Grafisch Atelier Daglicht bevindt zich in het Meulensteen Art Centre op de campus van Technische Universiteit Eindhoven. Het is een plek waar je als professioneel kunstenaar, vormgever of student kunt werken. Dit atelier heeft wat andere grafische ateliers niet hebben: groot formaat apparaten die groot formaat grafisch werk mogelijk maken.
door Irma van Bommel foto’s > Piet den Blanken
Grafisch Atelier Daglicht stelt zijn diensten beschikbaar aan mensen die professioneel met kunst bezig zijn. ‘Daar krijgen wij ook de subsidie voor’, vertelt Margriet Thissen. Zij is een van de beeldend kunstenaars die als kunstenaarondersteuner bij Daglicht werkzaam is.
Daglicht kent een aantal kunstenaarondersteuners (KO’ers) en iedere werkdag is er een aanwezig. Ook dat is bijzonder, want dat zie je niet bij andere grafische ateliers. Zo’n ondersteuner is er niet alleen om te helpen met de procédés, maar ook om mee te denken met de kunstenaar. Het experimentele karakter bij Daglicht is daardoor hoog.
In of net na 2000 zijn Margriet Thissen, Linda Arts, Ingrid Simons, Kees de Kort en Pierre Cops, allemaal bekende kunstenaars uit de regio, begonnen als KO’er. Een andere bekende kunstenaar, Bert Loerakker, zit in het bestuur. Kees de Kort is inmiddels gestopt met zijn werkzaamheden voor Daglicht. In zijn plaats wordt nu fotograaf Marcel de Buck opgeleid. En dan is er nog een reserve ondersteuner, Lilia Scheerder.
Grote formaten
Thissen is sinds 2001 werkzaam voor Daglicht. Zij werkt daarnaast ook op de grafiekwerkplaats (Printing Publishing Lab) van de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Daar is eveneens veel apparatuur aanwezig, behalve voor het etsen. De Jan van Eyck Academie werkt namelijk milieuvriendelijk en daar past het werken met zuren voor de etstechniek niet bij. Voor het etsen en voor de grote formaten komen studenten en kunstenaars naar Daglicht.
Overigens geldt voor Grafisch Atelier Den Bosch en het grafisch centrum Plaatsmaken in Arnhem ook dat kunstenaars naar Eindhoven komen voor de grote formaten. Daarnaast komen ze ook naar Daglicht vanwege de grote ruimte en het feit dat ze hier vrijer kunnen werken en experimenteren.
Traditioneel
Studenten en kunstenaars kunnen individueel komen werken bij Daglicht, maar ze kunnen ook de cursussen en masterclasses volgen die Daglicht met regelmaat organiseert. Daarmee wil dit atelier de traditionele grafische technieken levend houden. Er worden cursussen gegeven in etsen, houtsnede, lithografie, zeefdruk en de toyobodruk (een fotopolymeerdruk). Op de website staat vermeld welke cursussen op het programma staan. Zo geeft Jacomijn den Engelsen in de periode eind mei tot half juni een masterclass Japanse houtsnede. Cursussen en masterclasses worden ook weer gegeven door bekende kunstenaars.
Overigens vindt er regelmatig een uitwisseling plaats tussen de verschillende ateliers. Zo volgde Thissen in Den Bosch een workshop zeefdruk op textiel en kwamen kunstenaars uit Arnhem bij haar een cursus toyobodruk volgen. Kunstenaars uit Den Bosch schreven zich in voor een vierdaagse masterclass etsen door Stijn Peeters, waar ingaan werd op de mogelijkheden om op een schilderachtige manier te etsen.
Het verschil met gewoon etsen is dat bij deze masterclass de afbeelding wordt aangebracht met een kwast en niet met een naald. Peeters demonstreerde verschillende procédés – variaties op de aquatinttechniek – die de cursisten direct in praktijk konden brengen. Op deze masterclass kwamen vooral veel jonge schilders af. Na een cursus of masterclass zijn deelnemers vaak zo enthousiast dat ze terugkomen om zelf aan de slag te gaan bij Daglicht.
Zeefdruk
Thissen heeft de indruk dat bij kunstenaars de belangstelling voor het beoefenen van de lithografie terugloopt. Voor zeefdruk is weer wel veel belangstelling, vooral bij studenten van de Design Academy, waarschijnlijk omdat hierbij gebruik gemaakt kan worden van fotografisch materiaal.
Naast bovengenoemde instellingen is de Design Academy ook een van de instellingen waar Daglicht veel mee samenwerkt. Veel studenten vormgeving weten Daglicht inmiddels te vinden. De Design Academy beschikt zelf over een kleine zeefdrukwerkplaats. Ook hier geldt weer dat de studenten naar Daglicht komen voor de grote formaten. Zo maakte Marjolein Mulder als afstudeerproject kamerschermen met zeefdrukken van puff inkt op gaasdoek. Haar werk zal tijdens de Dutch Design Week in oktober in Eindhoven te zien zijn.
