Het KlarinetNsemble uit Hilvarenbeek bestaat een kwart eeuw en viert dat met de presentatie van een cd. Het gezelschap, dat in heel Brabant optreedt en een voorliefde lijkt te hebben voor tango, staat erom bekend dat het een bijzondere draai geeft aan bestaande muziek. Maar waarom is de klarinet een mooi instrument?
door Emmanuel Naaijkens
Als het KlarinetNsemble uit Hilvarenbeek het orgelstuk Toccata en fuga in d-mineur van Bach inzet, en je hebt als luisteraar je ogen dicht, dan waan je je heel even in een kerk. Want de afzonderlijke es-, bes-, alt-, bas- en contrabasklarinetten vormen samen als het ware de pijpen van een orgel. Deze uitvoering van het Toccata van Bach is kenmerkend voor het KlarinetNsemble: het gezelschap, onder leiding van dirigent en arrangeur Maarten Jense, staat erom bekend dat het een bijzondere draai geeft aan bestaande muziek.
Boeykens
Het ensemble bestaat dit jaar een kwart eeuw en dat wordt onder meer gevierd met de opname van een cd. Er zijn in ons land naar schatting een vijftiental klarinetgezelschappen en die zijn allemaal de afgelopen decennia opgericht. “Walter Boeykens, mijn docent op het Brabants Conservatorium, had in de jaren tachtig in Antwerpen het Clarinet Choir Walter Boeykens. Ik raakte daar bij betrokken, omdat ik arrangementen schreef en soms ook meespeelde. Dat was voor mij een inspirerend voorbeeld”, vertelt Maarten Jense, muziekdocent en componist/arrangeur. Of zoals hij zichzelf noemt “een notenschrijver”.
Het KlarinetNsemble is voortgekomen uit een gezamenlijk concert door klarinetleerlingen van de plaatselijke muziekschool, aangevuld met klarinettisten uit de Koninklijke Harmonie Concordia van 1839. Dat smaakte naar meer en korte tijd later was de oprichting van het ensemble een feit. De musici zijn zowel amateurs als professionals. En die amateurs zijn ook niet de eerste de besten. “Ze hebben minimaal het c-diploma van de muziekschool, want betekent dat ze al minstens zeven jaar hun instrument bespelen”, zegt Jense.
De professionals verdienen veelal de kost als muziekdocent. Klarinettiste Jannie Klessens bijvoorbeeld, is muziekdocent in Breda. Maar ook Rinus van Hamond (75), die al op zeventienjarige leeftijd toetrad tot Het Brabants Orkest en daar bijna veertig bleef, is met zijn brede ervaring een steunpilaar. En die zit dan, als het zo uitkomt, naast het jongste lid van het ensemble, dat in 5 vwo zit.
Het KlarinetNsemble in het oude kerkje in Middelbeers. Derde van links dirigent Maarten Jense. Foto Fred van Laarhoven
Innovatie
De klarinet is een relatief jong blaasinstrument dat rond 1700 is ontwikkeld. Muziekliefhebbers reageerden aanvankelijk sceptisch op deze innovatie. “Een recensent vond het lijken op een trompet, iets voor een militaire kapel die dan liefst op grote afstand stond te spelen”, zegt Jense met een grijns. Mozart maakte het instrument ruim een halve eeuw later salonfähig door de klarinet, toen nog een bassetklarinet, een volwaardige plek in zijn composities te geven.
Wat is er zo mooi aan een klarinet om er een ensemble met alle klankkleuren van dit blaasinstrument voor op te richten? Het is in ieder geval niet per se omdat het voor de leden van het KlarinetNsemble het mooiste muziekinstrument van de wereld is, bekennen Maarten Jense, Jannie Klessens en Ton de Bruijn. “Ik ben klarinet gaan spelen omdat mijn vader dat in de harmonie in Dongen deed, en hij vond dat ook iets voor mij”, zegt Klessens. Ook bij De Bruijn geen keuze voor de klarinet na een zoektocht naar alle mogelijkheden. “Bij ons was het ook simpel. Wout Stabel, die op het conservatorium zat, gaf er les in, dus daar moest ik in verder gaan.”
Missie
Het is het oorstrelende resultaat van het samen spelen dat de leden van KlarinetNsemble zo enthousiast maakt, legt het drietal uit. De klarinetuitvoering van al dan niet bekende muziekstukken geeft de luisteraar het gevoel van een verrassende, hernieuwde kennismaking met de betreffende compositie. “Wij zijn geslaagd in onze missie als we het publiek weten te raken”, zegt Jense. Geen groter compliment voor het orkest dan bezoekers die achteraf laten weten met tranen in de ogen geluisterd te hebben, zelfs bij nummers die ze misschien al talloze malen gehoord hebben.
Heeft die ontroering wellicht te maken met het karakter van de klarinet, dat nogal eens als melancholiek wordt omschreven? De drie muzikanten aarzelen. Zeker, de klarinet roept weemoedige gevoelens op, maar of dat doorslaggevend is, betwijfelen ze. Wat dan wel? Die vraag vinden ze moeilijk te beantwoorden. Voor Maarten Jense is het mooie dat een klarinet een timbre heeft van heel zacht naar uiterst fel. “Als ensemble laten we de rijke mogelijkheden van de instrumenten helemaal tot hun recht komen.”
Windstreken
Het jubilerende KlarinetNsemble heeft een repertoire dat uit stukken uit zowat alle muzikale windstreken is opgebouwd. De Bruijn: “We putten bijvoorbeeld uit de klezmer, volksmuziek, klassieke muziek, tango; het is fusion.” De nummers op de cd geven dat aardig weer: vertolkingen van Bach, Larsson, Bartók, Cosentino, Beethoven, Piazzolla, Mozart en Vloeimans. En twee composities van Maarten Jense. “We spelen alleen muziek waarvan wij met zijn allen vinden: die past bij ons. We hebben wel eens dat we aan een stuk beginnen en dan merken dat het ons niet ligt. Dan voeren we dat af.”
In die brede schakering springt de liefde voor tango eruit. Al drie keer heeft het gezelschap een tangoproject uitgevoerd, in samenwerking met een zanger en dansers. Ook dat is een handelsmerk van het KlarinetNsemble, uitvoeringen met andere kunstdisciplines. Bij die tangomuziek hoort een bijzonder verhaal dat ook iets zegt over de reikwijdte van sociale media. Jense: “Ik kwam een nummer tegen van de Argentijnse componist Saúl Cosentino en heb daar een arrangement voor ons orkest van gemaakt. Toen we dat in een kerk in Frankrijk speelden is er door een bezoeker een filmpje van gemaakt dat op YouTube is gezet. Cosentino heeft dat later ontdekt, was erg enthousiast over onze uitvoering en sindsdien hebben we regelmatig contact met hem.”
Solist
Op de cd staan ook bijdragen van klarinettist André Kerver, die als solist een internationale reputatie heeft en werkte met dirigenten als Jaap van Zweden, Jan Willem de Vriend en Roy Goodman. Dat hij ook met het KlarinetNsemble op de planken staat is te danken aan de vriendschap met Maarten Jense, ontstaan in de tijd dat zij beiden aan het Brabants Conservatorium les kregen van Walter Boeykens (1938-2013). Kerver is solist in een drietal werken, waaronder het beroemde Adagio uit Mozarts Klarinetconcert.
Zaterdag 19 november 2016 wordt de cd gepresenteerd tijdens een feestelijk
concert in Cultureel Centrum Elckerlyc in Hilvarenbeek.
Kaarten te bestellen via www.elckerlyc.nu.
© Brabant Cultureel – oktober 2016