Van 21 tot en met 26 maart 2017 zijn tal van jonge theatermakers te zien bij het Festival Cement in ’s-Hertogenbosch. Veel makers zijn er voor het eerst, anderen zijn er eerder gezien. Met dit festival heeft Noord-Brabant een knooppunt voor jong theatertalent.
door Joke Knoop
De tweede helft van maart is ’s-Hertogenbosch het middelpunt voor jonge theatermakers en voor liefhebbers van verrassende voorstellingen. Vooral in de Verkadefabriek, maar ook op andere locaties in Den Bosch, is het gedurende zes dagen in maart een komen en gaan van jonge mensen: dansers, acteurs, performers, tekstschrijvers, regisseurs, choreografen. Zij laten aan het gemêleerde publiek – circa vierduizend bezoekers – van het Festival Cement zien wat zij kunnen.
Doorbraak
Natuurlijk hopen al die jonge mensen op een doorbraak. Want optreden bij dit jaarlijkse theaterfestival betekent gezien worden door publiek en door mensen uit de theaterwereld. Deelname aan Cement houdt in dat er een (grotere) kans is om zich verder te ontwikkelen, om gescout te worden. Dat is nou precies de bedoeling van de organisatie.
Hannah de Meyer speelt Vast Glowing Empty Page. Foto Kurt van der Elst
“Wij zijn de etalage voor een nieuwe generatie podiumkunstenaars”, karakteriseert Leonie Clement het festival. Clement is de artistiek leider van Festival Cement en daarmee de spin in het web. Zij selecteert en programmeert de voorstellingen. Zij ziet veel optredens van jonge makers en maakt een keuze. Zij beoordeelt de producties van makers die zichzelf aanmelden. Er is nog een ander pad om als jonge maker bij Cement te komen: het pitchen van een idee tijdens het festival.
Clement programmeert niet op een bepaalde theaterdiscipline of op een thema. “Bij ons staat de jonge maker centraal”, benadrukt zij. Daarmee onderscheidt Festival Cement zich van de andere festivals als Over het IJ en het Grachtenfestival in Amsterdam of de Jonge Harten in Groningen. Die combineren jong talent met optredens van gevestigde namen. Of zij programmeren uitsluitend op een thema of op één discipline zoals bijvoorbeeld dans.
Paardenvlogger
Hoewel Clement er met haar selectie niet op uit is, komen er toch thema’s bovendrijven. De onderwerpen weerspiegelen wat onder jonge makers leeft. De (ontbrekende?) grens tussen fictie en realiteit blijkt de jonge theatergeneratie bezig te houden. De nieuwe lichting makers werkt bij voorbeeld met niet-acteurs die zichzelf spelen en/of zij geven het publiek een actieve rol. Clement noemt Destiny, een meisje van veertien dat vlogt over paarden. Zij speelt zichzelf in de voorstelling Tutorial van Eva Line de Boer.
Leonie Clement. Foto Rogier van Hout
Ander thema is de vervaging van de grens tussen privé en publiek. Makers gebruiken hun persoonlijke relaties als materiaal voor de voorstelling. Zoals in de productie van zus en broer Graven met hun visie op de klassieker Tramlijn Begeerte. In die voorstelling spelen de actrices Bosmans zussen, terwijl ze ook in het echte leven zussen zijn.
Nog een terugkerend thema is volgens Clement het Object. Zoals bij Louis Vanhaverbeke die zich op het podium omringt met een bonte verzameling spulletjes. Daaruit spreekt zijn grote liefde voor deze objecten. Multikunstenaar Joey Schrauwen pakt eveneens dit thema op. Hij beweegt in een rad, zoals dat van een hamster. Tenslotte noemt Clement het thema Grens: soms letterlijk als grens tussen twee landen, tussen twee lichamen, tussen leven en dood.
Premières
Er zijn dit jaar zeven premières, waarvan twee Nederlandse. Eva Line de Boer, Sam Scheuermann en de bovengenoemde Marijn en Rein Graven maken ieder een speciale productie voor het festival. Wild Vlees brengt er voor het eerst An Incomplete Life. Ook Sabine Molenaars voorstelling Almost Alive gaat in première.
