Voor fotografe Annie van Gemert vormen fotoboeken het expressiemiddel bij uitstek om haar verhalen te vertellen. Voor haar nieuwste publicatie keerde zij terug naar haar geboorteplaats Vught.
door Joep Eijkens
Fotograaf Annie van Gemert. foto Piet den Blanken
Het is Annie van Gemert (Vught, 1958) weer gelukt: een fotoboek uitgeven in eigen beheer, haar achtste alweer. Ditmaal betreft het een boek met een persoonlijk tintje. De Nijmeegse fotografe werkte in 1976-77 als leerling Z-verpleegkundige in het psychiatrisch ziekenhuis Voorburg in haar geboorteplaats. In 1989 keerde zij er terug maar nu als fotografiestudente. Het negentiende eeuwse hoofdgebouw was namelijk voorbestemd om gesloopt te worden en Van Gemert had toestemming gekregen om het interieur van het enorme complex fotografisch vast te leggen. Het resulteerde in een reeks documentaire zwart-witfoto’s van zalen, gangen en andere ruimtes, foto’s waarin stilte, leegte en afbladderende muren de sfeer bepalen.
Het studiemateriaal bleef ongebruikt liggen totdat de fotografe op het idee kwam om er een boek van te maken. Daarvoor ging ze afgelopen jaar nogmaals terug naar Vught. Ze fotografeerde er de plek waar het hoofdgebouw had gestaan alsook enkele locaties op wat nu Zorgpark Voorburg heet om ‘het contrast (…) tussen de grootschaligheid van toen en de kleinschaligheid van nu’ zichtbaar te maken.
Uit de verf
Komt dat laatste onderdeel wat mij betreft niet echt goed uit de verf, lezenswaardig is de inleiding die de fotografe zelf schreef op basis van persoonlijke herinneringen en overwegingen. Zo legt ze een verband tussen enerzijds de indrukken die ze als leerling Z-verpleegkundige opdeed en anderzijds de onderwerpen die zij jaren later als professionele fotografe koos voor haar fotoprojecten. ‘Doordat ik in die periode veel gezien heb van het reilen en zeilen in een psychiatrische instelling heb ik (onbewust) een grote belangstelling gekregen voor instituten zoals kloosters en kostsscholen’, schrijft ze.
Ook de moeite waard zijn haar interviews met diverse mensen die tussen 1960 en 1990 werkzaam waren in Voorburg. Onder hen de bekende acteur Marcel Musters. ‘De psychiatrie is een goede leerschool om te leren acteren’, merkt de oorspronkelijk uit Tilburg afkomstige theaterman onder meer op. ‘Andersom denk ik dat acteren ook goed zou zijn voor beginnende verpleegkundigen, omdat je letterlijk leert je in te beelden hoe het fysiek en geestelijk is om een ander te zijn.’
Kazerneachtig
Ook de laatste geneesheer-directeur van Voorburg, Goos Zwanikken, komt aan het woord: ‘Mijn uiteindelijke doel was het opruimen van het kazerneachtige hoofdgebouw’, schrijft hij. ‘Wij hebben als eersten in Nederland sociowoningen gesticht voor kleine groepen patiënten’.
Jammer overigens dat Annie van Gemert de geïnterviewden geen gezicht heeft gegeven door een fotoportret. Het zou haar boek zeker sterker hebben gemaakt.
Annie van Gemert: Sporen van een afgeschermde wereld. Uitgave in eigen beheer. Isbn 978-90-806958-7-0. Prijs € 39,95.
© Brabant Cultureel – februari 2016