Tot nu publiceerde Martijn Benders alleen poëzie, maar met ‘Fliermans passage’ debuteert hij als romanschrijver. Het boek is een is alcohol gedrenkte rollercoaster die de lezer verdwaasd achterlaat. Het boek kent aan alle kanten uitschieters, ook in vrouwonvriendelijkheid, maar schrijven kan Benders beslist.
door Lindy Jense
Martijn Benders (Helmond 1971) creëerde met Fliermans passage een uit alcoholdampen opgetrokken achtbaanrit waar de doorsnee lezer op z’n minst verward, wellicht met een glimlach maar ongetwijfeld licht misselijk uitrolt. Benders, die tot nu toe uitsluitend poëzie schreef, levert hiermee zijn eerste roman af. Niemand deugt in Benders’ universum: hoofdpersoon Chamiel Fliermans is een continu bezopen would-be schrijver en zijn collega’s Jos, Henk en Anita zijn respectievelijk een psychopate seksmaniak, een zielige dikzak en een passief rund.
Fliermans heeft een plan. Hij wil naar Moskou, naar zijn Russische internetvriendin Carmen, die hem in verhitte mails aanmoedigt zo snel mogelijk op pad te gaan. Om aan geld te komen neemt Chamiel een vies baantje als balsemer in lijkenhuis De Passage. Hij laat zich direct van zijn meest ondernemende kant zien als hij een manier verzint om razendsnel te werken: gewoon een verfroller met balsemvloeistof over het lijk en hup, in vijf minuten is de klus geklaard. Zo blijft er meer tijd over om een van zijn immer met drank gevulde thermosflessen aan de lippen te zetten.
Benders neemt je mee in een nihilistische, absurdistische wereld vol gedoemde personages die allemaal op hun eigen manier de moed erin proberen te houden in een verrotte wereld. Dat hij een liefhebber is van Russische literatuur, zal niemand ontgaan. Moskou als mythische eindbestemming is een motief dat regelrecht ontleend is aan de Drie Gezusters van Tsjechov. En Benders refereert meermaals openlijk aan het werk van Venedikt Jerofejev, die met Moskou op sterk water (1969) de archetypische vuilbekkende deliriumroman schreef, een culthit voor iedere Slavofiel.
Martijn Benders.
Bejaarde
De poging van Benders om in Jerofejevs voetsporen te volgen, levert hilarische passages op, zoals die waarin Fliermans te voet naar Moskou vertrekt met als bagage zijn thermosflessen vol drank, Dante’s Goddelijke Komedie, een tent en een gestolen hond. Om zo licht mogelijk te reizen, besluit hij de hond en Dante ijskoud in het eerste het beste bos te dumpen. Enkele onnavolgbare wendingen later zadelt hij een eenzame bejaarde op met het hondje en gooit hij de tent plompverloren weg. Geef toe: wie gaat er nu zonder Dante naar Moskou!
En dan heb ik het nog niet eens gehad over de mobiele crematie-unit waarvan directeur Henk van De Passage een wereldwijd succes wil maken. Met een Mercedes die deels tot crematorium is verbouwd, beleven Henk, Anita en Jos heel wat dolle avonturen. Of neem het geheimzinnige Poolse kasteel waarin Chamiel door ‘Carmen’ (die uiteraard niet is wat ze op internet leek) wordt gegijzeld. Uit de kreten die hij opvangt, meent hij te kunnen opmaken dat ook Cees Nooteboom en misschien Ilja Pfeijffer er gevangen worden gehouden. “Of”, denkt Fliermans, “een andere schrijver die vaak in het buitenland is en door niemand gemist wordt.” Een briljant plan, concludeert hij. “Wil je mensen ontvoeren, ontvoer schrijvers. Die zal de wereld missen als kiespijn.”
Waarschuwingssticker
Kortom: Fliermans passage is voorzien van zwarte humor, een komisch plot en zoveel lijken als de lezer maar aankan. De enige kanttekening die ik er nog bij kan maken, is dat het boek werkelijk ontstellend vrouwonvriendelijk is. Hele hoofdstukken zouden eigenlijk voorzien moeten zijn van een waarschuwingssticker. Wie er niet tegen kan dat dames in dit boek vooral dienen voor allerhande seksuele uitspattingen, moet er niet aan beginnen. Laat het anders een troost zijn dat ook menig mannelijk achterwerk dit boek niet ongeschonden doorkomt. Kan Martijn Benders een boek schrijven? Jazeker. Je moet als lezer gewoon af en toe even je neus dichtknijpen. Fliermans passage is als wodka: het komt hard binnen, maar na het eerste glas heb je nergens meer last van.
Martijn Benders, Fliermans Passage. Amsterdam: Van Gennep 2016, 271 pp., ISBN 9789461644282, pb., € 19,90 (e-book € 14,99).
© Brabant Cultureel – oktober 2016