Met zijn roman ‘Retourtje Schin op Geul’ rekent Frans Hagendoorn genadeloos af met de maakbaarheidsgedachte waarmee hij zelf in de jaren zestig opgroeide. De hoofdpersonen treden vaker op in het proza van Hagendoorn waarin kennis uit de eerste hand helpt om de couleur locale in te vullen.
door Joep Trommelen
In hoeverre is Felix Schelvisch, de hoofdpersoon in de korte roman Retourtje Schin op Geul, het alter ego van de Waalwijkse auteur Frans Hagendoorn (1950)? Schelvisch figureert vaker in Hagendoorns proza en heeft zelfs zijn eigen Facebookpagina. En net als Hagendoorn is Schelvisch een exponent van de jaren zestig, het tijdperk waarin de verbeelding de macht probeerde te grijpen en een nieuwe mensheid zichzelf aan de horizon projecteerde. In Retourtje probeert Schelvisch op zijn manier ook de macht te grijpen. De macht over de persoon en de demonen van Bob Harkema, die hij ooit beschermde tegen pestkoppen op de lagere school.
Frans-Hagendoorn. Foto Frank Trommelen
Gesticht
In 1972, Felix studeert psychologie in Amsterdam en Bob medicijnen, komen zij elkaar weer tegen en Bob haalt Felix over hem te helpen bij het vermoorden van Sjeng Habets, de man die Bobs gehandicapte zusje Tara in een Limburgs gesticht zou hebben aangerand. Vanaf dat moment ontrolt zich een psychologisch steekspel met een thrillerachtige spanning.
Felix ziet zijn deelname aan Bobs project als ‘participerende observatie’ in het kader van zijn studie psychologie en hij hoopt daar flink mee te scoren. Hij gaat er vanuit dat hij aan de touwtjes kan blijven trekken en Bob, een beetje een simpele sukkel immers, uiteindelijk op tijd bij kan sturen. Maar eerst wil hij zien wat er gaat gebeuren. Hij neemt een retourtje Schin op Geul om te gaan kijken in het gesticht waar Tara leefde en te gaan praten met mensen die licht op de zaak kunnen werpen. Als een detective probeert Felix de geschiedenis te reconstrueren en uiteindelijk naar zijn hand te zetten.
Amsterdam versus Limburg. Grote stad versus platteland, vooruitgang en maakbaarheid versus achterlijk conservatisme. Felix versus de wereld. De dynamische jaren zestig doen hun intrede in een wereld waar de tijd stil lijkt te hebben gestaan. Felix gaat dat varkentje weleens even wassen daar in dat achterlijke, corrupte en door de katholieke kerk geregeerde Limburg.
Vakantie
Hagendoorn kwam vroeger vaak in Limburg, voor vakantie met zijn ouders. Hij kent de door hem beschreven wereld en het landschap. Dat geldt ook voor Amsterdam, waar hij Nederlands studeerde. Hagendoorn werd later docent aan het Mollercollege in Waalwijk. Hij nam afscheid van het onderwijs, kwam in de horeca terecht, was medeoprichter van de Hooisteeg ateliers en van Atelier Fellenoord en heeft momenteel een handel in tweedehands vinyl en boeken. Hij schrijft gedichten, vaak op een grafische manier vormgegeven, en proza. Inmiddels werkt hij alweer aan een volgend boek, Rock da Hoogovens. Dat speelt in zijn geboortestreek.
Het karakter van Felix is samengesteld uit delen van de auteur zelf en andere mensen die hij heeft gekend, vertelde hij mij. Felix is een beetje een hooghartig type, een beetje een slonzige nep corpsbal die denkt te weten hoe de wereld in elkaar steekt en de psyche van de mensen om hem heen te kunnen doorzien en manipuleren. In het geval van Bob: eerst kijken wat hij van plan is, dan ingrijpen en uiteindelijk met een geweldige casestudy psychologie op de proppen komen.
Zelfoverschattend
Retourtje Schin op Geul is eveneens te lezen als een casestudy. Een analyse van hoe het zelfoverschattend optimisme van de jaren zestig spaak liep. In het begin van de jaren zeventig werd al duidelijk dat de erfenis van de jaren zestig meer zou zijn dan de bossen bloemen die de hippies beloofden.
Het concert van de Rolling Stones in Altamont, dat ontaardde in een orgie van geweld, was ook in de ogen van Hagendoorn een kantelpunt waarna de zaak ontspoorde en de bloemen alras verwelkten. De wereld redden blijkt toch niet zo eenvoudig als ‘all you need is love’ deed vermoeden. Zo bezien is Retourtje Schin op Geul een allegorie over de jaren zestig en zeventig. Over hubris en nemesis. Een verhaal van alle tijden; het drama van de menselijke overmoed.
We zien het drama rond Bob zich voltrekken door de ogen van Felix. Hagendoorns stijl is vlot en toegankelijk, spiegelt de bravoure van de jonge hond Felix. De auteur zit dicht op de huid van zijn protagonist. In interviews heeft Hagendoorn gezegd dat hij in dit verhaal ‘de ironie voorbij’ is. Ironie schept afstand, stelt hij, en in Retourtje ontbreekt dat. Hagendoorns schrijfstijl beweegt zich richting die van de hard-boiled detective. Hij heeft geprobeerd toegankelijkheid te koppelen aan diepgang, daarbij geholpen door de feedback die hij kreeg vanuit de schrijfclub in de plaatselijke bibliotheek waaraan hij deelneemt. Missie meer dan geslaagd.
Frans Hagendoorn, Retourtje Schin op Geul. Waalwijk: Schelvisch 2017, 82 pp., ISBN 978-94-6247-066-8, pb., € 12,50.Te bestellen via info@hagendoorn.vpweb.nl of te koop bij Read Shop Waalwijk en bol.com
en op vrijdag en zaterdag in de boekhandel aan de Winterdijk 30 b in Waalwijk.
© Brabant Cultureel 2017