Het atelier van Jalila Essaïdi is vooral gericht op experimenteel onderzoek

Jalila Essaïdi heeft een achtergrond in de beeldende kunsten. Bijzonder is dat zij zich begeeft op het terrein van de biotechnologie. Ze maakte naam met de ‘Bulletproof Skin’. Nu staat ze volop in de belangstelling met Mestic, een jurk gemaakt uit mest. Voormalig burgemeester van Eindhoven, Rob van Gijzel, stimuleerde haar een lab op te zetten waarin, ook voor anderen, ruimte zou zijn voor experimenten op het raakvlak van kunst, biotechnologie en design. In deze opzet is BioArt Laboratories nu twee jaar operationeel.

door Irma van Bommel

Na haar opleiding in de kunsten wilde Jalila Essaïdi (1980) niet conceptueel werken, maar met echte grondstoffen aan de slag. Daarom richtte zij in 2011 BioArt Laboratories op. Brabant Cultureel zocht haar op in het lab op Strijp T in Eindhoven, enkele weken voor haar verhuizing naar een ander pand in Eindhoven. Dit is het eerste atelierbezoek waar we geen kunstobjecten aantreffen. “Het gaat mij niet om het eindproduct maar om de processen”, verklaart Essaïdi. Toch is het goed om regelmatig toepassingen te tonen aan het publiek. Zo was op 23 juni 2016 in de Philips Fruittuin een modeshow te zien van Mestic, de mestjurk, en was er tijdens de Dutch Design Week eind oktober in het Veemgebouw op Strijp S een expositie ingericht met resultaten van diverse onderzoeken die in BioArt Laboratories worden uitgevoerd.

Aan de Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg studeerde Essaïdi af in drie richtingen: driedimensionale autonome kunst, educatief onderzoek en ontwikkeling, en kunstbeschouwing, kunst- en cultuurgeschiedenis. Aan de Universiteit van Leiden studeerde zij bio art – waar ze bij toeval op stuitte – om vervolgens haar master te volgen aan zowel de Hogeschool voor de Kunsten van Fontys in Tilburg als die van Zuyd in Maastricht. Haar master kunsteducatie maakte ze niet af, omdat ze in 2010 een prijs won met de Bulletproof Skin, de kogelwerende huid. Daarmee trok zij wereldwijd de aandacht en raakte alles in een stroomversnelling. Ze richtte een lab op voor experimenteel onderzoek, wat ze sinds twee jaar ook openstelt voor andere (jonge) onderzoekers. Naast haar werkzaamheden voor het lab geeft ze aan de kunstacademie in Tilburg les in bio-art, haar specialisatie.

Biotechnische kennis
De vraag is hoe ze met een achtergrond in de kunsten aan biotechnische kennis komt. “Ik heb altijd een grote fascinatie gehad voor de natuur en ben opgegroeid in een familie met een biotechnologisch bedrijf.” Ze leest graag technische artikelen, onder andere over genetische manipulatie. De spinnenzijde die ze gebruikte voor de kogelwerende huid werd geleverd door genetisch gemodificeerde geiten. Die geiten beschikken over een gen van een spin waardoor ze melk produceren dat het eiwit bevat waar de zijde van wordt gemaakt. “De vraag is in hoeverre het ethisch verantwoord is om in te grijpen in de natuur. Het is vaak onbekendheid die maakt dat mensen er huiverig voor zijn, maar we eten inmiddels allemaal genetisch gemanipuleerd voedsel.” Essaïdi wil met haar experimenten discussies op gang brengen, zodat er een bewustwordingsproces op gang komt. Daarom organiseert ze regelmatig lezingen, maatschappelijke debatten en exposities.

 

Het is haar ambitie om op creatieve wijze oplossingen te bedenken voor hedendaagse, maatschappelijke vraagstukken. Daarbij gaat ze niet volgens een vooropgesteld plan te werk. Dat werkt niet, meent ze. Ze wil ook niet dat de (internationale) studenten uit diverse disciplines in haar lab volgens een vooropgesteld plan werken. Out of the box denken is belangrijk. En alle mogelijkheden openhouden. Toepassingen ontstaan bij toeval. Essaïdi heeft het lab kunnen opbouwen met wat ze verdiende met het geven van lezingen en dergelijke. Incidenteel krijgt ze subsidie, onder andere van bkkc en het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie. Bedrijven komen vaak pas als sponsor in beeld als er een eindproduct in zicht is.

