door JACE van de Ven
Joep Baartmans is dood en daarmee verliest Noord-Brabant een inwoonster die tijdens haar werkzaam leven een gedreven gedeputeerde was voor cultuur, onderwijs en welzijn, acht jaar lang, van eind jaren tachtig, tot halverwege de jaren negentig van de vorige eeuw. Zij was sociaal en had een niet gespeelde betrokkenheid bij kunst en cultuur. Dat voelde je. En dat doet zeer, omdat het na haar vertrek met die betrokkenheid vanuit de provinciale politiek voorgoed afgelopen bleek te zijn.
De gedeputeerden die haar opvolgden, wekten zonder uitzondering de schijn kunst en cultuur toegewezen gekregen te hebben, omdat ze voor ‘belangrijkere’ zaken niet geschikt waren. Zij deden in ieder geval niets anders dan in opdracht van de andere, belangrijke economische gedeputeerden, de kunst wegcijferen. De trieste apotheose daarvan is dat zij haar uiteindelijk uitbesteedden aan een extern instituut als het bkkc. Poeh, daar waren ze mooi vanaf, de kunst zou besturend Brabant niet meer dwarszitten, ze hadden hem zo ver mogelijk weggestopt. Helemaal in Noord-Holland, waar tegenwoordig een door onze provincie betaalde slimmerik af en toe in zijn computer kijkt of de Brabantse kunst braaf in het donkere zuiden blijft liggen snurken. Soms komt hij zelfs persoonlijk naar het zuiden om te kijken of elk creatief idee wel echt voorgoed de grond is ingeslagen.
Dat was anders in de tijd van Joep Baartmans. Zij was niet alleen oprecht geïnteresseerd in de Brabantse kunst, je zag haar ook kunstuitingen bezoeken. Je kon daarom tegen haar ook niet zomaar iets beweren, zoals ik in de vorige alinea deed. Want dan kreeg je met argumenten tegengas. Zij wist namelijk waarover ze sprak, omdat ze zelf aanwezig was op de plekken waar de kunst in Noord-Brabant bezig was te ontstaan. Aan haar universitaire studie Nederlands had ze een voorliefde voor poëzie en literatuur overgehouden, en kennis van zaken wat betreft Nederlands cultureel verleden. Tel daarbij een aangeboren instinct voor rechtvaardigheid, een door het opgroeien in een groot gezin ontwikkeld sociaal gevoel, een niet aflatende ijver om zich de dingen eigen te maken die op het actuele moment van belang zijn en een ruim ontvangen dosis intelligentie, dan weet ook iedereen van nu dat je rekening met haar moest houden. En terecht: Was zij gedeputeerde in Holland of Utrecht geweest, dan was haar politieke carrière zeker uitgevloeid in een ministerschap. Maar ja, Brabant…, het mag een vijfde van het bruto nationaal product voor Nederland binnenhalen, maar hooguit voor de helft daarvan meeregeren.
Tijdens het cultureel regime van Joep Baartmans was uiteraard ook niet alles koek en ei in de kunstwereld in Noord-Brabant. Het zou een gezapig zootje zijn geweest als het wel zo was. Baartmans wilde bijvoorbeeld een aantal instellingen laten fuseren. Dankzij een betere functionaliteit zou volgens haar de hele culturele sector daarvan profiteren. Maar de instellingen waren bang hun identiteit te verliezen en daar werd heftig over gediscussieerd. Dat gebeurde vanuit haar kant op vasthoudende wijze, maar met open vizier en met kennis van zaken, zodat uiteindelijk iedereen er vrede mee had. Ook omdat er een gedeputeerde in Den Bosch zat die iets had met cultuur. Iemand die je begreep als je iets wilde met kunst en cultuur in Brabant, omdat zij zelf uit hetzelfde hout gesneden was.
Dat bleek bij Joep Baartmans ook na haar periode als gedeputeerde. Zij bleef zich inzetten voor kunst en cultuur. Theatergroep Artemis, Het Brabants Orkest en tal van kleinere culturele radertjes in onze provincie kunnen daarvan getuigen. En dat was niet omdat zij gedeputeerde was geweest, maar uit liefde voor de kunst. Weliswaar wereldburger, realist, Europa-minded en noem maar op, en nog meer van deze tijd dan u en ik, wist zij dat je ook voor je eigen leefomgeving moet zorgen. Vecht ervoor dat die op sociaal en cultureel gebied niet leeggeroofd wordt. Dat is het belangrijkste. Die economische kant, dat doen de mensen die graag rijk willen worden wel.
Persoonlijk heb ik nooit meer dan enkele terloopse woorden gewisseld met Joep Baartmans. Ik had haar graag beter gekend, mijn bewondering uitgesproken. Gezien ons leeftijdverschil had ik haar op de middelbare school nog net als lerares kunnen hebben, een nog jonge lerares. Ik zou haar mijn pubergedichten voorgelegd hebben en, hoewel zij die niets gevonden zou hebben, zou ze mij toch gestimuleerd hebben door te gaan met schrijven, zou mij voorbeelden aangereikt hebben waaraan ik iets had, in de hoop dat het iets zou worden. Waarom? Omdat zij de mens en de kunst was toegedaan en het zou herkennen als iemand anders die ook toegedaan was.
Kom nog eens om zo een gedeputeerde tegenwoordig.
Joep Baartmans. Foto archief Omroep Brabant
Joep Baartmans-van den Boogaart (Eindhoven, 16 december 1939 – Den Bosch, 29 september 2017) was lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant en van 1987 tot 1995 gedeputeerde van cultuur, onderwijs en welzijn.
Op verzoek van de familie wordt vrijdag 6 oktober om 13:00 uur een openbare herdenkingsbijeenkomst in de Bois-le-Duczaal in het provinciehuis gehouden.
© Brabant Cultureel 2017