Sanne Nouws in Ongeschikt voor kinderen. Foto Moon Saris
Festival Cement introduceert De Werfplaats, een festivalatelier waarbij makers worden uitgenodigd om vanuit het festival nieuwe ideeën te ontwikkelen. Zij zetten af en toe de deuren open zodat het publiek getuige kan zijn van het zoekende maakproces. Daarnaast is er de Turbulentie, een route met werk van studenten van verschillende opleidingen. En er is De Troffel, een geldprijs met de uitnodiging om volgend jaar de uitwerking van het concept te tonen bij het festival in 2018. Er zijn meer dan vijftig inzendingen waaruit een kleine groep deskundigen een keuze maakt.
Festival Cement is niet meer weg te denken uit theaterstad Den Bosch, waar Artemis, Matzer, Panama Pictures, de Verkadefabriek en festival Boulevard de theaterliefhebber trekken. Het festival ontstond achttien jaar geleden uit het Productiehuis Brabant dat in 2013 ter ziele ging. Aan de wieg stond de gedachte om een podium te bieden aan de nieuwe generatie Nederlandse en Vlaamse theatermakers, choreografen en schrijvers opdat zij hun weg vinden naar publiek, pers, podia, producenten en financiers.
Bespiegeling
Daarvoor is echter meer nodig dan een jaarlijks festival. Cement wil een platform voor de jonge theatergeneratie zijn. Het werk en de drijfveren van de makers zijn onderwerp van debat en bespiegeling door kunstenaars, professionals en publiek. Cement wil bijdragen aan de ontwikkeling en verdieping van het werk van jonge makers. Er zijn tijdens het festival speciale (studie) dagen voor het vakonderwijs, voor jonge dramaturgen.
Hannah de Meyer speelt Vast Glowing Empty Page. Foto Kurt van der Elst
Artistiek leider Leonie Clement volgt sommige theatermakers gedurende vele jaren. Dansgezelschap Trash (helaas opgeheven door een subsidiestop), Arno Schuitemaker, Katja Heitmann, Eva Line de Boer, plukten eerder de vruchten van een festival als Cement.
Samen met andere theaterinstituten werkt Cement mee aan PLAN Talentontwikkeling Brabant. Producenten, podia en festivals werken samen in PLAN om jonge makers te helpen bij hun ontwikkeling als kunstenaar, bij het uitwerken van hun cultureel ondernemerschap en bij het zichtbaar maken van hun werk. Dat zijn langdurige trajecten. Daarnaast biedt PLAN in ’s-Hertogenbosch, Tilburg, Breda en Eindhoven broedplaatsen met ruimte voor onderzoek en experiment. Dat alles maakt, in de woorden van de artistiek leider, Festival Cement tot het “knooppunt in Nederland voor jonge makers. Iedereen komt hier.”
Creatiedrift
Het lijkt wel of in Nederland alle aandacht is gericht op jonge makers. Menig beleidsrapport van overheden bevat de woorden broedplaatsen, debat en faciliteren. Ondanks het slechte beroepsperspectief is aan jonge makers geen gebrek. “Creatiedrift laat zich niet beteugelen door de lastige praktijk”, aldus Clement.
Maar wat is het vervolg? Al te vaak is dat stoppen met het theatervak of een vertrek naar de Randstad of naar buitenland. Artistiek leider Clement beaamt dat het vervolg slecht geregeld is, ook in Brabant. Ze schetst de praktijk: “Jonge makers zijn een hot topic. De makers worden gehypet, het is een top of een flop. Maar het is veel belangrijker om in continuïteit en in de luwte te werken. Om de ruimte te krijgen voor onderzoek, om de vrijheid te hebben om iets te maken dat nog moet rijpen.”
De bezuinigingen hebben geleid tot kaalslag in de podiumkunsten. Alle reden voor somberte over de toekomst van het theater? Nee, Leonie Clement is niet pessimistisch. Ze ziet makers bewuste keuzes maken, ze ziet nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan, ze ziet een kentering in het overheidsbeleid. “Het tij keert.”
Festival Cement, van 21 t/m 26 maart 2017 gehouden in ’s-Hertogenbosch.
De Verkadefabriek is het hart van het festival.
Andere speellocaties zijn Bank van Leening, Muzerije, Pand 18, Theater Artemis,
Tramkade en Bij Katrien (het voormalige BIS theater).
Er zijn zeventien voorstellingen, plus acht studentenvoorstellingen.
Daarnaast pitchen jonge makers hun idee.
In De Werfplaats ontwikkelen jonge makers ter plekke hun werk.
Openingsfoto: Joey Schrauwen in Stopping the World. Foto Joey Schrauwen
© Brabant Cultureel – maart 2017