Cartografie
Momenteel zit er een oud-student van de Design Academy, Rogier Arents, in het gastatelier als artist-in-residence. Hij is twee jaar geleden afgestudeerd en heeft inmiddels een eigen vormgevingsbureau in Rotterdam. In Eindhoven onderzoekt hij samen met twee studenten van TU/e hoe je ten behoeve van cartografie traditionele grafische technieken kunt combineren met digitale printtechnieken. Het grensgebied tussen design, wetenschap en kunst interesseert hem.
Rogier Arents is dit jaar de tweede artist-in-residence. Gam Bodenhausen ging hem voor. Als herinnering aan haar verblijf is een cahier verschenen met als titel ‘Disappearance of a Liquid Mountain’. Telkens zal er een boekje verschijnen na afloop van een werkperiode. Vier keer per jaar wordt er iemand uitgenodigd voor het project Artist in Residence / Print Lab Daglicht. Het mooie is dat de traditionele technieken worden gecombineerd met vernieuwende beeldtaal.
Gastatelier
Dit jaar is Daglicht sinds lange tijd weer begonnen met de gastateliers. Tussen 2001 en 2008 zijn er maar liefst 73 kunstenaars werkzaam geweest in het Gastatelierproject Daglicht / Beeldenstorm. Beeldenstorm was ook gehuisvest op het TU/e-terrein, naast Daglicht, maar is net verhuisd naar het oude NRE terrein in Eindhoven. Na zeven jaar gastateliers stopte de subsidie hiervoor en kwam er een eind aan dit project. Dat het nu toch weer nieuw leven wordt ingeblazen komt omdat Daglicht het zo belangrijk vindt en er voor de eerste twee periodes eigen geld voor heeft vrijmaakt. ‘Je wilt dat dit een fijne, levendige plek is waar goede dingen gebeuren’, zegt Thissen.
De financiële problemen zijn echter nog niet voorbij. Er komt wel incidentele subsidie binnen – die ieder jaar opnieuw moet worden aangevraagd – maar daar kun je geen langlopende projecten mee financieren. Naast het Artist in Residence / Print Lab Daglicht bestaat de mogelijkheid voor kunstenaars om een atelierruimte te huren met gebruik van de grafiekwerkplaats. Daarmee komt weer een beetje geld in het laatje.
Hoewel Daglicht zich richt op professionele kunstenaars, ontvangen ze ook middelbare scholieren. De eigen docent van een klas bereidt op school een project voor. Bij Daglicht worden vervolgens de etsen of zeefdrukken gemaakt. Voor de jongelui mooi om te ervaren hoe het drukken in zijn werk gaat.
Biënnale
Daglicht mocht al drie maal voor Nederland de inzending verzorgen voor Grafiek Biënnale Novosibirsk in Rusland. De eerste keer was Bert Loerakker de curator. Met zijn selectie won hij zelfs een prijs. De keer daarna was Margriet Thissen samen met Marilou Galdermans aangesteld als curator en werkte Daglicht samen met CBK Rotterdam. Deze instelling beschikt over meer financiële middelen dan Daglicht en de samenwerking zorgde ervoor dat de deelname gerealiseerd kon worden. Nu is Daglicht wederom samen met CBK Rotterdam gevraagd de inzending voor Nederland te verzorgen. De biënnale is echter uitgesteld en zal vermoedelijk plaatsvinden in 2016 of 2017.
Een van de kunstenaars die al was geselecteerd is Jeroen Bodewits, beeldend kunstenaar uit Rotterdam die acht jaar bij Daglicht experimenteerde met de zeefdruktechniek. Bijzonder is dat hij door het gebruik van verschillende soorten zeefdrukinkten stofuitdrukking wist te bereiken. Technisch was hij heel goed. Tragisch is dat hij afgelopen zomer door een verkeersongeluk in Antwerpen om het leven is gekomen. De inzending van zijn werk voor de biënnale gaat gewoon door. Zijn laatste werk is door Thissen en Hana Matsuura, de partner van Bodewits, afgedrukt. Als altijd bij zijn werk waren er vele drukgangen nodig. De laatste drukgang was een emotionele gebeurtenis, vertelde Thissen.
Archief
Een aantal werken van Bodewits is opgenomen in de verzameling van Daglicht. Het atelier bestaat al ruim dertig jaar en als kunstenaars grafiek in een oplage komen drukken, wordt gevraagd of ze één exemplaar willen achterlaten voor het archief. Zo is er een grote verzameling ontstaan, voornamelijk van groot werk, omdat dat nu eenmaal kenmerkend is voor Daglicht. Alle werken zijn geïnventariseerd maar nog niet alles is gedigitaliseerd. Daar wacht weer een mooi project.