Bij het runnen van een lab komt veel kijken. Connecties hebben, de juiste bedrijven benaderen, netwerken dus, is belangrijk. Voor de Bulletproof Skin werkte ze samen met een aantal instellingen. Van de afdeling Dermatologie van het Leids Universitair Medisch Centrum betrok ze voor haar proeven menselijke huid. Ze kreeg de restanten die overbleven na plastische chirurgie. De spinnenzijde betrok ze van een Amerikaanse universiteit.

Manipulatie
Uiteraard mag ze niet zelf genetische manipulatie toepassen. Dat is aan strenge regelgeving gebonden. In samenwerking met Forensic Genomics Consortium Netherlands werd ‘in vitro’ (in laboratoriumglaswerk) menselijke huid, versterkt met spinnenzijde, gekweekt. Met een ballistisch instituut in Nederland is de huid getest. Deze bleek bij kogels die op lage snelheid werden afgevuurd, kogelwerend te zijn. Er is ook een medische toepassing gevonden. De verstevigde huid kan worden toegepast bij brandwonden en doorligplekken. Het onderzoek naar praktische toepassingen zal nog zeker tien jaar in beslag nemen, denkt Essaïdi.

 

Mestic is begonnen als grap. Om mensen met verschillende belangen, bijvoorbeeld van de provincie en ZLTO (Vereniging voor ondernemers in de groene ruimte) om de tafel te krijgen en iets te doen aan het mestoverschot, is Essaïdi gevraagd te gaan experimenteren met mest. Ze wist de cellulose in koeienmest om te zetten in bioplastic, papier en textiel. De fosfaten en nitraten in de mest kunnen in geconcentreerde vorm worden omgezet in hoogwaardige kunstmest. (Hoewel het uit de natuurlijke grondstof mest komt, blijft dit toch kunstmest heten.) De modeshow met textiel uit mest trok veel aandacht, maar de toepassingen zijn dus veel breder.

De opzet van BioArt Laboraties is dat door de aanwezigheid van onderzoekers in diverse disciplines cross-overs ontstaan, oftewel dat er kruisbestuiving optreedt. Een aantal studenten is bezig met experimenteel onderzoek, waarvan al enkele resultaten te zien waren tijdens de Dutch Design Week. Een studente design doet onderzoek naar het fabriceren van beenderporselein (het Engelse ‘bone china’) uit urine. Dit porselein wordt traditioneel gemaakt met de as van runderbotten waar calcium uit wordt gehaald. De studente haalt de benodigde grondstoffen uit urine.

Zeepbel
Een andere student is bezig een methode te ontwikkelen om uit een zeepbel een vlakke film te halen, wat toepassingen kan hebben in de biologie en scheikunde. Verderop staat een opstelling van een zogenaamde ‘tree antenna’. Al in het begin van de twintigste eeuw werd ontdekt dat sapstromen in levende bomen kunnen fungeren als antenne. In 2014 herhaalde BioArt Laberatories met succes dit experiment, onder meer met behulp van enkele Eindhovense zendamateurs. Verder wordt geëxperimenteerd met lichtgevende planten, met het effect van geluid op de groei van zaden en met lichtgevende bacteriën in schoenzolen.

Ook is BioArt Laboraties een erkend leerbedrijf voor MBO-studenten. En er is een educatief programma voor kinderen vanaf negen jaar. Waarom? Omdat kinderen nog onbevangen zijn en met originele ideeën komen. Het lab is één grote speeltuin. Het lab faciliteert, onderzoekers doen de rest. “Het lab levert de verf en de kwasten voor de toekomst.”

 

www.bioartlab.com

www.jalilaessaidi.com

www.ddw.nl/evenement/766

www.voordewereldvanmorgen.nl/duurzame-blogs/de-10-finalisten-zijn-bekend

Jalila Essaïdi, Bulletproof skin, Exploring Boundaries by Piercing Barriers.
Eindhoven: Jalila Essaïdi 2012, 262 pp., ISBN 978-90-819957-0-2, hb., € 50,00.

© Brabant Cultureel – oktober 2016

Mestic: 

Bulletproof Skin: