Het is mede dankzij Ed Schilders en de website Cu(ltureel) Bra(bant), www.cubra.nl, dat Brabant Cultureel nog bestaat en nu de overstap kan maken naar een eigen website. Voor Schilders was het een vanzelfsprekendheid om ruimte te bieden op ‘zijn’ website en ook volop met raad en heel veel daad bij te staan. Hij werkt graag op de achtergrond, maar nu zet Brabant Cultureel hem in de schijnwerpers.
door Lauran Toorians
Dat Brabant Cultureel nu de vijfenzestigste jaargang ingaat, is niet vanzelfsprekend. Toen ruim drie jaar geleden de subsidie ‘verdween’, mocht een flink deel van de redactie en vaste medewerkers dan wel vinden dat dit niet het einde van het blad mocht betekenen, maar hoe het dan verder moest was niet meteen duidelijk. Dat een papieren blad zonder budget niet mogelijk is, was overduidelijk, maar het besluit om digitaal verder te gaan was niet voor iedereen even vanzelfsprekend. En bovendien: hoe doe je dat? Daar kwam de website www.cubra.nl in beeld.
Ed Schilders, al jaren de webmaster en drijvende kracht achter CuBra (Cultureel Brabant), was geen onbekende en het contact was snel gelegd. “Het voortbestaan van Brabant Cultureel ging mij aan het hart. Het blad vervult en vervulde een functie in de provincie en heeft traditie en niemand leek er voor op te komen”, zegt Schilders erover. “Ik verbaasde me erover dat blad en redactie werden geschoffeerd en niemand in de bres sprong. En bovendien meende ik dat BC en Cubra elkaar uitstekend konden aanvullen.” En dus ging CuBra fungeren als ‘paraplu’ waaronder Brabant Cultureel mocht schuilen, met Schilders als bijzonder gastvrije webmaster.
Ed Schilders. foto Gemma van der Heyden
Journalistiek
Deze samenwerking heeft beide partijen goed gedaan. Voor CuBra betekende het een welkome aanvulling met actuele artikelen en beschouwingen – een journalistiek aanbod dat op de site nog niet aanwezig was – en voor Brabant Cultureel een mogelijkheid om zonder al te zware ingrepen de overstap te maken van papier naar het wereldwijde web. Daarmee werd tijd gewonnen om lopende zaken af te handelen, een nieuw stichtingsbestuur te vinden en met plannen te komen voor een toekomst die wellicht nog ‘low budget’ zal blijven, maar in elk geval niet meer ‘no budget’ hoeft te zijn. Dat is gelukt, en omdat bij de zoektocht naar subsidies en andere (geldelijke) ondersteuning vaak als eis werd gesteld dat Brabant Cultureel op eigen benen moet staan, met een eigen website, is na drie jaar afscheid genomen van CuBra. Zonder de gelegenheid om te schuilen bij CuBra was dat allemaal niet gelukt.
Afscheid van Ed Schilders nemen we hiermee niet. Hij blijft betrokken bij de redactie en beraadt zich op bijdragen die hij zou willen en kunnen schrijven. Er liggen dus nog mooie essays in het verschiet. Het feit dat hij net als Brabant Cultureel dit jaar vijfenzestig werd, schept daarvoor wat extra ruimte, al zal hij zeker ook zijn werkzaamheden voor CuBra niet op een lager pitje zetten. Zoals alle freelancers merkte ook Schilders de laatste tijd dat het stiller is geworden qua opdrachten. “Maar net nu ik pensioengerechtigd ben, komen er weer verschillende leuke opdrachten binnen”, merkt hij op. “Ik ga dan ook zeker door, maar besef wel dat ik nu kan kiezen voor die dingen die ik echt leuk of belangrijk vind.”
Echt leuk is in elk geval CuBra. De website ging van start in 1999. In eerste aanleg was het een literair magazine, maar al snel veranderde het in een culturele doolhof van encyclopedische omvang. Mede-oprichters en belangrijke medewerkers zijn de inmiddels overleden Frans Tooten, en Cees van Raak en wat later Jan de Jong en Han van Meegeren, naast tal van mensen die eigen ‘hoekjes’ op de site vullen en bijhouden. En dat alles met Schilders als de spin in het web.
Leraar
Schilders studeerde na zijn middelbare school Frans en Nederlands aan de lerarenopleiding in Tilburg (toen nog het Mollerinstituut). “Ik kwam er te laat achter dat ik niet geschikt ben om voor de klas te staan en elk jaar opnieuw te moeten uitleggen dat er in het Frans ‘le-woorden’ en ‘la-woorden’ zijn. Gelukkig kon ik al snel aan de slag bij Schoevers, waar de leerlingen een stukje volwassener en veel gemotiveerder zijn. Maar lesgeven is niet mijn grootste talent.” De literatuurkant van zijn opleiding sprak hem veel meer aan en hij bleek ook een groot talent te hebben als tekstredacteur. Als zodanig heeft hij lang leermiddelen voor Schoevers geredigeerd, evenals tal van andere publicaties die vaak een relatie met Tilburg hebben.
“Brabant Cultureel en Cubra hebben elkaar steeds uitstekend aangevuld.” foto Gemma van der Heyden
Schilders vond zijn draai in de soms wat stoffige uithoeken van de literatuur en de cultuurgeschiedenis. De begraafplaatsen van bekende en minder bekende schrijvers, wonderlijke verhalen over relieken (De voorhuid van Jezus), de moord op Marietje Kessels in Tilburg en de moordaanslag op bisschop Zwijsen zijn enkele van de onderwerpen waaraan hij een boek wijdde, waarbij vooral Moordhoek over Marietje Kessels erg veel aandacht trok. Later ging zijn aandacht zich meer en meer richten op Tilburg en op het dialect van die stad, wat opnieuw leidde tot een reeks van lezenswaardige publicaties.
