De dag dat egeltje ziek werd

Greet Op den Kamp en Marja van Trier maakten samen een mooi prentenboek: ‘De dag dat egeltje ziek werd’. Bijzondere is dat dit boek ‘andersom’ tot stand kwam. Meestal is er eerst het verhaal, waar vervolgens illustraties bij worden gemaakt. In dit geval waren de prenten van Op den Kamp er eerst en is de tekst van Van Trier de illustratie. Het is een bijzonder boek geworden, dat zie je meteen. Krachtige, gekleurde prenten die een tikkeltje mysterieus zijn.

door Muriel Boll

Je ogen blijven even haken aan de omslagtekening: twee figuren met een paar hondjes. Vreemd: je ziet vier gezichten en toch maar twee paren benen. De ene figuur heeft een wezentje op haar nek dat zich daar stevig genesteld heeft, de tweede lijkt zijn of haar jas om een kind geslagen te hebben, maar is dat wel zo? Het tafereel roept iets van bescherming op. En dat beschermende hebben de platen binnenin ook: figuren staan dicht naast of tegen elkaar aan. Vaak houden ze elkaar vast, uit genegenheid, maar ze lijken ook bij elkaar te schuilen, alsof ze ergens bang voor zijn.

Bescherming
Door dat beschermende in de gouaches van Op den Kamp werd Van Trier getroffen: ‘Dat gevoel van bescherming viel me meteen op toen Greet me deze platen liet zien. Waar moeten deze personages tegen beschermd worden, vroeg ik me af. En dan kom je uit bij angst, bij iets wat erg is. Dat vond ik in elke tekening terug: bescherming en angst. Maar je kon nergens precies aanwijzen waar dat zat. Angst waarvoor? De figuren die Greet heeft getekend, hebben haar dat in pieken op hun hoofd staat, ze wijzen alle kanten op. Eén wezentje had iets van een egeltje, een egeltje met wat slaphangende stekels, vond ik. En toen had ik het, egeltje is ziek! Daarom ligt egeltje dus onder een roodgeruit dekentje.’

Op die eerste prent in het boek staan bedrukt kijkende mensen, een kind, en een schaap aan het bed. Een zeldzaam vertederend schaap, je zou het zo in een mandje willen leggen. De tekst daarnaast is mooi van klank: ‘De dag dat egeltje ziek werd was doodgewoon begonnen. (…) Maar vooraan in de middag werden egeltjes stekeltjes slap / en egeltje viel om, zomaar onder de perenboom. / Dus pakten ze een dekentje en dekten egeltje toe.’

Op den Kamp: ‘Ik had helemaal niet op die manier over mijn tekeningen nagedacht. Pas toen Marja dat zo zei, begon ik daar iets van te zien. En zoals Marja opmerkte, iedereen heeft wel iets met een egeltje. Dat kun je in de tekeningen zien.’

Van Trier: ‘En als er iets is, iets ergs, dan gaat iedereen zich ermee bemoeien. Je moet dit doen, of dat… nee, niet zo, let vooral op, enzovoorts. Eigenlijk gaat het dus over iedereen. En dat zat allemaal al in de prenten, er hoefde niets te worden toe gevoegd.’

Bemoeien
En dat gebeurt ook zo: iedereen bemoeit zich ermee. ‘“Te paard, te koe, te ezel!” roept boodschapper, egeltjes beste vriend. “Wat hij ook nodig heeft, ik zal het voor hem vinden.’ De dames Groen vinden warmte het beste. Volgens de kapper is knippen het enige wat helpt: ‘Wie net geknipt is voelt zich ogenblikkelijk veel beter’. ‘Kussen en omhelzen’, vindt het meisje van de overkant, en zo geven de kleurenvangers (‘oranje en diepblauw doen het altijd goed’), de beschermende moeder die beducht is voor besmetting, de nuffen, allemaal hun persoonlijke advies.

