Een beeld uit de film ‘Biye Dasaan – Mongolia’ van Bert Geeraets en Bart Somers.
Op diverse locaties in Brabant worden deze maand twee roadmovies vertoond waarin beeldende kunst een hoofdrol speelt. De ene film neemt de kijker mee op een avontuurlijke reis naar Mongolië, de andere naar ‘De Tuin der Lusten’ van Jeroen Bosch in Madrid.
door Joep Eijkens
Bart Somers en Bert Geeraets. De eerste noemt zich ‘staalkunstenaar’, de tweede is cameraman en filmmaker. Beiden Bosschenaren zijn buitengewoon reislustig. Zo ging Geeraets (1964) mee met diverse bergexpedities naar de K2 in Pakistan en reed hij in 1991 samen met Somers (1958) met een vrachtwagen van Nederland naar Nepal. Een kwart eeuw later traden de twee in zekere zin in het voetspoor van Marco Polo die zevenhonderd jaar geleden te paard naar Mongolië trok. Bert en Bart kozen een ander vervoermiddel, een grote Lada Niva. Maar wel met een paard op een open aanhanger – een zeshonderd kilo zwaar, 2,2 meter hoog paard gemaakt van Cortenstaal. Steelxpress doopten zij hun project.
Ulaanbaatar
De twee kunstenaars hebben hun avontuurlijke project zelf gefinancierd, daarbij gesteund door verschillende partijen. Zo werd voor het maken van het paard een crowdfunding campagne opgezet waarvoor 55 mensen intekenden. De uitvoering kwam in handen van de stichting OPIS waar jongeren werken met, zoals dat heet, een afstand tot de arbeidsmarkt. Op 12 mei 2016 vertrokken zij en begin juli bereikten ze hun einddoel: Ulaanbaatar, hoofdstad van de republiek Mongolië. “Daar is dan het jaarlijks terugkerende paardenfestival”, vertelt Bart Somers. “Het gaat daarbij niet alleen om paarden maar ook om worstelen en boogschieten en er is een paardenrace voor kinderen. We zijn er nog op audiëntie geweest van een rijke Mongool die wel belangstelling had voor mijn paard. Maar de koop ging niet door: hij vond het toch te modern. Bovendien: dit is een Engels paard, geen Mongools.”
Somers was er bepaald niet rouwig om. “Het is juist interessant dat het niet lukte – het past helemaal in het avontuur dat we zijn aangegaan.” Eind juli keerde cineast Geeraets terug, Somers plakte er nog een maand aan vast, samen met zijn vrouw. En het paard? Dat werd gedemonteerd en ging in stukken met de boot naar Nederland. Inmiddels staat het kunstwerk weer in Heusden waar de staalkunstenaar zijn werkplaats heeft.
Beeld uit de film ‘Biye Dasaan – Mongolia’ van Bert Geeraets en Bart Somers.
Onafhankelijk
Nu kun je verre reizen maken en er in geuren en kleuren over vertellen en dat is de twee wel toevertrouwd, maar ze hebben hun Mongoolse avontuur ook vastgelegd in een 45 minuten durende film. Die ging 5 februari 2017 in première in de Bossche Verkadefabriek. Die voorstelling was al snel uitverkocht, maar wie de film alsnog wil zien kan de hele maand februari nog terecht op dezelfde locatie, en wel steeds op zondagmiddag vanaf 16.00 uur. De makers van de film zijn er dan ook bij om vragen te beantwoorden. Biye Dasaan – Mongolia is de titel. “Biye Dasaan betekent onafhankelijk in het Mongools”, licht Bart Somers toe. “Het is een ‘independent’ film over een onafhankelijk land waar anno 2017 nog één miljoen mensen leven als nomaden met hun vee en paarden op de steppen.”
Een documentaire kun je het niet noemen, vindt Somers. “Het is een roadmovie over een absurd kunstproject: Wat doet het met mij, met ons, met de mensen die we onderweg tegenkwamen… Het is een film die je laat wegdromen en doet verlangen naar een lege agenda en naar vrijheid.”
Hoe reageerden de Mongolen op jouw paard?
“Niet”, antwoordt Somers. “Sommigen vonden het wel grappig om er even op te zitten. Ze zien het niet als kunst maar als staal. Zo’n reactie zet me op mijn plaats, laat me zien wat mijn plaats is als kunstenaar in deze maatschappij. Weet je wat ze wel steeds vroegen? Why Lada? Ze vonden het vreemd dat wij geen betere auto hadden.” De Lada was overigens goed genoeg om de 12.000 kilometer zonder een centje pijn af te leggen. Sterker nog: “Mijn overbuurman heeft hem weer helemaal teruggereden”, zegt Somers.
Data heeft hij nog niet bij de hand maar het is de bedoeling dat de film ook gaat draaien in filmhuizen in Waalwijk, Helmond, Drachten en Tiel.
Beeld uit de film ‘De Terugkeer van het Paradijs’ van Carine van Vugt en Jeroen Neus.
Jeroen Bosch
Net zoals Biye Dasaan – Mongolia zou je De Terugkeer van het Paradijs van de Tilburgse documentairemakers Carine van Vugt en Jeroen Neus een culturele roadmovie kunnen noemen. De 29 minuten durende film ging najaar 2016 al in première in de Verkadefabriek, maar krijgt deze maand extra vertoningen. En wel op 18 februari 2017 tijdens het filmfestival DOCFEED te Eindhoven en op 24 februari in het Tilburgse theater De NWEVorst.
In deze film draait het om het beroemde drieluik De Tuin der Lusten van Jeroen Bosch. Met als centrale vraag ‘Wat is jouw favoriete zonde?’ volgden Van Vugt en Neus een groep kunstenaars van Nederland naar Madrid die als het ware met het wereldberoemde drieluik meereizen zoals het ooit van het noorden naar het zuiden van Europa gereisd moet zijn, op weg naar zijn nieuwe eigenaar. De groep bestond uit drie muziekensembles, Calefax, Cappella Pratensis en New Royal Flaminga Band. Prominent aanwezig was ook de Tilburgse kunstenaar Sjon Brands die vergezeld ging van de wonderlijke wezens die hij van afval en veren maakte, geïnspireerd door De Tuin der Lusten.
“De hele film is als een drieluik gemonteerd”, zegt Carine van Vugt. “Het is een muzikale roadmovie, die de kijker een sterke kijkervaring geeft en waarbij de mooie muziek van de ensembles de soundmix vormt.” De film werd gemaakt in het kader van het culturele uitwisselingsprogramma Bosch y Bosco. In Tilburg zal de vertoning muzikaal ingeleid worden door Mete Erker en Jan Wirken, twee leden van de eerder genoemde New Royal Flaminga Band. Bovendien worden de beide documentairemakers na afloop geïnterviewd.
© Brabant Cultureel – februari 2017