Het bereik van GrensGeluiden via de ether is niet erg groot, maar digitaal kent de omroep geen grenzen. De makers van het radioprogramma over kunst en cultuur voor de regio Breda verwachten veel van ‘streekradio’. Een nieuwe ontwikkeling in de wereld van lokale omroepen.
door Joep Trommelen foto’s Piet den Blanken
Aan het eind van een lange gang in de schimmige kelder van het Amrath Hotel aan de Bredase Heerbaan huist de studio van GrensGeluiden. Hier maken enkele enthousiaste mensen ‘radioprogramma over kunst & cultuur’, zoals de website meldt. De studio ademt de met verwachtingsvolle mysterie gewijde sfeer van een jongerenhonk uit de jaren zeventig: weinig daglicht, oude meubeltjes, plastic koffiebekertjes, een grote tafel waaraan vergaderd wordt, en helemaal achterin twee kleine afgescheiden hokjes waarin de technicus, de presentatoren en de gasten hun werk doen.
Uiteenlopend
Iedere zondagochtend gaan de makers tussen 11.00 en 12.00 uur daar On Air. Met items over uiteenlopende kunst- en cultuuruitingen: dans, film, literatuur, theater, beeldende kunst. Meestal gaat het niet om mainstream cultuur. Een populaire Van den Ende-musical valt buiten de formule. En als het om films gaat, beperkt GrensGeluiden zich bewust tot de arthouse films en toogt filmrecensente Harmke Westerterp naar Chassé Cinema.
‘We gaan het liefst de diepte in als een onderwerp zich daarvoor leent,’ zegt programmamaker Kees van Meel. ‘We komen meestal slechts met een paar grote onderwerpen, niet in een sneltreinvaart met een hoop kleine. Dan ben je een soort VVV met alleen aankondigingen. En dat willen we niet. Wij maken een serieus kunstprogramma met diepgang.’
‘We nemen de tijd om met mensen te praten, om hen en het onderwerp goed tot zijn recht te laten komen,’ zegt Yvonne Ton, die deze ochtend samen met René Oomen de presentatie doet. ‘We willen achter hun drijfveren komen, want daar gaat het toch om bij kunst? Een gesprek moet meer zijn dan een promotiepraatje, dat moeten studiogasten ook beseffen. Wij hebben een mooi onderwerp, en zij aandacht voor hun werk. En als het moet zijn we kritisch, natuurlijk. Maar als we iemand onder de maat vinden, nodigen we hem of haar niet uit.’
Streekomroep
Ooit was GrensGeluiden, dat in 1998 het licht zag, een programma van Stadsradio Breda. Maar sinds die lokale omroep de Bredase vergunning verloor en uit de lucht is, vonden de makers onderdak bij de Oosterhoutse ORTS. In Breda is het programma derhalve alleen nog maar in Noord te ontvangen, dat deel van de stad ligt immers dicht bij Oosterhout. De zenderfrequentie is 106.2 FM. Wie buiten het bereik van de zender woont, kan de uitzendingen altijd nog terugluisteren via de website van het programma, op elk gewenst moment van de dag.
Maar dat gaat veranderen, hopen ze bij GrensGeluiden. De hoop op een groter bereik is gebaseerd op de plannen van de OLON, de Organisatie van Lokale Omroepen in Nederland. Die wil het woud van zo’n 280 lokale omroepen terugbrengen tot ongeveer vijftig tot honderd streekomroepen. Samenwerking is het devies. Op die manier moeten zowel de kwaliteit van de programma’s als het aantal luisteraars en kijkers omhoog. Vanuit een bestaan in de marge van het medialandschap moeten de ‘lokalen’ via de streekzenders eindelijk echt mee gaan tellen.
Voor de makers van GrensGeluiden betekent dat niet dat ze straks ineens een heel ander programma gaan maken. ‘We heten niet voor niks GrensGeluiden,’ legt René Oomen vlak voor de uitzending uit. ‘We zoeken niet alleen de grenzen van de kunst op, we gaan ook over de grens van Breda heen. We zitten niet vast aan de stad. Ik maak nu al net zo goed een uitstapje naar het Tongerlohuis in Roosendaal of naar De Pont in Tilburg. Het kan voor ons straks met een streekomroep alleen maar interessanter worden. Laat maar komen.’