Dat verhaal wordt verteld in krachtige, gekleurde prenten in gouache, pen, inkt en potlood en in fijne tekeningetjes in alleen potlood. Op den Kamp: ‘Ik zag er niet zo gauw een prentenboek in, maar dat de tekeningen vragen oproepen, zag ik wel. Het vliegende nest met een grote vogel erop? Dat is Arendje! Arendje die zijn grootmoeder vertelde dat hij had gedroomd dat de vogels uit de blauwe beek hem hadden geleerd te vliegen.’

Van Trier: ‘Dat stukje heeft iets van een sprookje. Zeker als de grootmoeder de vogels streng toeroept: Je laat de mensen op de grond! Ook de bewakers van de boom (die ’s middags Rattus nog hadden zien langskomen met rattenrijders op zijn rug) kunnen uit een sprookje komen.’ Je ziet de bewakers op een krachtige tekening met veel geelgroen in de toppen van de boom. De tekeningen roepen bij kinderen, maar bij volwassenen net zo goed, vragen op. En dat is precies wat een goed prentenboek moet doen: het moet genoeg ruimtes, open plekken en geheimzinnigheid hebben voor eigen fantasie, eigen verhalen. Op den Kamp en Van Trier hebben hun boek laten lezen aan mensen uit het onderwijs. Ook die vonden het een verhaal dat kinderen aanspreekt en hun verbeelding in gang zet.

Fantasie
Het mooie, vinden de auteurs, allebei uit Loon op Zand, is dat er geen vooropgezet plan was, alles vloeide vanzelf uit elkaar voort. Natuurlijk gaat zoiets niet vanzelf, ze hebben allebei ervaring die goed van pas kwam. Op den Kamp tekent niet alleen omdat ze dat graag doet. Zij studeerde aan de kunstacademie in Tilburg en geeft tegenwoordig groepslessen tekenen voor de Katholieke Bond van Ouderen, en Van Trier is theatermaker: ze zingt, acteert, maakt teksten en verwerkt dat alles onder andere in Theaterwandelingen in de natuur. En ze werkt ook voor de Efteling.

Laat alles, je werk en je fantasie, de vrije loop, vinden ze, dan wordt één plus één drie, is hun ervaring. In dit geval een mooi prentenboek met een vleugje mysterie. Toch waagde geen uitgeverij zich aan het boek. ‘Ziet er mooi en goed verzorgd uit, maar het past niet zo in ons fonds,’ moesten ze nogal eens horen, en daar bleef het dan bij. Daarom hebben Op den Kamp en Van Trier hun boek in eigen beheer uitgegeven door middel van crowdfunding. Greet Op den Kamp heeft drukkerijervaring. Het matglanzende, dikke papier en de mooie slanke letter kozen ze zelf en Marja van Trier deed de opmaak. Dat scheelt een paar centen en houdt het boek voor iedereen betaalbaar.

De dag dat egeltje ziek werd is een geslaagd, fijnzinnig prentenboek geworden. Op de laatste bladzijden zie je linksonder een gekleurd plaatje van de bewakers in de boomtop naar de grote potloodtekening rechts kijken: Een wegzeilende paraplu met egeltje en nog iemand (wie?) erin, die bestuurd wordt door een vrouw. De begeleidende tekst kun je op diverse manieren lezen: ‘Een grote paraplu dreef langzaam weg in de armen van de wind en egeltje zat erin. Hij wuifde voorzichtig naar beneden naar al zijn beste vrienden. “Ik ga op reis! Een fijne verre reis!” Er kwam een dunne wolk van mist, de stuurvrouw voer de plu in verre wolkenluchten, en niemand wist meer zeker wat hij had gezien.’

Tekeningen Greet Op den Kamp, tekst Marja van Trier, De dag dat egeltje ziek werd.
Uitgave in eigen beheer, 2015, 28 pp., ISBN 978-90-805394-2-6, hb., € 12,50.

http://treveris.stuipzand.org

Het boek is te koop in enkele boekhandels in Midden-Brabant en kan worden besteld bij de auteurs:
marjavantrier@xs4all.nl
greetvandongen@kpnmail.nl

© Brabant Cultureel – december 2015