Het katholieke kloosterleven laat zijn sporen na in Uden. De grote Petruskerk en het nabijgelegen klooster van de Kruisheren bepalen de contouren van de woonplaats. In dat religieuze stukje Uden woont de familie Van Lanen in een monumentaal pand dat ten onrechte bekend staat als de Latijnse School.
door Joke Knoop
Eerst een misverstand uit de weg ruimen: er is nooit een Latijnse School in Uden geweest. Het gebouw dat zo genoemd wordt, was een priestercollege (te vergelijken met het klein seminarie) en heette De Oude School. Jongens van heinde en verre kregen er les in de vier leslokalen. Natuurlijk zijn ze onderwezen in Latijn, maar tevens in de vakken van het klassieke gymnasium.
Niettemin kennen Udenaren het woonhuis van de familie Van Lanen in de Kerkstraat als Latijnse School. Het pand is gebouwd in 1886 en binnen is er niets meer dat aan het schoolse verleden herinnert. De vier klaslokalen zijn nu twee grote ruimtes: een flinke woonkamer met een imposante open haard en een grote woonkeuken/werk/hobbyruimte. Beide riante kamers hebben openslaande deuren naar de achtertuin. Precies in het midden van het pand scheidt een indrukwekkende hal de woonvertrekken.
Vooraanzicht van het gebouw dat ten onrechte als de Latijnse School bekend staat. foto collectie Peter van Lanen
Keramisch
Waar vroeger de lessenaars en lesboeken stonden, bepalen anno 2017 de objecten van Annette van Lanen-Wijnen de sfeer. Schilderijen, sculpturen, lampen en keramiek trekken het oog naar zich toe. Op de schouw liggen twee keramische objecten: nauwgezet opgerolde bladzijden gedrukte tekst, samen gevat in een riem van gebakken klei. De bladzijden zijn gedrukt in een oud lettertype. “Het zijn wetteksten die ik zelf moest leren”, licht huiseigenaar Peter van Lanen toe.
Wetteksten als kunstobject; de oude collegeleraren zouden zich omdraaien in hun graf. Diezelfde leraren zullen waarschijnlijk met groter welbehagen naar de voorzijde van het pand kijken. Die zouden zij onmiddellijk herkennen. Het huis van de familie Van Lanen ziet er aan de voorkant streng uit. Strikt symmetrisch en met vier hoge ramen die zodanig geplaatst zijn dat de passant moeite moet doen om naar binnen te kijken. Een imposante voordeur. Een gevel evenwel met fraaie, speelse details, zoals de gemetselde muizentandjes onder de dakgoot. Samen met de gele bakstenen elementen verzachten deze bijzonderheden de strenge aanblik.
De grote woonkeuken, helemaal in stijl. foto collectie Peter van Lanen
Aan de achterkant oogt het pand zeer toegankelijk. De hoge ramen zijn vervangen door openslaande deuren. De symmetrie is overal gehandhaafd en aan het monumentale klassieke uiterlijk is recht gedaan.
Externaat
Het Oude College kent en bewogen geschiedenis. Het is in 1886 gebouwd als priestercollege van de Kruisheren; de kloosterorde die een groot stempel zette op Uden. De Kruisheren kregen de grond en het geld geschonken door prof. J.J.Pulskens, een priester die sympathie koesterde voor de Kruisheren, maar die zelf nooit is ingetreden. De architect is niet bekend. Wellicht is het Caspar Franssen, die veel katholieke kerken en kloosters bouwde, ook voor de Kruisheren in Uden.
Voorheen vier klaslokalen, nu het woonvertrek met een imposante schouw. foto collectie Peter van Lanen
Het Oude College was een zogeheten externaat: jonge priesterstudenten kregen er les en verbleven bij Udense gezinnen. In 1922 bouwden de Kruisheren een groot internaat aan de overzijde. Daarmee kwam een einde aan het Oude College en werd de oude school verkocht aan de Petrusparochie. Daarna kreeg het gebouw vele functies: een basisschool, een dependance van een middelbare school, een parochiehuis. In de jaren dertig was er een bibliotheek in gevestigd. De schrijver Felix Timmermans gaf er eind jaren dertig een lezing, weet Van Lanen. Tijdens de mobilisatie in 1939 gebruikte de staf van het leger het gebouw. Confectiefabriek Iduna is er in 1947 begonnen, later verhuisd naar het industrieterrein en inmiddels weg uit Uden.
