blij.
Dan naar de Schietbaan, daar kwam ik voor,
‘n plaats uitzoeken, wel ‘n goeie hoor.
Niet te hoog, niet te laag
dan door de “kijker”kijken, wat een plaag.
Het eerste schot, net naast het zwart,
het 2e schot, heel apart
4x zelfs in de tien.
Wie heeft dat ooit gezien?

De brief eindigt met:

Tot slot: Deze middag, je mag het weten
Zal ik m’n leven lang Nooit Vergeten!

Dankbare Ria

Inlevend
Of het aan Citymarketing Tilburg lag of niet, het succesverhaal van de Tilburgse schietvrouw in Andel kwam ook Rosan Hollak ter ore. De NRC-redacteur had al eens eerder een mooi verhaal over Ria gepubliceerd en schreef een nieuw artikel dat op 25 september 2017 in de krant stond. Wederom een mooi, inlevend artikel, vooral ook omdat de verslaggeefster Ria zelf royaal en zoveel mogelijk in haar eigen bewoordingen aan het woord laat. Zo passeren diverse herinneringen de revue, liefdevolle herinneringen aan haar jeugd en aan haar ouders. En ook is er het ontroerende, ietwat droevige verhaal over die eerste en meteen ook laatste keer dat ze ooit verliefd was op een man – een verliefdheid waarvan ze zich pas jaren later bewust werd, en toen was het te laat…

Hollaks artikel werd geplaatst in de Week tegen Eenzaamheid. Al of niet bewust zo bedoeld, eindigt het stuk heel toepasselijk wanneer Ria aangeeft hoe vreselijk het is om bij het ouder worden steeds weer mensen om je heen te zien wegvallen zodat “er niemand meer over blijft die je van vroeger kent”. Nee, alleen zijn is niet leuk. “Daarom zeg ik ook: als je nog oude ooms of tantes hebt, zoek ze op”, zegt ze tot besluit. “Dat vind ik heel belangrijk.”

Wenskaart
Het NRC-artikel riep diverse lovende en enthousiaste reacties op. Ria werd er door menigeen op aangesproken in serviceflat Het Laar waar zij al jaren in volle tevredenheid woont. Misschien het mooiste was de wenskaart die zij een dag na publicatie mocht ontvangen en die ze graag laat zien als ik haar bezoek. De kaart is afkomstig van een mevrouw uit Oisterwijk die ze al minstens twintig jaar niet meer gezien heeft, een vroegere klant uit de tijd (1950-1975) dat de Tilburgse een drogisterij runde aan wat nu de Tivolistraat heet.

‘Dag Ria’, schrijft de vrouw, ‘wat leuk en wat eervol ’n artikel over jou in een landelijk dagblad… met roem over je levenskunst en natuurlijk je bijzondere hobby… Maar bovenal je goede raad om ouwelui ’n bezoekje te brengen. Ik zal je raad in praktijk brengen en kom over ’n paar weekjes ook eens naar Het Laar’. Ze voegde er nog een dierbare herinnering aan toe: ‘6x heb je weleer een kraampakket bij mij in Riel afgeleverd! De laatste keer in 1967! die dochter is verleden week 50 geworden!!’.

Ria schuift de wenskaart weer in de envelop en zegt, zoals ze al zo vaak heeft gezegd: “Ja, ik heb ‘n mooi leven gehad.” Op de vraag of ze het goed vindt dat ik haar dankbrief en de reactie van haar vroegere klant gebruik voor mijn eigen stukje, zegt ze: “Och, ge kunt beter zo bekend zijn dan iemand neergeknald te hebben. Drinkte nog een glaasje?”

www.nrc.nl: Ja god zeg die foto’s ken ik van buiten
www.kesselskramerpublishing.com

© Brabant Cultureel 2017