Yorit Kluitman bekeek en fotografeerde Nederland vanaf de fiets

De Eindhovense grafisch ontwerper Yorit Kluitman fietste de afgelopen vijf jaar meer dan 80.000 kilometer kriskras door Nederland en maakte onderweg 10.008 foto’s van het landschap. Het resultaat is een bijzonder fotoboek: ‘Bicycle Landscape’.

door Joep Eijkens

Er zijn al heel wat fotoboeken over Nederland gemaakt, van toeristische uitgaven tot kunstenaarsboeken. Het mooiste vind ik nog altijd Hollandse Taferelen van Hans Aarsman, niet op de laatste plaats vanwege de ongewoon sterke eenheid van foto’s en tekst. Het onlangs verschenen Bicycle Landscape van Yorit Kluitman is ook interessant. Hij laat een Nederland zien van puur alleen maar landschappen, een Nederland waar nauwelijks of geen mensen lijken te wonen. ‘Zijn drijfveer is een fascinatie voor de georganiseerde grafische structuur van de open ruimte’, lezen we op de flaptekst van het kloeke boek. ‘Uitgerust met zijn camera onderzocht Yorit de doelmatigheid, het ritme, de compositie, het lijnenspel, de vlakverdeling en de ordening van het landschap van Nederland.’

Klik op de foto om vier pagina’s te bekijken.

Kluitman (1980) heeft een ontwerpstudio in Eindhoven. Voor zijn boek fietste hij tussen 7 december 2012 en 11 augustus 2017 liefst 83.849,1 kilometer en doorkruiste zo alle 318 gemeentes die Nederland momenteel telt. Onderweg maakte hij welgeteld 10.008 foto’s, waarvan een flink deel in het tweetalige (N/E) boek werd opgenomen. Achterin staat een landkaart met alle fotolocaties. Die zijn voorzien van cijfers. Slaan die op het aantal foto’s dat Kluitman er maakte? In dat geval blijkt dat hij op sommige locaties voldoende had aan vier foto’s, terwijl hij er op andere meer dan honderd schoot.

Kluitman maakte het mooi vormgegeven boek onder meer in samenwerking met de Vereniging Deltametropool. De ondertitel luidt Why the Netherlands looks like this. Voor antwoorden op die vraag kan de lezer terecht bij diverse auteurs, onder wie landschapsarchitect Adriaan Geuze en voormalig Rijksmuseum-directeur Wim Pijbes. De nadruk ligt echter op de foto’s en die krijgen gelukkig ook de meeste ruimte.

Mondriaan
De eerste tekstbijdrage in het boek is van Kluitman zelf. Het is een reisverslag van één van de vele fietstochten-met-de-camera die hij voor zijn boek gemaakt heeft. Mooi is wat hij daarin schrijft over zijn fotografische aanpak: ‘Op de foto’s mogen geen mensen staan. Ook geen bebouwing. De foto moet strak zijn. Een ansichtkaart. Ik fotografeer de wereld van opzij of recht vooruit. Meer niet. Niet schuin. Niet staand. Ik zoek naar rechte banen in het landschap . Een horizon of verdwijnpunt. Geometrie en compositie. Een land zoals Dick Bruna of Mondriaan het zou tekenen.’

Dat hij mensen en bebouwing buiten beeld laat ‘benadrukt wat ik wil zien’, schrijft hij verderop. ‘Het is een verheerlijking van de werkelijkheid.’ Niet dat het er allemaal zo ‘grafisch’ uitziet. Er zitten zelfs foto’s bij die aan traditionele landschapsschilderijen doen denken. Zoals dat landweggetje met fraai besneeuwde bomen dat hij in Sint-Michielsgestel vastlegde. En ja, er komen af en toe heus wel koeien, ganzen en andere dieren op zijn foto’s voor.

Meefietsen
Wie denkt aan de hand van dit fotoboek als het ware van de ene gemeente naar de andere te kunnen meefietsen met de auteur, heeft het mis. Het zullen vooral vormen en kleuren, typen landschappen alsmede artistieke en lay-out technische overwegingen van auteur en vormgever geweest zijn die de volgorde van de foto’s bepaald hebben, zeker wat de spreads betreft. Zo ga je bijvoorbeeld op de pagina’s 144 tot en met 151 van Haarlemmerliede en Spaarnwoude in Noord-Holland via het Oldambt in Groningen naar Epe in Gelderland om vervolgens terecht te komen in Sint-Anthonis in Noord-Brabant.

De foto’s worden gebruikt op diverse manieren en in diverse groottes, van spreads tot postzegelformaat. Zo zijn er bladzijdes met wel 18 fotootjes van evenzoveel stukjes landschap die op elkaar lijken – om niet te zeggen: inwisselbaar zijn – maar wel in verschillende delen van Nederland gefotografeerd zijn. Niet vreemd natuurlijk in een land dat voor het leeuwendeel bestaat uit landschappen die door de mens gemaakt en bepaald zijn. En daar draait het ook om in dit boek. Voor de schilderachtige stukjes Nederlandse landschap moet je bij andere fotografen zijn.

Schoonheid
Kluitman weet zijn ‘fietslandschap’ helder en goed vast te leggen. Landschappen waar de meeste mensen gedachteloos van A naar B doorheen rijden, blijken veel meer de moeite van het bekijken waard dan gedacht en hebben hun eigen schoonheid. Het is de paradoxale schoonheid van het alomtegenwoordige en daardoor voor velen onzichtbare landschap. Ook daarvan maakt Yorit Kluitman ons bewust. Terecht spreekt de flaptekst van ‘een ode aan het Nederlandse landschap’. Meer dan eens kreeg ik bij het bekijken van de foto’s de kriebels om zelf op pad te gaan.

Als Tilburger was ik natuurlijk ook benieuwd hoe het omliggende landschap van mijn stad er in de ogen van Kluitman uit zou zien. Helaas: de gemeente Tilburg wordt weliswaar vermeld, maar met de toevoeging ‘Zuid-Holland’ én met hetzelfde fotootje dat ook bij het Brabantse Asten staat en dat wellicht ook daar genomen is. Och, het is zo’n minpuntje dat verder absoluut geen afbreuk doet aan dit opmerkelijke fotoboek.

Yorit Kluitman, Bicycle Landscape. Why the Netherlands look like this. Met bijdragen van Yorit Kluitman, Adriaan Geuze, Wim Pijbes, Gerrie Andela, Timo de Rijk, Steven Fleming en Nancy Arkema. Vormgeving: 75B. Rotterdam: Nai010 uitgevers 2017, 288 pp., ISBN 978-94-6208-387-5, hb., € 49,95.

naibooksellers.nl
bicycle-landscape.com
yoritkluitman.nl

 

© Brabant Cultiureel 2017