Drie Noordbrabantse dichters in vertaling op de Balkan

Opmerkelijk. Kort na elkaar publiceerden drie in Noord-Brabant wonende dichters, los van elkaar, een bundel in Roemenië. Het gaat om Catharina Boer, Kees van Meel en Rob van Uden, die elk al lang geleden debuteerden. Wat hen verbindt is dat ze benaderd werden door de literaire headhunter Daniël Dragomirescu uit Boekarest, zelf ook auteur. Zij werden vertaald in het Engels en in het Roemeens.

door Albert Hagenaars

Al jaren zet Dragomirescu zich in om, parallel aan de economische mondialisering, schrijvers met elkaar in contact te brengen. Hij richtte daartoe het meertalige tijdschrift Contemporary Literary Horizon op, dat zowel op papier als digitaal verschijnt, betrok er geschoolde vertalers bij en gaf zelfs zijn universitaire baan op om zich geheel aan zijn streven te wijden. De kers op de taart moet voor hem de reeks Bibliotheca Universalis worden, waarin bloemlezingen verschijnen van schrijvers uit de hele wereld die deze idealen delen. De bundels van het Brabantse drietal Boer, Van Meel en Van Uden behoren tot de eerste uitgaven van Nederlandse snit.

Catharina Boer, gezien aantal titels de dichter met de meeste statuur van de drie, debuteerde al in 1975 met Ladders van papier. Voor Traveller through time / Călător prin timp maakte zij zelf de Engelse vertalingen, wat niet zonder schrammen ging. Zo kreeg bijvoorbeeld de Engelse versie van een gedicht niet de naam ‘Troy’ maar ‘Troje’. Op basis van het Engels verzorgde een klein team de Roemeense omzettingen. Het boek bevat niet de Nederlandse originelen.

Een ongelukkige keuze is de indeling van de bloemlezing. De Engelse tekst staat steevast op een rechter pagina, het Roemeense equivalent op de linker pagina aan de ommezijde. Dat wordt moeilijk vergelijken voor in elk geval de Engelstalige Roemenen. Gelukkig vlagen overal krachtige en originele beelden door het boek. Ondanks de ongelukkige woordkeuze in regel 5 is volgend vers een van de treffendste bijdragen:

 

HATSHEPSUT

On bottom of time, diggers found
a woman, not guarded by dates
or coloured by wars.
Beheaded, her body smeared, deformed,
denied, cancelled out of books,
she became what she was: a woman,
repeated beginning,

bottom stone which always comes above.

Evenementen
Kees van Meel is al decennia even actief als Dragomirescu. Hij is niet alleen dichter maar ook organisator van talrijke evenementen, vooral poëziebijeenkomsten. Jarenlang was hij stadsdichter van Breda. Daarnaast schreef hij theaterrecensies en verzorgt hij nog steeds culturele radioprogramma’s.

Hij nam geen enkel risico maar ging in zee met John Irons, een van de beste literaire vertalers Nederlands-Engels en in die hoedanigheid jarenlang medewerker aan Poetry International.

Van Meel is in zijn gedichten aardser dan Boer. Over het algemeen is hij ook langer van stof, en beter in het afwisselen van een zware en lichte toon. In zijn drietalige Dwalen in woorden / Wandering in words / Hoinar în cuvinte wijdt hij een gedicht aan de in Helmond geboren Hans van de Waarsenburg, op wiens werk en betekenis hij dankzij, opnieuw, Dragomirescu opmerkzaam werd gemaakt. Dat mag een bewijs heten dat de plannetjes van die laatste soms goed werken. Omdat er steeds twee gedichten tegelijk te lezen zijn maar Van Meel drie talen inzet, rouleren de talen: N / E-R / N -E / R-N enzovoort. Dat geeft de bundel een speels karakter.

 

HANS VAN DE WAARSENBURG (1943-2015)

That he was more than the primeval sea from
which he created fish or the downs over which
he used to roam in his translated work.

That he spoke about vanishing at borders
created stars petrified in life and death
dug in his own graves from distant places.

That he called on violence in early works
unravelled time in his consciousness later
as if his now had always previously existed.

That he also was an ode to the poet at the
keenest cutting edge of ordinary imagination
and particular defiance of reality: ever

closer to the world.

Muisstil
Rob van Uden debuteerde in 1983 met Verwekpot en kwam in 1996 met proza, maar bleef als dichter muisstil tot 2010. Dit Roemeense initiatief levert pas zijn derde bundel in ruim dertig jaar op. Daarom misschien is hij het die de zaken het breedst aanpakt. Niet alleen is Het eiland, de nimfen / The island, the nymphs / Insula, nimfele dus drietalig, ook nam hij afbeeldingen in kleur van Froukje Vos op die goed bij sfeer en beelden van de tekst passen. Bovendien zijn alle gedichten nieuw – dit in tegenstelling tot zijn projectgenoten. Ze zijn ook nog eens thematisch het meest coherent, namelijk verwijzend naar de beproevingen van Odysseus zoals ook de titel van de bundel daarnaar verwijst. Ook de indeling is anders. Eerst presenteert hij een cyclus in het Nederlands, daarna in het Engels en ten slotte in het Roemeens waarna, met dezelfde ordening, de volgende cycli zich ontrollen.

De regels die, in al hun eenvoud (en juist daarom ook) het meest geslaagd overkomen zijn die van het slotgedicht van de reeks De drenkeling:

Een avontuur, de dood,
en opstaan is geboortepijn.

Dus buig ik takken,
gluur ik binnen en ik treed
een groen en heilig huis.

Ik wil
uiteindelijk
ontkiemen.

Waarschijnlijk bedoelt hij ‘betreed’ in plaats van ’treed’ want dit laatste woord wil maar niet tot een andere, zinvolle, betekenis leiden. Deze tekst is zo kort dat er een vertaling bij mag, nu eens in die mooie Roemeense taal. Vooral de klankovereenkomst in de voorlaatste regel doet het goed.

 

O aventură, moarte,
şi ridicȃndu-te este durerea naşterii.

Deci îndoi ramurile,
privesc şi păşesc
un verde şi sacru conac.

La urma urmei vreau să
înfloresc.

Inmiddels werden de drie dichters overeenkomstig het intensieve ruil- en rouleersysteem van de organisatie ook al uitgenodigd voor optredens in onder andere Schotland en Kroatië. Hopelijk levert al dat gereis ook een neerslag in nieuwe boeken op, niet alleen daar, daar en daar maar ook hier…

 

Catharina Boer, Traveller through time / Călător prin timp. Iaşi, Roemenië: Editura PIM 2016, 58 pp., ISBN 978-606-13-2858-1, pb.

Kees van Meel, Dwalen in woorden / Wandering in words / Hoinar în cuvinte. Iaşi, Roemenië: Editura PIM 2016, 76 pp., ISBN 978-606-13-3022-5, pb.

Rob van Uden, Het eiland, de nimfen / The island, the nymphs / Insula, nimfele. Iaşi, Roemenië: Editura PIM 2016, 126 pp., ISBN 978-606-13-3233-5, pb.

http://contemporaryhorizon.blogspot.nl

 

© Brabant Cultureel – december 2016