De lange gang precies in het midden van het gebouw. foto collectie Peter van Lanen
Bouwval
Het gebouw is verkocht aan de gemeente Uden die het als bijkantoor gebruikte. Tenslotte verhuurde de gemeente het pand aan dierenarts Frans Knol totdat Van Lanen het Oude College in 1993 kocht. Hij omschrijft zijn aankoop als een bouwval. “Slecht onderhouden, lekkend dak. De duivenstront lag op de zolder, waar niemand meer kwam omdat er geen trap was. Verwarming ontbrak, elektra voldeed niet aan de eisen. De hoge lokalen waren verlaagd met drie lagen plafonds. We hebben het helemaal gestript en weer opgebouwd.”
Dat betekende nieuw stucwerk, tegelwerk verwijderen in de operatiekamer van de dierenarts (nu keuken), riolering vervangen. Leidingen voor gas, water en licht uitbreiden en vernieuwen. Kozijnen zijn vervangen door nieuwe in dezelfde klassieke stijl. Wat nog meer? Nieuwe vloeren leggen, een trap maken en plaatsen, keuken installeren en op de verdieping drie slaapkamers en een badkamer bouwen. Voor de centrale verwarming vond de aannemer oude gietijzeren radiatoren van het gesloopte Canisiusziekenhuis in Nijmegen. Het klinkt als een jarenlange verbouwing, maar dit alles was binnen vijf maanden gepiept. In april 1993 gekocht en in augustus bewoonbaar.
De tuin achter het huis, vroeger de cour (speelplaats) is in stijl ingericht. Begroeide hoge muren omsluiten de tuin. Achteraan, waar vroeger een bijgebouw van de school stond, bouwde de familie een berging met overdekt terras. In 1996 werd het geheel een rijksmonument. Eerlijk is eerlijk: het ziet er prachtig uit, heel persoonlijk gemaakt. Een mooie plek om te chillen.
De ramen in de achtergevel zijn vervangen door openslaande deuren. foto collectie Peter van Lanen
Uitstraling
Rest de vraag wat Peter van Lanen bezielde om in 1993 juist dit vervallen pand te kopen. Dat waren geen nostalgische redenen, hoewel Van Lanen in dezelfde Kerkstraat opgroeide. “Het was de uitstraling van het gebouw, de mogelijkheden die de ruimte biedt, de mooie ligging. Ik heb er nooit spijt van gehad. Het is hier fijn wonen. Het is een monumentaal, klassiek pand en dat zie je niet veel in Uden. Er is in de jaren zestig veel gesloopt.”
Toch staat het huis te koop, nu de drie kinderen op zichzelf wonen. Het echtpaar Van Lanen wil kleiner gaan wonen, misschien… Een huis als dit, laat je niet gemakkelijk achter, zo blijkt. Want Van Lanen haast zich om er aan toe te voegen dat hij “nog lang niet weg is. We hebben geen haast.”
Hij pakt een brief van Kruisheer Toon van den Elsen uit 2001. Die beschrijft in het kort de vroegste geschiedenis van de school en besluit met: “Wees zuinig op uw huis, want het is een kostbaar gebouw.” De familie Van Lanen kan dat alleen maar beamen. Per slot van rekening ligt ook een groot deel van hun geschiedenis in het huis.
© Brabant Cultureel 2017
‘er is nooit een Latijnse School in Uden geweest.’
Er is wel degelijk een Latijnse School geweest in Uden. Opgericht in 1743 door de kruisheer Walterus Pijnenborg. Deze school was gevestigd in een vleugel van het oude kruisherenklooster. Dat klooster stond ongeveer op de plaats van het huidige klooster en de kapel. Deze Latijnse School heeft bestaan tot 1879.
In 1886 startte men met een klein seminarie (externaat) in een nieuw gebouw, nu Kerkstraat 7.
Deze school is later verplaatst naar het nieuwe gebouw (internaat) aan de overzijde, het College van het H. Kruis, gebouwd in 1921-1925.