En daar kwam dus CuBra als medium bij. Een podium waarop ook voor vele anderen ruimte is en een website waar inmiddels zoveel op staat dat niemand – ook Schilders niet – nog een totaaloverzicht heeft. Nieuw werk – proza, poëzie, essays, beeldende kunst – staat er naast encyclopedische verzamelingen van bijvoorbeeld oude krantenberichten van heemkundige aard, maar ook het mooiste papegaaienmuseum ter wereld, met Harry van Boxtel als curator.
“Dat het oorspronkelijke karakter van CuBra als magazine verloren was gegaan, was niet meteen een punt van zorg, maar wel iets dat met de entree van Brabant Cultureel op de site als het ware werd verholpen”, meent Schilders. “Plotseling was er ook weer structureel journalistieke aandacht voor de actualiteit.” Dat het publiek dit waardeerde, is duidelijk uit de bezoekersgegevens die de website genereert. Per dag wordt CuBra bezocht door negenhonderd tot duizend unieke bezoekers en daarbij scoren de pagina’s van Brabant Cultureel in de hoogste regionen, naast die van het Woordenboek Tilburgse Taal.
Taal en letterkunde
Twee projecten op CuBra liggen Schilders na aan het hart. Het ene is voornoemd Woordenboek Tilburgse Taal (WTT), het andere Paap van Gramschap. Het woordenboek werd sinds ongeveer 1980 aangelegd door de taalkundige Wil Sterenborg, die ook al een gestandaardiseerde spelling voor het Tilburgs had opgesteld. In 2009-2010 werd dit woordenboek – dat alleen bestond als kaartsysteem – door Schilders gedigitaliseerd en opgenomen in CuBra en sindsdien houdt hij het met regelmaat bij. Dat betekent voornamelijk het toevoegen van nieuw gevonden bewijsplaatsen van Tilburgse dialectwoorden. Paap van Gramschap is de titel van een lexicon over ‘vier eeuwen schrijven, drukken, uitgeven, illustreren en boekhandelen in Tilburg’ dat in boekvorm oorspronkelijk verscheen in 1992. De auteur/samensteller was toen Ronald Peeters en samen maken Peeters en Schilders nu een compleet bijgewerkte en aangevulde versie op CuBra. Ook ‘de Paap’ is inmiddels online, maar waarschijnlijk nooit af.
“Het voortbestaan van Brabant Cultureel ging mij aan het hart.” foto Gemma van der Heyden
Dat het accent bij de bezigheden zwaar op Tilburg ligt, is verklaarbaar doordat Schilders daar thuis is. “Ik verbaas me er vaak over waarom dit op andere plaatsen niet gebeurt”, zegt hij daarover. “Er zijn wel mensen uit de omgeving van Tilburg die zich melden en die bijdragen aan CuBra, maar nauwelijks van verder weg en ik zie het op deze manier in andere steden ook niet gebeuren.” Misschien is dat niet helemaal waar; ik denk aan een website als www.bossche-encyclopedie.nl, maar die is toch veel beperkter van opzet. Daar gaat het heel strikt alleen over de geschiedenis van de stad ’s-Hertogenbosch. Op CuBra kan in feite alles, als het maar cultureel is – in de breedste zin van het woord – en (Noord)-Brabants. Net zoals in Brabant Cultureel.
Een onderwerp dat Schilders al enige tijd bezighoudt is ‘spotten, schelden en vloeken in het Tilburgs’. Het gaat hem daarbij niet alleen om het talige aspect (dialect), maar ook om de sociale en soms ook politieke context waarin dit gebeurde. Oude krantenberichten en ander archiefmateriaal vormen daarbij een belangrijke bron en uitgesponnen discussies in de vorm van ingezonden lezersbrieven of verslagen van volksoploopjes vertellen veel over de omstandigheden waarin mensen leefden. Voor Schilders ligt hierbij de focus op Tilburg, maar dit is natuurlijk bij uitstek een onderwerp dat ook elders zou kunnen worden bestudeerd. Wie hiermee in eigen stad of dorp aan de slag wil, kan zich melden bij CuBra en vindt daar vast een gewillig oor en waarschijnlijk ook een podium.
Doorgesneden
Dat Brabant Cultureel nu doorgaat op een eigen website, betekent niet dat alle banden met CuBra worden doorgesneden. Zoals al gezegd wil Ed Schilders graag blijven bijdragen aan Brabant Cultureel en ook omgekeerd zal de vruchtbare kruisbestuiving zeker blijven.
© Brabant Cultureel – februari 2016
Geweldig! Dik verdiend door Ed.
Mooie aandacht voor het vele sympathieke en intrigerende en stimulerende werk van Ed!
Mooi eerbetoon aan een literaire duizendpoot en een onvermoeibare pleitbezorger voor wat zich afspeelt in de sloppen en stegen van de literatuur.
Fijn Ed dat je, nu je je column in het Brabants Dagblad niet meer hebt, toch nog op een andere, digitale manier, het Brabantse publiek van je pennenvruchten laat genieten.
Piet Jacobs Oisterwijk (vandaag hoorde ik weer een treinconducteur mijn geliefde woonplaats ‘Ojsterwijk’ noemen).