Kraakhelder
Het is 11.00 uur. De spanning in de kelder stijgt. De wekelijkse live uitzending begint. Technicus Ad van Leunen staat achter een arsenaal knoppen en zorgt dat wat er aan de andere kant van het glazen raam in de microfoons gezegd wordt, kraakhelder de ether in gaat. Daar zijn René Oomen en Yvonne Ton deze dag de presentatoren. Aan tafel zit dichteres Pien Storm van Leeuwen, die komt vertellen over haar werk en de komende Gedichtendag, en over het Stadsdichterscollectief dat in de maak is. Kees van Meel, die ook voor GrensGeluiden werkt en tevens dicht, schuift tijdens het gesprek met haar aan. Storm van Leeuwen leest een gedicht voor en als het item klaar is, zet technicus Van Leunen de microfoons dicht en laat hij Tom Waits’ Russian Dance klinken. De hoofdtelefoons kunnen een paar minuten af. ‘Jammer dat de tijd zo snel gaat hè,’ zegt Yvonne Ton tegen de dichteres.
Dan is het de beurt aan Harmke Westerterp om de stoel van de gast te gaan zitten. Zij is als filmmedewerkster van GrensGeluiden in het Bredase Chassétheater naar The Imitation Game geweest. Dat is de Oscargenomineerde speelfilm over leven en werk van Alan Turing. Die man was de briljante wiskundige die de Duitse Enigmacode wist te breken zodat de geallieerden de versleutelde radiocommunicatie van de nazi’s konden afluisteren; iets wat de oorlog volgens historici wellicht met twee jaar bekort heeft. Het tragische aan Turing, zo legt Westerterp de luisteraars uit, is dat hij homoseksueel was. Na de oorlog werd hij daarvoor volgens de Britse wet bestraft met chemische castratie. Pas onlangs is het vergeten genie gerehabiliteerd en de film zal dat bij het publiek ongetwijfeld ook bewerkstelligen.
Westerterp was tijdens haar bezoek aan Chassé Cinema vooral onder de indruk van de hoofdrolspeler, Benedict Cumberbatch, bij het grote publiek nog het meest bekend als Sherlock Holmes in de nieuwste verfilmingen van de avonturen van de legendarische speurneus. Zij voorziet net als zowat de hele filmwereld een grote toekomst voor Cumberbatch. En Westerterp heeft nog een tip voor de luisteraars: ‘Als je naar de film wilt gaan, moet je vooraf niet naar de trailer kijken, die verklapt te veel.’ Volgens haar geldt dat voor de meeste trailers.
Volgende week is literatuurmedewerker Hein van Kemenade aan de beurt voor een boekbespreking. Hij en Westerterp wisselen elkaar af. Het derde item deze zondag is de Bredase Cultuurnacht van 23 januari, waar Yvonne Ton en René Oomen de hele vrijdagavond voor op pad zijn geweest, de ijskoude straten van Breda door met hun opnameapparatuur. Oomen heeft zaterdag de nodige uurtjes zitten monteren om een dag later vanuit de studio in een krap halfuurtje een keur aan Bredase kunst- en cultuuruitingen de revue te kunnen laten passeren.
Beeldend
De twee doen hun uiterste best om te laten horen wat er vooral te zien was, en dat is soms best moeilijk. Als René Oomen een projectie van lichtbeelden op muren van het Kasteel bespreekt met een van de makers, St. Joost-student Berrie de Jong, wordt de fantasie van de luisteraar aan het werk gezet om woorden in beelden te vertalen. De radio beschikt immers alleen over geluid.
Kees van Meel vindt dat als dichter prachtig, legt hij na de uitzending uit. ‘Met woorden beschrijven wat een ander zou moeten kunnen zien; dat doe je toch ook in poëzie? Kijk, ik ben zelf geen goede journalist, als ik met Yvonne en René werk zijn zij wat dat betreft veel beter. Maar ik ben weer beter in de poëzie. Dan vul je elkaar aan. Ik probeer als ik aan het woord ben intuïtief een beeld op te roepen van wat een kunstenaar wil laten zien. Ik vraag door, probeer tot de kern te gaan, en zij doen dat op hun eigen, meer journalistieke manier. Zo willen wij nog een hele tijd prachtige programma’s maken.’
[Gepubliceerd op Cubra.nl februari 2015]